Wstęp

Chocianów uniknął zniszczeń ostatniej wojny. Zachował swój układ urbanistyczny i w zasadzie wszystkie najcenniejsze zabytki. Opuszczony od ponad pięćdziesięciu lat pałac, najlepsze dzieło architekta Michała Frantza, przykład wspaniałej barokowej rezydencji, zyskał wreszcie właściciela, który przystąpił do remontu. Może to dobra wróżba dla tej nieco zapomnianej, mimo rozlicznych zalet położenia, miejscowości.

Studium powstało za sprawą

Pana Zdzisława Kurzeji

Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków

w Legnicy.

Z dziejów Chocianowa

Około 1297 r. został wzniesiony w miejscu obecnego pałacu zamek (Burg). Autorem tego przedsięwzięcia budowlanego był książę Bolko I Świdnicki, który mniej więcej w tym czasie założył siedziby dla trzech swoich bratanków, synów Henryka V Grubego księcia wrocławskiego (zm. 1299), nad którymi sprawował kuratelę. Zamek mógł zabezpieczać północną granicę zwróconego po 1290 r. przez Henryka III głogowskiego obszaru sięgającego aż po Chojnów. Czy fakt powstania Chocianowa można wiązać z budową owego zamku, który mógł być zalążkiem pierwotnego osadnictwa — nie wiadomo. Jednakże w 30 lat później jest już mowa o miejscowości Chocianów. W 1329 r. Jan Luksemburski potwierdza prawa lenne Bolesława III do tutejszego zamku. Nazwa ta występuje w dokumentach średniowiecznych jeszcze kilkakrotnie pisana na rozmaite sposoby: Choczenow, Choizenaw, Coczenow, Cocznaw, Koczcenaw, Koczenow, Coczenaw, Kotczenaw, Kotzenaw, Kocznaw, Cotczenaw. Chocianów pozostawał w wyłącznej własności książąt legnickich do połowy XV w. Wprawdzie w 1348 r. jako właściciel jest wymieniony Peter Busold, a w 1390 r. bracia von Braun, jednakże byli to tylko przypuszczalnie książęcy dowódcy stacjonujący na placówce. Należy jednak wspomnieć o pewnych zmianach, które nastąpiły w stanie własności śląskich rodów książęcych, ponieważ to wyjaśnia w jakimś sensie późniejsze stosunki. O pierwszych trzech wiekach historii miejscowości niewiele wiadomo. Jednym z bratanków Bolka III był Bolesław, książę legnicki i jednocześnie pan na Chocianowie. Jego syn i następca, książę Wacław, nadał w 1352 r. pewnemu Heylmanowi von Bran (Braun?) za jego zasługi dobra w Chocianowie i Trzebnicach. W Chocianowie otrzymał on nowy dwór z 4 łanami ziemi folwarku, 3 ogrody w Strupicach, Chocianowie i Trzebnicach, 8 łanów czynszowych oraz ziemię po wykarczowanym lesie, czynsze z miodu w Chocianowie, pół sołectwa i karczmy, poza tym prawo do pastwiska i wycinki drewna w tutejszych puszczach. Syn Wacława, Ruprecht, zastawił w 1391 r. za siebie i jako pełnomocnik swych braci zamek w Chocianowie wraz z przynależnym mu osiedlem miastu Legnica. Po śmierci Ruprechta zamek stanowi jakiś czas zastaw pewnego Nickela von Rechenberg, od którego krewny Ruprechta, książę Ludwik Brzeski ponownie go wykupuje za wiano swej żony Elżbiety. Kiedy następnie ten sam książę potrzebował pieniędzy do wykupu swych zamków w Niemczy i Otmuchowie, znów przyszła mu w sukurs Elżbieta będąca córką Kurfirsta Brandenburskiego Fryderyka I, ofiarując mu swe kosztowności. Zapewne w dowód wdzięczności mąż zapisuje jej w 1435 r. zamek Chocianów ze wszystkim, co doń przynależało w nieograniczone posiadanie. Księżna bywać musiała na zamku już wcześniej, albowiem stąd właśnie napisała w sierpniu 1430 r. list do Rady Legnickiej. W jej posiadaniu zamek pozostawał 9 lat. W 1444 r., po tym, jak została wdową, sprzedała zamek i dobra w Chocianowie za znaczną sumę pieniędzy Christophowi i Nikolausowi von Dornheim. W ten sposób Chocianów przestał być własnością książęcą. Z czasów księżnej Elżbiety pochodzi jeszcze jedna wiadomość szczególnie godna podkreślenia: mianowicie fakt, że stosunkowo wcześnie istniał tu zalążek huty. Książę Ludwik, jej mąż, zezwolił w dokumencie z 18 kwietnia 1430 r. mistrzowi Adelheynen von Leschin i Simonowi, jego zięciowi, na urządzenie przy stawie w Chocianowie hamernii i kuźni, kramu oraz młyna z wszystkimi przyległościami. Do wzniesienia tych budynków mogli pozyskiwać drewno za darmo, mieli wszakże obowiązek uwarzyć piwa dla jego czeladzi i handlować piwem, jak również sporządzać dla nich odzież i obuwie. Także drewno potrzebne do tych celów mieli za darmo. Mogli również sprawować niższe prawo sądowe nad hamernią przez swych ludzi. Wyższe prawo książę zachował dla siebie. W otoczeniu hamernii mogli obsiewać 150 morgów pola zbożem, bądź zakładać łąki kośne. Stąd z kolei mogli pozyskiwać karmę dla bydła. Oni sami podlegali personalnie dworskiemu sądowi w Legnicy. Przez pierwsze trzy lata byli zwolnieni od daniny (opłat), potem musieli płacić corocznie dwukrotnie po dwie miarki czynszu. Rodzina von Dornheim posiadała Chocianów przez 63 lata, tj. do 1507 r. Zapewne przedstawiciel tego właśnie rodu wzniósł w 1487 r. być może w miejscu dzisiejszego kościoła pomocniczego p.w. św. Józefa Robotnika niewielką kaplicę. W XVI w. właściciele Chocianowa zmieniali się dość często. Podobnie rzecz się miała zresztą z innymi posiadłościami na Śląsku. W 1507 r. dobra chocianowskie wraz z zamkiem i osadą zamieszkałą przez rzemieślników i służbę zamkową kupił Georg von Schellendorf. Wkrótce jednak, bo w 1518 r. sprzedał je Christophowi von Schkopp, przedstawicielowi zasiedziałego dolnośląskiego rodu szlacheckiego. Przodkowie owego Christopha walczyli w 1241 r. pod wodzą księcia Henryka Pobożnego z Tatarami pod Legnicą, później służyli na dworze książąt piastowskich. Należały do nich również m. in. dobra w pobliskim Chocianowcu i Rakowie. W rękach von Schkoppów Chocianów pozostawał do 1580 r., kiedy jak się zdaje, zadłużony, przeszedł w posiadanie Hansa von Sorau. W czasach, gdy dobrami władali von Schkoppowie zmieniła się w istotny sposób sytuacja polityczna Śląska. Należący w XV i XVI w. do księstwa legnickiego Chocianów przeszedł jako część królestwa Czech pod panowanie Habsburgów. Hans von Sorau był jednak właścicielem krótko. W 1584 r. Chocianów znajduje się już w rękach Jakoba von Schönaicha, lecz pozostaje w nich zaledwie przez 3 lata (do 1587 r.) Z czasu własności Schönaichów pochodzi znajdująca się na wyposażeniu dzisiejszego kościoła pomocniczego chrzcielnica ufundowana przez tychże (?) w 1585 r. Jest starsza od obecnej budowli, tę bowiem wzniesiono w 1594-1596 r., może zatem pochodzić ze wspomnianej na wstępie kaplicy. W 1587 r. przeszedł Chocianów w posiadanie rodziny von Nostitz, która utrzymała się tu przez ponad ćwierć wieku (do 1613 r.) Spośród Nostitzów właścicielami dóbr chocianowskich byli kolejno: Friedrich, Erasmus i Sigismund. Czas władania Nostitzów zbiegł się z szerzeniem Reformacji na Śląsku. Wniknęła ona do księstwa legnickiego około 1522 r. W tym samym czasie głosił na Śląsku swe nauki Caspar Schwenkfeld. Był on równocześnie doradcą księcia legnickiego. Pierwszego duchownego reprezentującego kierunek nauki głoszonej przez Lutra w wydaniu Schwenkfelda powołał do Chocianowa wspomniany Friedrich von Nostitz. Stało się to stosunkowo wcześnie (1596 r.). W związku z tą okolicznością niewielka kaplica została zapewne rozbudowana za sprawą Nostitzów, konkretnie zaś Erasmusa. W 1613 r. Chocianów ponownie zmienił właściciela. Z rąk Nostitzów zakupił tutejsze dobra za sumę 58 tys. talarów Hiob Aleksander von Stosch, stając się pierwszym z rodu, któremu miejscowość wiele zawdzięcza. Wkrótce jednak zmarł i został pochowany w miejscowym kościele. Płyta nagrobna z przedstawieniem Hioba Aleksandra w płytowej zbroi z odkrytą głową przytrzymującego lewą ręką zawieszony u boku miecz, prawą zaś wspartą na biodrze i hełmem leżącym między rozstawionymi nogami zachowała się do chwili obecnej. Hiob Aleksander żonaty z Eleonorą z domu von Rothkirch miał dwóch synów: starszego Hansa Georga, który był jego następcą na dobrach oraz młodszego Aleksandra Hansa zmarłego przedwcześnie w wieku niespełna 23 lat, który tu również został pochowany, zaś jego nagrobek odkryto w czasie prowadzonych w 1896 r. gruntownych prac remontowych kościoła. Hiob Aleksander i jego żona byli fundatorami tzw. „legatu stoschowskiego” (1615 r.) na rzecz tutejszej parafii ewangelickiej. Aż do 1867 r. legat ten był realizowany w swej pierwotnej formie, tj. czynszu w naturze. Po śmierci Hansa Georga (1653 r.) majątek odziedziczył jego młodszy syn Wolf Aleksander, którymi rządził do swej śmierci w 1682 r. Co do kościoła, wiadomo, iż w 1674 r. był już murowany, sklepiony w całości, także ze sklepionymi zakrystią i kaplicą grobową. Istniała również okrągła murowana wieża wyposażona w trzy dzwony; jej dach był kryty gontem, podczas kiedy na kościele dach był ceramiczny. Teren wokół kościoła był ogrodzony i zamknięty. Dla wyposażenia wnętrza świątyni przygotowano w tym czasie nowe sprzęty, m. in. ołtarz, kazalnicę, chrzcielnicę. W pobliżu kościoła stały plebania i dom pisarza. Jak już wspomniano Wolf Aleksander zmarł w 1682 r. Miał 51 lat. Na krótko przed śmiercią, w lutym tego roku, uposażył testamentamie oba kościoły z należących doń dóbr w Chocianowie i Pogorzeliskach w wysokości 200 talarów każdy, po czym dobra przeszły w ręce starszego syna Davida Aleksandra, który wkrótce zmarł. W 1688 r. zmarł niespodziewanie podczas podróży we Frankfurcie nad Menem młodszy z synów Wolfa Aleksandra, w imieniu którego zarządzała majątkiem jego matka Katarzyna von Stosch z domu von Kottwitz, druga żona Wolfa Aleksandra. Ponieważ w tej sytuacji wymarła linia po Wolfie Aleksandrze, dobra przeszły w ręce dziedziców drugiego męża Katarzyny. Za sprawą Katarzyny w 1698 r. przeprowadzono remont chocianowskiego zamku uszkodzonego podczas wojny trzydziestoletniej (1618- 1648). W październiku 1633 r. w okolicach Chocianowa pojawiły się oddziały armii cesarskiej (katolickiej) pod wodzą Albrechta Wallensteina, który dał się poznać m. in. jako nieubłagany w ściąganiu kontrybucji z ludności cywilnej. Wojska cesarskie spaliły Chocianów, rabując uprzednio dobytek mieszkańców, którzy zginęli w wyniku działań wojennych, padli ofiarami zarazy bądź też poginęli w lasach salwując się ucieczką przed wrogiem. Miejscowość opustoszała. Dopiero około 1650 r. ponownie zaczęto osiedlać się w Chocianowie. Trzeba było wielu lat, aby życie powróciło do stanu sprzed wojny. Już Wolf Aleksander von Stosch nadał mieszkańcom dóbr chocianowskich liczne zwolnienia z powinności i przywileje, Katarzyna zaś jeszcze je pomnożyła. Ważny w dziejach nowożytnych miejscowości był rok 1703, kiedy to Katarzyna von Stosch uwolniła z poddaństwa tutejszych gospodarzy, tj. kmieciów, zagrodników i chałupników oraz rzemieślników. Władza przeszła wówczas w ręce kilkuosobowej rady rekrutującej się spośród mieszkańców osady. Ponadto Chocianów otrzymał prawo urządzania trzy razy w roku jarmarków i raz w tygodniu targów końskich i na bydło. Do niezbywalnych obowiązków ludności należały jednak: uczestnictwo z pomocą ręczną przy budowie kościoła, szkoły i wiatraków, naprawa drogi przez osadę oraz utrzymanie okolicznych grobli, jak również pilnowanie jeńców osadzonych w strzelnicy i pełnienie straży w razie zagrożenia pożarowego. Przywileje wyżej wspomniane potwierdził następnie Balthasar Friedrich von Stosch w 1707 r. Jeszcze za swego życia Katarzyna postarała się o potwierdzenie przez cesarza przywileju targowego dla Chocianowa. Starania te zostały uwieńczone sukcesem, choć sama zainteresowana już nie żyła (w maju 1713 r. potwierdzenie to uzyskał od cesarza Karola VI Balthasar Friedrich, jej sukcesor). Tenże w 1716 r. określił uprawnienia rady osady oraz przepisy cechowe. W 1717 r. w skład rady wchodzili: sędzia, zastępca sędziego oraz pisarz i sołtys. Tym sposobem na początku XVIII w. Chocianów stał się osadą targową stanowiącą ogniwo pośrednie pomiędzy miastem a wsią: mieszkańcy bowiem będąc wprawdzie wolnymi żyli jak wieśniacy utrzymując się z uprawy roli. Nazywany bywał miasteczkiem. Stoschowie utrzymali dobra chocianowskie w swych rękach przez 110 lat. W 1723 r. Balthasar Friedrich sprzedał je za 200 tys. talarów hrabiemu Heinrichowi Gottlobowi von Redern, ten jednakże z powodu swego sędziwego wieku przekazał je swemu synowi Melchiorowi Gottlobowi. Zasługą Melchiora Gottloba była przebudowa kościoła, remont plebanii oraz, co chyba najistotniejsze, rozbudowa dotychczasowego zamku w okazały pałac (lata 1728-32). Kościół został wówczas wyposażony w lożę przeznaczoną do prywatnego użytku fundatora, jemu też zawdzięcza swe założenie nowy cmentarz (1731 r.), obecnie już nieistniejący przy ul. Fabrycznej. Funkcjonowanie cmentarza zainaugurowano pochówkiem dwuletniego chłopca, syna miejscowego kowala Johanna Christopha Schobera. Teren cmentarza został otoczony drewnianym ogrodzeniem i obsadzony lipami. W 1734 r. Melchior Gottlob von Redern zmarł w wieku 34 lat. Jego następcą na dobrach został brat Karl Albrecht, późniejszy pruski minister wojny.

W październiku 1746 r. wybuchł groźny pożar, który strawił miasto. Zarzewie ognia powstało prawdopodobnie w miejscu, gdzie obecnie znajduje się kościół parafialny. Rozprzestrzenianiu się go sprzyjała silna wichura. W przeciągu kilku godzin spłonęło miasto wraz z kościołem i budynkiem szkoły. Przez cały niemal rok, tj. do czasu odbudowy kościoła, odprawiano nabożeństwa w jadalni hrabiowskiego pałacu. W lutym 1747 r. zakończono zwózkę drewna do pokrycia kościoła. Ruszyła budowa, którą prowadził mistrz budowlany Liebelt z Legnicy. Kościół był gotów do użytku po 11 miesiącach od momentu pożaru. Wieża natomiast nadal pozostawała w ruinie, brak było wyposażenia wnętrza i dzwonów. Równocześnie z budową kościoła prowadzono prace przy wznoszeniu domu parafialnego oraz towarzyszących zabudowań gospodarczych. Wszystkie budowle o charakterze pomocniczym zbudowane były w konstrukcji belkowej z gliniano-trzcinowym wypełnieniem. W 1760 r. nadciągnęły do Chocianowa oddziały wojsk pruskich, ale obyło się tym razem bez pożarów. W trzy lata po zakończeniu wojny została odbudowana wieża kościoła (1766 r.) Pracami przy jej odbudowie kierował Kaspar Mohrenberger z Goliszowa. W tym samym roku zmarł bezpotomnie Karl Albrecht von Redern. Dobra przeszły testamentamie w ręce hrabiów zu Dohna, jako pierwszy władał nimi Wilhelm Gottlob Christoph zu Dohna-Schlodien, siostrzeniec Karla Albrechta. Za jego czasów odlano dwa nowe dzwony (jeden wisiał tam od 1659 r.) w specjalnie do tego celu urządzonej giserni w młynie przy drodze wyjazdowej w kierunku Lubina. W 1771 r. zamontowano na wieży nowy zegar, zaś w 1776 r. ukończono wyposażanie wnętrza kościoła. W ten sposób po trzydziestoletnich bez mała wysiłkach gminy kościół odzyskał dawną świetność. Przez następnych 120 lat wystrój kościoła pozostawał niezmieniony. W rękach rodziny zu Dohna majątek pozostawał do 1945 r. Czas wojny napoleońskiej przyniósł dobrom wiele strat. Stacjonowały tu mianowicie dwa szwadrony kirasjerów. Dla ich potrzeb zarekwirowano wszystkie konie. Piechota natomiast splądrowała okoliczne pola. Oficerowie francuscy urządzili sobie polowanie w tutejszym zwierzyńcu. Doszło wówczas do zastrzelenia najokazalszych sztuk z jeleniego stada. Żołnierze uszkodzili też w trakcie strzelaniny rzeźby parkowe. W 1814 r. kościół zyskał nowy wystrój ołtarza i kazalnicy wykonany przez miejscowego stolarza Trogischa. Około połowy XIX w. w Chocianowie liczba ludności wynosiła 471 osób. Burmistrzem był Gottlob Trogisch. Sąsiednia wieś Klein Kotzenau liczyła 62 zagrody i 582 dusze. W dobrach żyło 136 osób. Łączna liczba mieszkańców wynosiła 1189. Zajmowali się oni głównie rolnictwem. Nieliczni posiadali konie, większość posługiwała się w pracach polowych wołami. Nie posiadający własnej ziemi pracowali najemnie przy wyrębie lasu; latem dzieci i starcy zbierali jagody. Miejscowość liczyła w tym czasie łącznie 146 domów, z tego 24 znajdowały się przy rynku. Głównymi ulicami były Bürgergasse (dzisiejsza ul. S. Żeromskiego), Bauerngasse (Kolejowa) i Sand (II Armii Wojska Polskiego).

Założenie tutejszego Bractwa Kurkowego nie jest dokładnie umiejscowione w czasie. Pisane dokumenty wskazują na rok 1724. Pierwszym królem kurkowym był Friedrich Anders. W 1843 r., kiedy majątek był w rękach hrabiego Hermanna zu Dohna-Schlodien, wybudowany, bądź przebudowany został w dobrach młyn. Za jego czasów również, w 1846 r., miały miejsce najtragiczniejsze w skutkach pożary, które zniszczyły zabudowę Chocianowa. Spłonęła wówczas znaczna część miasta, w tym zachodnia, północna i wschodnia pierzeje rynku. Były pojedyncze ofiary w ludziach, ocalało bydło. Zniszczeniu uległa również cała Bauerngasse (do dzisiejszej ul. Głogowskiej). W rynku pozostały połowa północnej pierzei i połowa południowej.

Boom gospodarczy przeżyło miasto dzięki utworzeniu w 1854 r. huty (Marienhütte). Założycielami jej byli późniejszy radca komercyjny Anton Schlittgen i jego szwagier, kupiec Haase. Początkowo funkcjonowały 2 wielkie piece. Pierwszy spust surówki nastąpił jeszcze w tym samym roku. Huta liczyła wówczas 3 urzędników i 40 robotników. W 1863 r. założona została również emaliernia i zakłady szybko się rozwijały, tak iż w 1872 r. należały do liczących się odlewni w Niemczech. W 1872 r. Marienhütte przeszła w ręce spółki akcyjnej. Na jej czele stanął syn założyciela, major von Schlittgen. W 1875 r. powołano do zarządzania zakładem tzw. radę starszych, fabryka prowadziła również szkołę przygotowawczą, własną orkiestrę i zespół śpiewaczy, straż pożarną, bibliotekę (z 2000 tomów), robotniczą kasę oszczędnościową, kąpielisko. W 1880 r. zakłady powiększono poprzez wykup i przyłączenie huty w Małomicach. Połączone zakłady liczyły 900 zatrudnionych, pracowało 5 wielkich pieców, 5 maszyn parowych, liczne maszyny pomocnicze, utworzono nowe oddziały produkcyjne: konstrukcji stalowych i kuzienniczy. Przeżywający z początkiem XX w. (1900 r.) czasy świetności zakład zatrudniał do 1200 pracowników. W 1908 r. hutę przekształcono w spółkę akcyjną. W przededniu nadciągającego kryzysu gospodarczego w 1927 r. doszło do fuzji tutejszej Marienhütte z zakładem o podobnym profilu — Wilhelmshütte z Iławy. Stosunek akcji określono jak 1:1. Powiększona spółka otrzymała nazwę „Eisen- und Ema- lierwerke A.G. ” i miała siedzibę w Szprotawie. Wyroby jej stanowiły emaliowane naczynia kuchenne, wanny kąpielowe, artykuły sanitarne i kanalizacyjne. Manewr ekonomicznego wzmocnienia zakładu poprzez połączenie dwóch fabryk nie przyniósł jednak oczekiwanego rezultatu. Kryzys gospodarczy doprowadził w końcu do zamknięcia huty w 1931 r. Po przejęciu władzy przez nazistów reaktywowano działalność huty.

W 1865 r. drukarz Wagner założył w Chocianowie drukarnię. W 20 lat później została przez nią wydana miejscowa gazeta „Kotzenauer Stadtblatf”. W 1892 r. ten sam Wagner nabył działkę w rynku (naroże z ul. S. Żeromskiego) i wkrótce przeniósł tu drukarnię modernizując jej wyposażenie. Zachowała się na tym miejscu do 1945 r. Od 1906 r. w związku z gazyfikacją drukarnia otrzymała nową szybko działającą prasę. Wagner sprzedał drukarnię Austriakowi Mitterbacherowi. Na krótko przed I wojną przejął ją lubinianin Kühn wydawca ,Lübener Stadtblatt". Odtąd obie gazety znalazły się w jednych rękach wydawniczych. 1 maja 1921 r. zakupił drukarnię od Kühna Rudolf Jäckel nabywając równocześnie przyległą działkę przy ul. S. Żeromskiego i rozbudował dotychczasowe przedsiębiorstwo. Jego drukarnia wydawała prócz prasy reprodukcje dzieł sztuki, karty pocztowe, druki okazjonalne.

Władający majątkiem od 1870 r. hrabia Wilhelm Carl Hannibal zu Dohna-Schlodien, członek izby panów, noszący godność szambelana i adiutanta cesarza, komandor śląskiego związku zakonu maltańskiego znacznie powiększył areał dóbr (do ponad 9 tys. ha) stawiając go w rzędzie największych latyfundiów śląskich. Do majątku chocianowskiego należały wówczas folwarki Kuligów (Hammer), Perzanów (Persel), Gąsienice (Raupenau), a także pozostające poza kluczem dobra w Chocianowcu. Syn Wilhelma Carla Hannibala, Hermann, zginął w 1915 r. w czasie działań I wojny światowej na terenie Francji. Sam Wilhelm Carl Hannibal pożegnał się z tym światem w 1925 r. Od tego czasu zarząd nad majątkiem sprawował w imieniu jego małoletniego wnuka Wilhelma Adolf von Seidlitz. Ostatni w prostej linii sukcesor chocianowskich dóbr, hrabia Wilhelm zu Dohna, zginął pod koniec II wojny światowej w Prusach Wschodnich.

Z dziejów rezydencji

Przemiany architektoniczne od średniowiecznego zamku poprzez renesansowy dwór do zakrojonej na szeroką skalę barokowej rezydencji są dość typowym zjawiskiem dla znacznej liczby śląskich siedzib [1].Częstokroć wykorzystywano przy tym mury wcześniejszych budowli, co nie pozostawało bez wpływu na ich ostateczny kształt. W przypadku Chocianowa liczne rozbudowy i przebudowy można podzielić na dwa okresy tj.: od pierwszej wzmianki o zamku do roku 1728, gdy rozpoczęto przebudowę nowożytnego dworu w barokowy pałac oraz okres drugi obejmujący przemiany późniejsze.

Bez badań architektoniczno-archeologicznych nie jest możliwe dokładne określenie w jakim stopniu zachowały się relikty średniowiecznego zamku. Przyjmuje się, że został on wzniesiony w latach pomiędzy rokiem 1297 a 1299 przez Bolka I świdnickiego. Wiadomo również, iż przed 1407 r. zamek był rozbudowany. Trzonem ówczesnego założenia była potężna prostopadłościenna wieża, której kamienne mury zachowane są niemal w całości w budowli obecnej. Jednym z reliktów gotyckiego założenia jest okno z kamiennym maswerkiem w kondygnacji poddasza. Mury średniowieczne zostały wykorzystane przy wznoszeniu siedziby nowożytnej, co mogło mieć miejsce około 1600 r. za czasów Sigismunda von Nostitza. Wówczas to wzniesiono najwyższą murowaną kondygnację wieży ponad gotyckim trzonem. Nowożytna siedziba była budowlą trójskrzydłową z dominującą prostopadłościenną wieżą. Dzięki staraniom ówczesnej właścicielki dóbr Katarzyny von Stosch w 1698 r. przeprowadzono remont zamku poważnie uszkodzonego podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W 1700 r. kierujący pracami mistrz Christoph Kügler z pobliskich Rokitek przy okazji odnawiania zwieńczenia wieży kościelnej nadbudował bądź tylko założył hełm na wieży zamkowej.

Powstanie wielkiej barokowej rezydencji w Chocianowie jest wynikiem gruntownej rozbudowy przeprowadzonej w latach 1728-1732 dla ówczesnego właściciela Melchiora Gottliba Rederna wg projektu architekta śląskiego Marcina Frantza. Pracami budowlanymi kierował podmajstrzy Hans Georg Thomas z Rogoźnicy, prace kamieniarskie prowadził Johann Christoph Bobersacker z Legnicy, drewnianą konstrukcję hełmu wieży wystawił David Weidelhoffem, cieśla z Legnicy, miedziane pokrycie hełmu wieży wraz z chorągiewką wykonał w Szprotawie tamtejszy mistrz Johann Siegmund Gürcken, zaś zwieńczenie pozłocił malarz Johann Ernst Keutsch z Twardocic.

Na obecnym etapie badań sprawa autorstwa Frantza zdaje się nie budzić już wątpliwości. Po raz pierwszy atrybucji takiej, opartej na źródłach dokonał Patzak. Odmiennego zdania był Jung, który uważał, że Marcin Frantz jedynie kierował pracami budowlanymi a autorem projektu był Krzysztof Hackner. Grundmann przychylił się do tezy Patzaka, wspierając ją dodatkowo analizą stylistyczną. W sposób szczegółowy kwestię autorstwa oraz określenie wpływów stylistycznych analizuje Schubert, który potwierdza autorstwo Frantza. Zgromadzone argumenty skłaniają Junga do zmiany stanowiska i dokonania analizy form architektonicznych pozwalającej określić różnicę indywidualnych stylów obu architektów. J. Lepiarczyk przedstawiając powyższą dyskusję uznaje autorstwo Frantza za udowodnione zarówno źródłami archiwalnymi jak i analizą stylistyczną. W syntezie dziejów barokowej architektury Śląska K. Kalinowski przyjmuje bez zastrzeżeń autorstwo Marcina Frantza.

Badacze zgodne zwracają uwagę na wysoką klasę artystyczną dokonanej przez Frantza rozbudowy pałacu, której efektem jest jednolita w wyrazie barokowa budowla. Reprezentacyjna sala pałacu, wyższa od pozostałych pomieszczeń piano nobile została uwidoczniona w zewnętrznym ukształtowaniu bryły budowli, gdzie nastąpiło połączenie portalu wejścia głównego fasady prowadzącego do sieni z paradnymi schodami. Wcześniejsza budowla zadecydowała w dużym stopniu o kształcie bryły budynku - pozostawieniu wewnętrznego dziedzińca, dominancie gotyckiej wieży. Jednym z efektów zachowania układu starych murów jest brak powiązania pomiędzy sienią a wielką salą. Komunikacja odbywa się poprzez wewnętrzne korytarze i odsuniętą tunelową klatkę schodową. Dawna forma wpłynęła również na dyspozycję wnętrz, gdzie układ amfilad i galeria wewnętrznego korytarza tworzą asymetryczny układ rzutu. Na uwagę zasługuje rozwiązanie elewacji, z których każda potraktowana jest indywidualnie. Fasada — elewacja południowo-zachodnia z ryzalitem wejścia głównego i sali reprezentacyjnej stanowi podstawę masywnej wieży, zwieńczonej wyniosłym ażurowym hełmem. Elewacja południowo-wschodnia zwrócona została ku parterowi wodnemu, a prześwit ryzalitu klatki schodowej otwiera się na daleką perspektywę głównej osi kompozycyjnej otaczającego parku. Umiejętne zgrupowanie brył zaciera asymetrię ustawienia trzonu wieży. Najskromniej rozwiązano elewację północno-zachodnią akcentując jedynie jej część środkową pseudoryzalitem. Zachowany wystrój elewacji reprezentuje wysoką klasę. Chocianowski pałac jest najwybitniejszym i najlepiej zachowanym dziełem Marcina Frantza.

Prace restauracyjne miały miejsce w 1913 r. W latach 1937-1939 w pałacu prowadzono intensywne prace remontowe. Nie naruszyły one bryły pałacu ani istotnych elementów dyspozycji wnętrz. Jednakże w większości usunięto pierwotną dekorację stiukową i malarską, za wyjątkiem stiuków z paradną klatką schodową, kilku kominków, dekoracji sklepienia tunelowej klatki schodowej i dekoracji ścian wielkiej sali, gdzie zmieniono dekorację plafonu. Wprowadzono nowe podłogi i posadzki, stiuki, boazerie, tapety malowidła ścienne — tzw. pompejańskie. Narożny pokój piętra został przeznaczony na bibliotekę z wbudowanymi szafami na książki. Na poddaszu urządzono pomieszczenia dla służby. W całości wymieniono stolarkę okienną. Wewnętrzny dziedziniec został przekryty przeszklonym dachem o ozdobnej konstrukcji więźby.

Opuszczony przed zajęciem Chocianowa przez wojska radzieckie 9 lutego 1945 r. pałac okradziono z wyposażenia. W 1949 r. zatrudniono stałego dozorcę, który zamieszkiwał w urządzonym dlań mieszkaniu w pałacu. Prace konserwatorskie podjęto w 1954 r. W krakowskim oddziale Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków sporządzono inwentaryzację i opracowano studium historyczne. W 1959 r. miało miejsce wstępne zabezpieczenie obiektu polegające na naprawie pokrycia dachu, wymianie zagrzybionych elementów konstrukcji stropów i dachu, zabezpieczeniu otworów. Ponowne prace zabezpieczające przeprowadzono w latach 1965-1966. Ekipa oddziału wrocławskiego Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków wymieniła drewniane belki górnych stropów na dźwigary stalowe, częściowo przełożyła i uzupełniła pokrycie dachowe wraz z odwodnieniem oraz uzupełniła kamieniarkę balustrady schodów. W oparciu o sporządzony w 1971 r. projekt zagospodarowania parku przeprowadzono część prac. Pałac pozostał opuszczony. W 1996 r. teren wokół pałacu został otoczony ogrodzeniem, sam pałac zaś zabezpieczono. W chwili obecnej pałac został przejęty przez spółkę BART. Nowy właściciel czyni przymiarkę do kompleksowej rewaloryzacji obiektu i rozpoczął prace remontowe pokrycia wieży oraz dachów.

Staraniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Legnicy w 1981 roku opracowany został w Pracowni Projektowej PP PKZ O/Wrocław projekt techniczny wzmocnienia konstrukcji pałacu. W oparciu o ów projekt na przestrzeni lat osiemdziesiątych ze środków pozyskanych przez WKZ dokonano odbudowy wszystkich zniszczonych stropów, kontynuując niejako poprzednie działania. Posłużono się przy tym techniką Ackermanna, co umożliwi w przyszłości ewentualną rekonstrukcję ich wystroju. Podjęto wówczas również próby ratowania dachu budowli, uwieńczone jednak połowicznym sukcesem.

W latach 80-tych dokonano staraniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Legnicy zabezpieczeń obu oficyn pałacowych. Prace projektowe wykonały PP PKZ O/Wrocław wykonawstwo zapewnił prywatny zakład budowlany z Bolesławca. Przeznaczono na ten cel środki finansowe z Narodowego Funduszu Rozwoju Kultury.

Analiza historycznej zabudowy miasta

O najstarszej, tj. średniowiecznej, zabudowie osady powstałej przy zamku niewiele wiadomo. Można jedynie przypuszczać, że utrwalony w okresie nowożytnym, a zachowany do chwili obecnej układ wykształcił się w jakimś stopniu już wówczas, chociaż istnieje również teoria, z którą jednak nie zgadza się autorka opracowania, iż osiedle targowe jako takie ukształtowało się dopiero około 1713 r. w związku z przyznaniem stosownych praw, o które zabiegali feudałowie z zamku w trosce o większą niezależność swych posiadłości [2].Tak czy owak, jądrem tego układu jest regularny czworobok (prostokąt) rynku położony w przybliżeniu na osi wschód-zachód z siecią odchodzących odeń pod kątem prostych ulic, spośród których największe znaczenie miały jednak te o przebiegu równoległym do owej osi. Pośród tak ukształtowanego placu wznosił się od 1594 r. kościół, który zajął prawdopodobnie miejsce wcześniejszej średniowiecznej kaplicy. Układ ten był zapewne następstwem funkcji pełnionych przez osadę, tj. obsługi tutejszego zamku oraz okolicznych rolniczych terenów (targi). Poza samą osadą służebną i zamkiem istniał na tym obszarze jeszcze jeden punkt osadniczy, być może starszy od niej samej. Chodzi tu mianowicie o wspomnianą w rozdziale o dziejach hamernię z młotem kuźniczym i młynem wraz z towarzyszącymi im przyległościami, o których jest wzmianka w 1430 r. Była ona położona przy stawach chocianowskich na północ od dzisiejszego miasta. Z dopuszczalną granicą błędu można jednak przyjąć, iż w pewnym okresie zamek odgrywał w stosunku do osady rolę najistotniejszego czynnika miastotwórczego.

Wiadomo, iż w okresie nowożytnym rynek (w przypadku Chocianowa, który nie posiadał wówczas praw miejskich byłoby chyba stosowniejsze określenie „centralny plac”) obudowany był domostwami, na zapleczu których zgrupowane były w czworoboki zabudowania gospodarcze. Nie był wybrukowany. Była to więc zabudowa o wiejskim układzie i charakterze przeniesiona niejako w warunki miejskie, czy też do miejskich zbliżone. Temu przywiązaniu do tradycji trudno się dziwić, głównym bowiem zajęciem większości mieszkańców Chocianowa było przez całe stulecia rolnictwo. Podobna w charakterze zabudowa znajdowała się również przy sąsiadujących z rynkiem ulicach; tam także mamy do czynienia z typowymi chłopskimi zagrodami z prostymi jednokondygnacyjnymi domami, które tym się jedynie różniły od przyrynkowych, że były nieco skromniejsze. Ten stan trwał właściwie do połowy XIX w., konkretnie zaś do 1847 r., czasu wielkiego pożaru miasta, który zniszczył przeważającą część jego zabudowy. W 1 połowie XIX w. zabudowa ulic była głównie fachwerkowa (szachulec), dachy miały pokrycie gontem. Pożar (dwukrotny ciągu roku) zniszczył większą część zabudowy przyrynkowej. Spłonęły zachodnia, część północnej i wschodnia pierzeje rynku. Zniszczeniu uległa zabudowa całej ówczesnej Bauerngasse, tj. dzisiejszej ul. Kolejowej na odcinku do ul. Głogowskiej oraz niemal całej Bürgergasse (ul. S. Żeromskiego), tak iż przy tej ostatniej pozostały jedynie dwa budynki zbudowane tą techniką. Były to domy należące do rzemieślników: mistrza szewskiego oraz chałupnika. Pierwszy z nich został rozebrany w początku lat 60-tych XIX w. i zbudowano na tym miejscu dom murowany, natomiast na miejscu drugiego wzniesiono z czasem gospodę „Zum Deutschen Kaiser”. W rynku pozostały połowa północnej i połowa południowej pierzei. Na potrzeby w dużej już mierze ceglanego budownictwa uruchomiono piece położone na zewnątrz osady. Drewno pozyskiwano z okolicznych lasów. W ten sposób powstała, np. nowa Bürgerstraße. Jednakże w trakcie odbudowy, zdarzały się przypadki powielania utrwalonego wcześniej modelu wiejskiej zagrody. Przykładem może być najstarszy zachowany dom wraz z zabudową podwórza przy ulicy S. Żeromskiego 16 (rok budowy 1848). Poprzedzająca wspomniany pożar zabudowa miejscowości też nie mogła być zbyt stara i liczyła sobie najwyżej sto lat, bowiem poprzedni tego typu kataklizm o porównywalnej skali miał miejsce w 1746 r. Najstarsze zachowane domy w mieście pochodzą jednak z czasów bezpośrednio po ostatnim wielkim pożarze. W trakcie odbudowy powstały wokół rynku domy niemalże jednakowej wielkości i wyglądu na zbliżonych kształtem działkach . Były to budynki dwukondygnacyjne z cegły, które zastąpiły stojące tu niegdyś 24 domy o konstrukcji belkowej z wypełnieniem, niejednokrotnie nakryte jednym (dwuspadowym łupkowym) dachem na kilku sąsiadujących domach (tj. bez podziałów murami ogniowymi). Układ ten jest czytelny do dzisiaj w zachodniej partii pierzei północnej. Na tyłach domów rynkowych znajdowały się dziedzińce okolone zabudową gospodarczą: stodołami i szopami. Były fachwerkowe, kryte słomą bądź gontem. W pierzei północnej przetrwało do końca XIX w. 8 takich chłopskich gospodarstw. Na ich miejscu (w partii wschodnej pierzei) powstały w ostatnich latach tego stulecia okazałe jak na chocianowskie warunki trójkondygnacyjne, wyższe od dotychczasowych, kamienice. W latach 40-tych XX w. istniały jeszcze takie wiejskie w charakterze budynki przy Hintermarkt (ulica bez polskiej nazwy na tyłach tejże pierzei, dziś będąca traktem gospodarczym). W narożniku rynku i dawnej ulicy Chojnowskiej (dzisiejsza T. Kościuszki) stały do pocz. XX w. zabudowania dziedzicznego sołectwa — największego chłopskiego gospodarstwa Chocianowa. Na tym miejscu wzniesiono wówczas gospodę „Drei Kronen” (obecnie budynek ten mieści w parterze restaurację). Z lektury miejscowej prasy wiadomo, iż gospoda funkcjonowała już w 1905 r. Pozostałą zabudowę pierzei rynkowych stanowiły domy rzemieślników i kupców. Przy południowej znajdowały się nadto pastorówka i dom kantora, we wschodnim narożniku pierzei północnej — dom sędziego. Najmłodszą kamienicą jest wzniesiona w 1925 r. przez drukarza Rudolfa Jäckela na miejscu wcześniejszej budowli kamienica pod dzisiejszym nr 12, mieszcząca w parterze księgarnię, trójkondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, o połowę wyższa od zabudowy pierzei. Stojący pośrodku rynku kościół nie uległ pożarowi. Wokół niego rozciągał się cmentarz zamknięty jeszcze w 1731 r. przez wspomnianego uprzednio Melchiora Gottloba Rederna; wówczas to zaczął funkcjonować nowo założony przez niego cmentarz przy Kirchhofgasse/Kirchhofstraße (ul. Fabryczna). Do schyłku XIX stulecia późniejsza Gartenstraße nosiła nazwę Scheunengasse, gdyż prócz gospodarstw chłopskich i jednego należącego do rzemieślnika-rzeźnika wznosiło się przy niej 7 stodół. Około połowy ubiegłego stulecia główną ulicą Chocianowa była dzisiejsza ulica S. Żeromskiego (wówczas Bürgergasse, później Liegnitzische Straße, w okresie międzywojennym Hindenburgstaße). Leżały przy niej 3 gospodarstwa chłopskie i 8 domów należących do rzemieślników, m. in.: kowala, sukiennika, garbarza i garncarza. Przedłużeniem Bürgergasse była dzisiejsza ulica Głogowska (Glogauerstraße), jednakże administracyjnie nie należała ona już do miasteczka, lecz do gminy wiejskiej. To samo dotyczyło dzisiejszej ulicy Trzebnickiej, dawniej Lübener Straße, której historyczna nazwa brzmiała Mühlengasse, ponieważ znajdowały się przy niej swego czasu 3 wiatraki. Dwa spośród nich przepadły z początkiem XX w., trzeci istniał jeszcze tuż przed wybuchem II wojny światowej, a miejsce jego lokalizacji jest czytelne na mapie topograficznej z 1938 r. Obecnie na obszarze tym powstało osiedle domów jednorodzinnych. Ponadto przy ulicy znajdowały się liczne gospodarstwa rolne; z ich zabudowy istniały w okresie międzywojennym już tylko pojedyncze obiekty gospodarcze (m. in. kryte dachówką fachwerkowe szopy). Ruch przelotowy o sporym znaczeniu odbywał się dzisiejszą ulicą T. Kościuszki (dawniej Chojnowską). Tu znajdowały się, oprócz wspomnianego uprzednio sołectwa także pomniejsze gospodarstwa rolne, jak również 7 posesji rzemieślników (w tym rzeźnia, farbiarnia, stolarnia, ślusarnia, browar i kuźnia). Prawie wszystkie budynki były wzniesione w konstrukcji mieszanej, belkowej z wypełnieniem. Przedłużeniem ulicy Chojnowskiej była ulica Przemkowska (Primkenauer Straße, historyczna wcześniejsza nazwa Sand). Dzisiaj składają się na nią dwie ulice: Aleja Sybiraków na odcinku wschodnim i ulica 2 Armii Wojska Polskiego na odcinku zachodnim. Należała jeszcze wówczas do gminy wiejskiej i była z rzadka tylko zabudowana. Na lewo i na prawo od niej leżały ogrody, lecz także pola i łąki. W jednym spośród dwóch funkcjonujących przy niej gospodarstw znajdowała się tłocznia oleju lnianego. We wsi Klein Kotzenau (brak polskiego odpowiednika nazwy), ku której ulica ta wiodła, znajdowały się niezbyt duże gospodarstwa rolne oraz zabudowania należące do chałupników. Właściciele tych niewielkich gospodarstw zatrudniani bywali w dobrach hrabiowskich (do prac na roli bądź w lesie). Panowały tu, w przeciwieństwie do miasteczka prawdziwie wiejskie zwyczaje. Mieszkańcy gromadzili się w jedynej tutejszej gospodzie o nazwie „Sandkretscham”, która jak sama nazwa wskazuje, była spadkobierczynią funkcjonującej tu niegdyś karczmy. W okresie międzywojennym, znacznie rozbudowana, już jako gospoda nosiła nazwę „Weißes Roß”. W rejonie obu wspomnianych ulic położona była w pewnej odległości od miasta w kierunku zachodnim strzelnica należąca do Bractwa Kurkowego. Nieznane są jej początki, jednak w momencie pierwszej zachowanej wzmianki o bractwie musiała zapewne istnieć. W każdym razie w 1 połowie XIX w. był to budynek wzniesiony w powszechnej w Chocianowie konstrukcji mieszanej, belkowej z wypełnieniem. Z czasem budynek strzelnicy wykorzystywano nie tylko do celów organizacyjnych bractwa; pełnił on również funkcje, można powiedzieć, ogólnokulturalne (sala widowiskowa, w której odbywały się przedstawienia teatrów objazdowych, zebrania związków, czy wreszcie zabawy i festyny). Z początkiem XX w. (1908 r.) główna duża sala strzelnicy została odnowiona. W tym czasie budynek był już murowany w całości, a w bezpośrednim jego otoczeniu funkcjonował w latach 20-tych ogródek koncertowy. W 1927 r. dokonano gruntownego remontu budynku strzelnicy; w wyniku prac modernizacyjnych otrzymał on kanalizację, nowe oświetlenie i, jak donosiła tutejsza prasa, eleganckie toalety. Znaczny wzrost liczby zatrudnionych w związku z powstaniem w 1854 r. huty zrodził potrzeby mieszkaniowe na niespotykaną dotychczas skalę. Początkowo uzupełniano wolne działki przy ulicach i nie miała ta zabudowa ściśle określonego jednolitego charakteru. Była wręcz przypadkowa. Częstokroć były to domy proste nakryte dwuspadowym dachem z użyciem w murach szlaki z tutejszej huty. Zmniejszała się też stale liczba gospodarstw chłopskich. Na ich miejscu wznosili nowe domy rzemieślnicy i pracownicy huty. Ten pierwszy nieplanowy okres zabudowy trwał do lat 70-tych XX w. Równolegle zaczęły powstawać wielorodzinne domy pracownicze. Jednymi z pierwszych tego typu były obiekty przy dzisiejszej ulicy Zaułek Fabryczny powstałe w bezpośredniej bliskości huty na wygospodarowanym z jej obrębu terenie przyległym do cmentarza ewangelickiego. Cmentarz ów został w tym czasie (1865 r.) powiększony, po tym jak radca komercyjny Schlittgen podarował gminie pół morgi gruntu z zastrzeżeniem miejsca pochówku dla swej rodziny. Jego syn uzupełnił murowane ogrodzenie cmentarza w 1886 r. o odlewany płot od strony wejścia. W tym samym mniej więcej czasie założono w mieście nowy cmentarz. Był nim położony w pewnej odległości od miasta na przedłużeniu ulicy Głogowskiej w kierunku północno-wschodnim cmentarz katolicki. Wiązać to można niewątpliwie ze wzniesieniem w latach 1864-1866 kościoła katolickiego przy rozwidleniu ówczesnych ulic Głogowskiej i Lubińskiej (dziś Trzebnickiej). Potrzeba powstania świątyni wiązała się zapewne ze znacznym wzrostem liczby katolików przybyłych być może do pracy w tutejszej hucie; dotąd za pomieszczenie do nabożeństw służył pokój w prywatnym domu wyznawców tej wiary przy Bürgergas- Ge. Dotąd gmina katolicka w Chocianowie była nieliczna i składała się zaledwie z kilku rodzin. Dzieci z tych rodzin uczęszczały więc niejako z konieczności do szkoły ewangelickiej, gdzie uczestniczyły również w nauce religii. Równolegle z wzniesieniem kościoła i założeniem cmentarza powstała szkoła katolicka. Kolejna rozbudowa cmentarza przy ul. Fabrycznej miała miejsce w 1891 r. za sprawą zu Dohnów; również i w tym przypadku chodziło o przeznaczenie darowanego gruntu m.in. na grobowiec rodzinny. Na miejscu Scheunengasse powstała Gartenstraße. Podobny proces dotknął również Bauerngasse. Z czasem zmieniła nazwę na Bahnhofstraße (dzisiejsza ulica Kolejowa) i została doprowadzona do dworca. Było to oczywiście związane z otwarciem linii kolejowej Niegosławice — Rokitki (1891), a później również Lubin — Chocianów (1919) [3].Przy ul. Kolejowej wzniesiono ponadto kilka domów o willowym charakterze odznaczających się pewnym smakiem architektonicznym. Także przy tej ulicy rozwinął się drugi co do znaczenia zakład przemysłowy Chocianowa — Fabryka Armatur Raascha założona w 1864 r., zyskując z początkiem XX stulecia dwie nowe hale produkcyjne. Po uzyskaniu statusu miasta, co miało miejsce w 1894 r. (nastąpiło wówczas połączenie dotychczasowej osady targowej z wsią Klein Kotzenau i obszarem należącym do dóbr) Chocianów został wyposażony w budynki o charakterze oficjalnym. W latach 1899-1900 wzniesiono ratusz. Na sąsiedniej działce po stronie północnej stanął budynek straży ogniowej z garażami na zapleczu sięgającymi aż do ówczesnej Bismarckstraße (M. Żymierskiego). W tym samym czasie zabudowana została ulica Schlittgena (obecna 3 Maja), przy której mieścił się dotąd jedynie Dom Reprezentantów pobudowany przez tut. hutę. Huta zabudowała również całą dzielnicę efektownymi domami robotniczymi (ul. ul. Kolonialna i M. Żymierskiego). Kolonia tych domów została oddana do użytku w 1909 r. Całość, w tym pobudowany na zakończeniu dzisiejszej ulicy Kolonialnej tzw. Lehrlinghaus znajdowała się w większym założeniu zielonym, z którego pozostał do dziś odcinek plant przy domach przy ul. M. Żymierskiego 13-26. Dzisiejsze ulice T. Kościuszki i S. Żeromskiego zostały całkowicie zabudowane. Znaczny udział w tym mieli kamienicznicy. Ale budowa mieszkań nie była jeszcze wówczas głównym celem miasta. Szczególny nacisk położono na organizację wolnego czasu i urządzenia higieniczne. Chocianów otrzymał zaopatrzenie w wodę i kanalizację prawie równocześnie (1906/7). Pierwszy odcinek wodociągu przebiegał ulicami Kolejową i Głogowską. Z chwilą uruchamiania kolejnych jego nitek następowała likwidacja funkcjonujących dotąd otwartych (ogólnie dostępnych) studni. W 1907 miasto posiada własne kąpielisko. Proces brukowania miasta rozpoczął się w 1908 r. począwszy od rynku i ulicy Kolejowej. W kwietniu tego roku został ukończony odcinek tej ulicy do skrzyżowania z Głogowską, do grudnia pokryto brukiem ulicę Chojnowską (T. Kościuszki). W 1910 r. położono nawierzchnię z płyt cementowych na groblach parkowych. W kwietniu 1911 r. rozpoczęto, a w maju ukończono prace na ul. Ogrodowej (Ratuszowa). W 1914 roku nowe pokrycie granitowe uzyskała ulica Szkolna. W 1910 r. powzięto zamiar budowy hali sportowej i uzyskano obietnicę dofinansowania przedsięwzięcia ze środków centralnych. Jeszcze w tym samym roku położono fundamenty. W lutym następnego roku nowo wzniesiona hala służyła już do zebrań. Przed I wojną miasto znajdowało się w rozkwicie. Jednakże jej wybuch przerwał na jakiś czas tę dobrą passę. Na skutek wojny huta będąca głównym źródłem utrzymania obywateli straciła dotychczasowe rynki zbytu, a ich odzyskanie było trudne (traktat wersalski i jego następstwa). Spowodowało to wzrost bezrobocia. Zaczęła się inflacja. Tymczasem potrzeby mieszkaniowe nie malały, a ruch budowlany zamarł na bez mała 5 lat. Powstawały jedynie pojedyncze małe domy przy ówczesnym placu sportowym w widłach dzisiejszych ulic Kolejowej i Trzebnickiej. W latach 1922-1923 wybudowano nowe kąpielisko pod gołym niebem w pobliżu starego stawu cegielnianego na wschód od miasta. Wyposażono je w nowoczesne urządzenia rekreacyjne. W 1924 r. na zebraniu rady miejskiej postanowiono jednogłośnie o elektryfikacji i jeszcze w tym samym roku zaawansowano prace. Prądu dostarczał zakład energetyczny z Legnicy. Miasto rozwija się w kierunku południowo-wschodnim. Została wytyczona dzisiejsza ulica Pocztowa (nazwana później Adolf-Hitler Straße). Początkowo z rzadka tylko zabudowana, zyskuje około 1925 r. nową placówkę pocztową (dotychczas poczta mieściła się w pamiętającym czasy powstania urzędu w 1846 r. budynku przy ul. T. Kościuszki 22 w pobliżu hrabiowskiego pałacu). Nowej poczcie towarzyszy wzniesiony wkrótce przy tej samej ulicy dom mieszkalny dla jej pracowników, stanowiący obok bliźniaczego zalążek nowego dużego osiedla mieszkaniowego z jądrem przy ul. Lipowej. Na lata 1925-1926 przypada początek ożywionego ruchu budowlanego w mieście. Przy ulicy Lipowej są gotowe w 1926 r. (po lewej stronie) 4 domy wielorodzinne. Nadchodzący kryzys gospodarczy powoduje jednakże spowolnienie prac. Powstała wówczas spółka akcyjna Schlesische Heimstätte, która w imieniu (zastępstwie) zarządu miasta wznosi cały szereg estetycznych niewielkich domków jednorodzinnych. W ten sposób została zabudowana w całości ulica H. Göringa (1 Maja). Po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów wznowione zostały prace przy budowie osiedla w rejonie ulic Lipowej i Wesołej. Powstawały tu zbliżone formą dwukondygnacyjne wielorodzinne domy czynszowe. Do 1938 r. zabudowana była już cała lewa strona ulicy Lipowej, po prawej istniały zaś dwa domy. Prace kontynuowano następnie w 1939 r., kiedy to w planach było wzniesienie 3 domów 7-rodzinnych. W chwili obecnej ulica jest zabudowana mniej więcej jednolicie w całości. Oznacza to, iż prace przy wykańczaniu osiedla prowadzono już po wybuchu II wojny. Jeszcze w trakcie budowy, w 1926 r. uznano powstające osiedle za najciekawsze osiągnięcie budownictwa swego czasu w Chocianowie. Ulica Lipowa została obsadzona obustronnie lipami, a poszczególne domy zyskały jednolite dla wszystkich ogrodzenie ze sztachet drewnianych na podmurówce ze słupkami (fragment takiego płotu z czasu budowy osiedla zachował się do dziś po północnej stronie ulicy). Należy zwrócić na tym miejscu uwagę na fakt, iż nowe domy przy ul. Lipowej prezentowały się w całej okazałości od strony wjazdu do miasta z kierunku Lubina stanowiąc niewątpliwie dobrą jego wizytówkę i, co ważniejsze, pozostając w harmonii z charakterem dotychczasowej zabudowy. Poprzedzające je małe parterowe domki przy dzisiejszych ulicach 1 Maja i Polnej nie zasłaniały bowiem widoku z tego kierunku. Perspektywa ta została obecnie zaprzepaszczona przez fakt wzniesienia w latach 1975-1982 osiedla wielkopłytowych trójkondygnacyjnych bloków.

Charakterystyka układu urbanistycznego

Fakt administracyjnego, a co za tym idzie sztucznego połączenia trzech różnych układów w jeden organizm miejski z końcem XIX w., czytelny jest w rozplanowaniu Chocianowa do chwili obecnej. Jądrem całości jest rynek z przyległymi doń ulicami, który zasymilował się z układem zabudowań huty oraz osiedlami wzniesionymi dla potrzeb zatrudnionych w niej pracowników oraz z terenem osiedli miejskich położonych pomiędzy nim a dworcem kolejowym. Jednakże założenie pałacowo-parkowe położone na uboczu, w kierunku południowo-zachodnim od rynku pozostało układem niezależnym. Jeszcze w okresie międzywojennym jedynie zabudowania należące do dominium na zachód od miasta łączyły się w pewnym stopniu z jego układem poprzez sieć dróg gospodarczych wytyczonych w końcu XIX i na początku XX w. Po 1945 r. uległa dewastacji bądź całkowitemu zniszczeniu większość zabudowy gospodarczej dawnych dóbr, a obsługujące je drogi dojazdowe straciły rację bytu. To samo dotyczy układu dawnej wsi Klein Kotzenau. Jest on nadal czytelny jako niezależny od miasta układ wsi, pomimo powstania w tym rejonie osiedla mieszkaniowego przy wyjeździe w kierunku Przemkowa. Separacja tego układu trwa z przyczyn obiektywnych— niemożności zabudowania z uwagi na topografię terenu odcinka ul. II Armii Wojska Polskiego pomiędzy Al. Sybiraków, a ul. Piotrowską. Spośród strat należy wymienić w tym rejonie zniknięcie (na skutek braku zagospodarowania) najmłodszego, gdy idzie o chronologię, cmentarza ewangelickiego przy ul. Piotrowskiej, założonego w latach 20-tych(?) XX w. W chwili obecnej jego pozostałości (głównie układ nasadzeń roślinności) są niemal zatarte.

Spośród osiedli mieszkaniowych powstałych po 1945 r. stosunkowo najkorzystniej wpisało się w tkankę miejską osiedle przy ul. Fabrycznej powstałe począwszy od 1961 r. na terenie zlikwidowanego w 1940 cmentarza ewangelickiego, choć być może korzystniejszą alternatywą z konserwatorskiego punktu widzenia byłoby pozostawienie na tym miejscu terenu zielonego ogólnie dostępnego, jak przewidywały to plany przedwojenne. Drugim takim w miarę pozytywnym przykładem może być osiedle przy ul. M. Żymierskiego wzniesione w 1965 r. Teren ten historycznie, tj. od początku bieżącego stulecia stanowił zaplecze dla mieszkaniowego budownictwa fabrycznego (huty). Budynki obu osiedli wznoszonych techniką wielkiej płyty nie przekraczają w zasadzie gabarytów dopuszczalnych dla miasta o skali Chocianowa (3-4 kondygnacje), poza tym są jednak położone w pewnej „bezpiecznej” odległości od staromiejskiego centrum. Wydawać by się mogło, iż najsłabiej związane z urbanistyką miasta, bo leżące zupełnie na jego obrzeżu w klinie wyznaczonym ulicami Trzebnicką i linią kolejową mieszkaniowe osiedle na przedłużeniu ul. Wesołej budzić może najmniej konserwatorskich wątpliwości co do lokalizacji. Ale, jak to już zauważono uprzednio, w grę wchodzi tu wyjątkowo niekorzystny wpływ na panoramę miasta widzianą od strony drogi lubińskiej oraz zakłócenie tego, co w urbanistyce nowoczesnego Chocianowa stanowiło istotną wartość, mianowicie układu zabudowy dwóch znacznych osiedli mieszkaniowych z okresu międzywojennego. Zwłaszcza ucierpiał tu charakterystyczny dla czasu swego powstania wachlarzowy układ osiedla domków jednorodzinnych. Tę niekorzystną ingerencję nowej zabudowy potęguje zwłaszcza sposób rozmieszczenia poszczególnych budynków w obrębie całości zabudowy, nie zaś ich gabaryty, te mieszczą się podobnie, jak opisane poprzednio w granicach dopuszczalnych dla skali miasta norm, choć może zastosowanie we wszystkich omówionych wypadkach np. dwuspadowych dachów poprawiłoby estetyczny wyraz nowych enklaw.

Jeśli chodzi o zabudowę terenu huty, to mamy tu do czynienia, w związku z konieczną modernizacją, z pobudowaniem kilku nowych obiektów kubaturowych. Ponieważ mieszczą się one w obrębie terenu historycznego zakładu, nie stanowią z punktu widzenia ochrony konserwatorskiej istotniejszego problemu. Pamiętać należy jedynie, aby w ferworze unowocześniania nie zaprzepaścić najcenniejszych obiektów, tj. zwłaszcza pierwszego budynku dyrekcji oraz cechowni.

Spośród najnowszej zabudowy staromiejskiego centrum najwięcej kontrowersji budzą dwa pojedyncze budynki mieszkalne wielorodzinne powstałe przy ul. T. Kościuszki z uwagi na brak ze strony projektanta jakiejkolwiek próby architektonicznego powiązania ich z otaczającym układem. Starszy z nich, zlokalizowany na działce nr 8 jest nie tylko zbyt wysoki (4 kondygnacje), jak na usytuowanie w bezpośrednim sąsiedztwie rynku, lecz także wycofany w stosunku do ulicy i na dodatek obrócony wokół własnej osi, co tylko potęguje wrażenie przestrzennego nieładu, czy wręcz niechlujstwa. Wzniesiony naprzeciwko budynek na działce nr 7-7a budzi zastrzeżenia głównie z powodu przekroczonych dopuszczalnych dla tego miejsca gabarytów, choć i odsunięcie go w głąb działki w stosunku do historycznej zabudowy ulicy wpływa na negatywny z konserwatorskiego punktu widzenia odbiór całości. Także w tych obu przypadkach zastosowana technologia (wielka płyta) i płaskie dachy potęgują niekorzystne asocjacje również estetycznej natury. Można z całą dobitnością stwierdzić, iż te dwa obiekty stanowią najgorsze przykłady ingerencji w zabytkową substancję miasta. Osobnym zagadnieniem wydaje się być zabudowa ul. S. Żeromskiego. Wprawdzie nie pozostaje w zgodzie z prawdą historyczną (ulica ta, jedna z najstarszych w mieście, miała charakter niemal wiejski zabudowana w przeważającej mierze jednokondygnacyjnymi domami nakrytymi dwuspadowymi dachami o układzie kalenicowym), gdyż jest zbyt wysoka, ale nawiązuje do gabarytów stosowanych począwszy od końca XIX w. w zabudowie przyrynkowej. Widoczne jest tu także próba pewnego kompromisu na rzecz historyczności w opracowaniu zwieńczenia ciągu budynków, poprzez naprzemienną artykulację brył i zastosowanie lekko skośnych partii dachów. Ciąg ten trzyma się nadto linii zabudowy zbliżonej do historycznej. Korzystna jest również z urbanistycznego punktu widzenia lokalizacja stadionu sportowego na północnych obrzeżach miasta. Wydaje się, iż jest to zgodne w pewnym sensie z intencją historyczną; w tym rejonie bowiem przy ulicy Ratuszowej (nr 16) zlokalizowano jeszcze w początkach XX w. halę sportową.

Reasumując: historyczny układ miasta w Chocianowie nie został, za wyjątkiem dwóch przykładów przy ul. T. Kościuszki, w istotny sposób zakłócony. Stanowi to o jego wartości. W związku z tym wszelka nowa zabudowa, zwłaszcza w obrębie stref ochrony, winna być bezwzględnie konsultowana z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Szczególną opieką należy otoczyć założenie pałacowo-parkowe, na trenie którego nie może być mowy o wznoszeniu jakichkolwiek nowych obiektów kubaturowych. Pałac zyskał w ostatnim czasie właściciela, który podjął prace związane z jego rewaloryzacją. Także towarzyszące mu obiekty (oficyny, pawilon) winny być z czasem zagospodarowane. Pewien niepokój budzić może wyodrębnienie zbyt małej w stosunku do historycznych przesłanek działki-otuliny wokół pałacu. Należy przy tym pamiętać, że towarzyszący hrabiowskiej siedzibie park nigdy nie był w całości dostępny dla publiczności. Okresowo udostępniano do zwiedzania poszczególne elementy założenia stanowiące o wyjątkowej jego atrakcyjności, np. słynne w swym czasie cieplarnie z egzotycznymi roślinami. Także nie wszystkie drogi parkowe mogły służyć komunikacji mieszkańcom miasta.

Kalendarium

1297 - kronikarska (Thebesius) wzmianka o budowie przez księcia Bolka I Surowego zamku w Chocianowie

1329 - król czeski Jan Luksemburski potwierdza prawa lenne Bolesława III księcia

wrocławskiego i legnicko-brzeskiego do zamku w Chocianowie (Choczenow)

1594 - wzniesienie murowanego kościoła

1703 - Katarzyna von Stosch uwalnia z poddaństwa mieszkańców osady (kmieciów,

zagrodników, chałupników, rzemieślników); osada uzyskuje prawa urządzania jarmarków oraz targów końskich i na bydło

1713 - cesarz Karol VI Habsburg zatwierdza przywilej targowy dla Chocianowa

1716 - Baltasar Friedrich von Stosch określa uprawnienia rady miejskiej (?) oraz

przepisy cechowe

1742 - w następstwie tzw. I wojny śląskiej pomiędzy Prusami i Austrią Śląsk staje się

częścią państwa pruskiego

1728-1732 Marcin Frantz rozbudowuje zamek w barokową rezydencję na zlecenie

Melchiora Gottliba Rederna

1847 - pożary miasta, które niemal całkowicie zniszczyły jego zabudowę

1846 - otwarcie urzędu pocztowego

1854 - powstanie huty (Marienhütte)

1864-186 - wzniesienie kościoła katolickiego

1865 - założenie drukarni (w 20 lat później wydrukowano w niej miejscową gazetę „Kotzenauer Stadtblatt) i prywatnej szkoły katolickiej

1883 - otwarcie ewangelickiej szkoły powszechnej

1891 - miasto uzyskuje połączenie kolejowe za pośrednictwem linii Niegosławice — Rokitki

1894 - dawna osada targowa połączona z terenami dworskimi i pobliską wsią Klein Kotzenau uzyskuje prawa miejskie; odtąd Chocianów staje się pełnoprawnym miastem

1899 - wzniesienie ratusza

1906 - otwarcie gazowni i wodociągów miejskich (pierwszy odcinek) przy ul. Głogowskiej

1908 - rynek otrzymuje nową brukowaną nawierzchnię (z polnego kamienia, płyty chodnikowe cementowe)

1909 - oddanie kolonii domów robotniczych Marienhütte

1910 - budowa nowej szkoły

1911 - otwarcie hali sportowej; śmierć pastora Gerlacha, zasłużonego badacza dziejów miasta

1912 - oświetlenie gazowe ulic

1914 - budowa nowego domu parafialnego z mieszkaniem pastora i schroniskiem młodzieżowym (proj. Ringestein z Bolesławca)

1919 - otwarcie wąskotorowej linii kolejowej Lubin — Chocianów

1924 - elektryfikacja miasta, odsłonięcie pomnika poległych w I wojnie światowej

1925 - śmierć hrabiego Wilhelma Carla Hannibala zu Dohna-Schlodien

1926 - powstające osiedle przy dawnym placu sportowym (rejon obecnych ulic Lipowej, Wesołej i Pocztowej) uznane za najciekawsze osiągnięcie budownictwa miejskiego swego czasu

1927 - fuzja Wilhelmshütte z Iławy koło Szprotawy z tutejszą Marienhütte, budowa szosy Chocianów— Modła

1931 - zamknięcie huty

1937 - firma Wagner und Co Herischdorf rozbudowuje tutejszą hutę po ponownym jej otwarciu

1938 - otwarcie kina „Deli”

1940 - cmentarz przy ul. Fabrycznej zamieniony na założenie zielone i plac zabaw dla dzieci

1945 - powołanie pierwszego polskiego burmistrza miasta, inauguracja działalności polskiej szkoły powszechnej (w budynku dawnej szkoły ewangelickiej)

1951 - na bazie przedwojennej huty powstaje przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Fabryka Urządzeń Mechanicznych „Chocianów”

1953 - budowa nowych ujęć wodnych i podłączenie ich do istniejącej sieci wodociągowej

1961 - początek zabudowy osiedla przy ul. Fabrycznej (teren dawnego cmentarza)

1965 - pod patronatem FUM rusza budowa osiedla przy ul. Żymierskiego

1975 - rozpoczęcie budowy dużego miejskiego osiedla w rejonie ul. Wesołej (ostateczne oddanie do eksploatacji 1982)

Dawne nazwy miejscowości

Cosenow — 1284 i 1290, Koczina — 1311, Choczenow — 1329 i 1331, Cozenow — 1337, Koczenow — 1339, Cocenow — 1343, Cozcenow — 1352, Cozcenaw — 1359, Koczczenow — 1398, Kocznaw — 1430, Kotzenau — od ok. 1600 do 1945, Kaczanów— 1945-1946, odtąd — Chocianów.

Herb miasta

Herb miasta przedstawia się następująco: ponad murem z cegły (corona muralis), w którym znajduje się otwarta dwuskrzydłowa brama, górujące dwie wieże: z prawej— kościelna nakryta podwójnym baniastym hełmem, z lewej— spiczasto zakończona wieża zamku. Pomiędzy wieżami widnieje koło ze szprychami (element herbu długoletnich właścicieli dóbr chocianowskich— von Stoschów).

Podstawy prawne opracowania stref ochrony konserwatorskiej

•Ustawa „O ochronie dóbr kultury” z dnia 15 lutego 1962 r., Dz. U. nr 10, poz. 48 wraz z późniejszymi zmianami: z 1983 r., Dz. U. nr 38, poz. 173; z 1985 r., Dz. U. nr 35. poz. 192 z 1990 r., Dz. U. nr 34, poz. 198 i Dz. U. nr 56, poz. 322, art. 5, pkt. 12 oraz art. 11, pkt. 1 i pkt.

· Ustawa „O zagospodarowaniu przestrzennym” z dnia 7 lipca 1994 r., Dz. U. nr 89, poz. 415, art. 1.2, pkt 4, art. 6.3, art. 6.4, art. 6.5.

· Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 11 stycznia 1994 r. w sprawie zezwoleń na prowadzanie prac konserwatorskich przy zabytkach i archeologicznych prac wykopaliskowych. Dz. U. Nr 16, poz. 55.

· Rejestr zabytków — woj. legnickie, Państwowa Służba Ochrony Zabytków Oddział Wojewódzki w Legnicy.

Jako materiał wyjściowy do definiowania stref ochrony konserwatorskiej posłużyły:

· Wytyczne do opracowania problematyki ochrony wartości kulturowych w planach zagospodarowania przestrzennego. Opracował Zespół Ekspertów Międzyresortowej Komisji ds. Rewaloryzacji Miast i Zespołów Staromiejskich, Warszawa 1981.

Definicja stref ochrony konserwatorskiej

Spośród postulatów konserwatorskich na plan pierwszy wysuwa się kwestia zagospodarowania całego zespołu pałacowego w Chocianowie. Właściwe funkcjonowanie tego wybitnej klasy obiektu jest jedyną szansą na podniesienie atrakcyjności miasta, także w komercyjnym wymiarze.

Ze względu na stosunkową dobre zachowanie struktury miejskiej wyznaczono następujące strefy ochrony konserwatorskiej.

Strefa „A” — ścisłej ochrony konserwatorskiej

Obejmuje obszar, na którym elementy dawnego układu przestrzennego zachowały się w stanie nienaruszonym lub jedynie nieznacznie zniekształconym. Jest to obszar uznany za szczególnie ważny jako materialne świadectwo historyczne. W strefie tej zakłada się pierwszeństwo wymagań konserwatorskich nad wszelką prowadzoną współcześnie działalnością inwestycyjną, gospodarczą i usługową.

Strefa ta wymaga opracowania planu szczegółowego i rewaloryzacji. W Chocianowie wyznaczona została ona dla dwu rozłącznych obszarów.

· centrum staromiejskiego uznanego za zabytek urbanistyki decyzją 199 z dnia 25.11.1956 (42/L z dnia 08.04.1997) wraz z zespołem pałacowo-parkowym;

· cmentarz przy ul. Głogowskiej wpisany do rejestru zabytków decyzją nr 812/L z dnia 28.12.1987.

Działania konserwatorskie w strefie „A zmierzają do.

· zachowania historycznego układu przestrzennego, tj. rozplanowania dróg, ulic, placów, linii zabudowy, kompozycji wnętrz urbanistycznych i kompozycji zieleni;

· konserwacji zachowanych głównych elementów układu przestrzennego, szczególnie: posadzki (nawierzchnie, cieki i zbiorniki wodne, sposób użytkowania gruntów), ścian (zabudowa, zieleń) oraz dążenia do usunięcia elementów uznanych za zniekształcające założenie historyczne i odtworzenia elementów zniszczonych w oparciu o szczegółowe warunki określanie każdorazowo przez Państwową Służbę Ochrony Zabytków;

· wszelkie zmiany nawierzchni dróg oraz zmiany lub korekty przebiegu dróg wymagają uzgodnienia z Państwową Służbą Ochrony Zabytków;

· dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie sytuacji, skali, bryły, podziałów architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworów oraz nawiązanie formami współczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej, której liczne przykłady zachowały się do dziś;

· dostosowania współczesnych funkcji do wartości zabytkowych zespołu i jego poszczególnych obiektów i nawiązanie do ich programu historycznego, oraz eliminację funkcji uciążliwych;

· wymaga się aby nową zabudowę poddać szczególnym rygorom odnośnie gabarytów sposobu kształtowania bryły — dopuszczalne są co najwyżej dwie lub trzy kondygnacje z dachami o stromych połaciach, krytych dachówką ceramiczną, ewentualnie z użytkowym poddaszem z facjatami skrytym w dachu, o ile szczegółowe wytyczne nie będą stanowić inaczej, wymagane jest nawiązanie wysokością budynków do budynków sąsiadujących i wpisanie się w sylwetę miejscowości;

· niedopuszczalne jest stosowanie dachów o mijających się połaciach na wysokości kalenicy oraz dachów o asymetrycznym nachyleniu połaci;

W strefie „A” ścisłej ochrony konserwatorskiej znalazł się park przy pałacu. Ochroną objęto cały obszar historycznego parku. Dla parku w granicach określonych na mapie należy opracować projekt gospodarki drzewostanem i renowacji.

W strefie „A” ścisłej ochrony konserwatorskiej wszelka działalność budowlana wymaga pisemnego zezwolenia Państwowej Służby Ochrony Zabytków. Wprowadza się wymóg konsultowania i uzyskania uzgodnienia z Państwową Służbą Ochrony Zabytków wszelkich zmian i podziałów nieruchomości oraz przebudowy, rozbudowy i remontów wszystkich obiektów będących w strefie, a także uzgadniania wszelkich zamierzeń inwestycyjnych na tym obszarze. Inwestor winien liczyć się z koniecznością zlecenia dodatkowych badań lub opracowań studialnych archeologicznych, architektonicznych, stratygraficznych lub innych.

W strefie „A” ścisłej ochrony konserwatorskiej ochronie podlegają wszelkie obiekty podziemne i pojedyncze znaleziska, oraz odkryte podczas remontów detale architektoniczne. Ustala się wymóg uzyskania zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na podjęcie wszelkich prac ziemnych, które uwarunkowane są przeprowadzeniem badań archeologicznych wyprzedzających lub towarzyszących. W wypadku podejmowania inwestycji budowlanych inwestor winien liczyć się z koniecznością zapewnienia nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi lub badań ratowniczych. Koszt nadzoru i ratowniczych badań archeologicznych lub architektonicznych pokrywa inwestor.

Strefa „B” ochrony konserwatorskiej

Obejmuje obszary, w których elementy dawnego układu zachowały się w stosunkowo dobrym stanie.

· bezpośrednie otoczenia historycznego centrum miasta od północy z ulicą Ratuszową i osiedlem domów patronackich przy ul. S. Żeromskiego i Kolonialnej;

· fragment części wschodniej miasta z zabudową przy ul. Kolejowej, Pocztowej i osiedlem przy ul. Lipowej;

· teren tartaku i nadleśnictwa na zachód od pałacu.

Działalność konserwatorska w strefie „B” zmierza do:

· zachowania zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim układu dróg, podziału działek i sposobu zagospodarowania działek siedliskowych;

· wymagane jest uzyskania uzgodnienia z Państwową Służbą Ochrony Zabytków zmian rodzaju nawierzchni dróg oraz korekt lub zmian w ich przebiegu;

· restauracji i modernizacji technicznej obiektów o wartościach kulturowych z dostosowaniem współczesnej funkcji do wartości obiektów;

· dostosowania nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryły zabudowy, przy założeniu harmonijnego współistnienia elementów kompozycji historycznej i współczesnej. W strefie tej należy prowadzić działalność inwestycyjną uwzględniając istniejące już związki przestrzenne i planistyczne.

Na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej „B” wprowadza się wymóg konsultowania i uzgodnienia z Państwową Służbą Ochrony Zabytków wszelkich działań inwestycyjnych w zakresie:

· budowy nowych obiektów kubaturowych,

· wymaga się aby nowa zabudowa gabarytami i sposobem kształtowania bryły odwoływała się do miejscowej tradycji architektonicznej,

· dopuszczalne są co najwyżej dwie lub trzy kondygnacje z dachami o stromych połaciach, krytych dachówką ceramiczną, ewentualnie z użytkowym poddaszem skrytym w dachu, o ile szczegółowe wytyczne nie stanowią inaczej,

· wysokość nowych budynków nie powinna przekraczać wysokości budynków sąsiadujących;

· niedopuszczalne jest stosowanie dachów o mijających się połaciach na wysokości kalenicy oraz dachów o asymetrycznym nachyleniu połaci.

· przebudowy, rozbudowy i remontów, a także zmiany funkcji obiektów figurujących w wykazie zabytków architektury i budownictwa,

· zmian historycznie ukształtowanych wnętrz urbanistycznych,

· prowadzenia wszelkich prac ziemnych bez uprzedniego powiadomienia Państwowej Służby Ochrony Zabytków.

Strefa „K” ochrony krajobrazu kulturowego

Obejmuje tereny krajobrazu integralnie związanego z zespołem zabytkowym, znajdujące się w jego otoczeniu lub obszary o ukształtowanym wyniku działalności ludzkiej charakterystycznym wyglądzie.

W Chocianowie strefę „K” wyznaczono dla terenów położonych na północ od granic parku. Obejmuje ona tereny podmokłe, pozbawione zabudowy. Przy jej wyznaczaniu kierowano się zamiarem zachowania tej charakterystycznej enklawy podmokłych gruntów. Postuluje się aby teren ten pozostał niezabudowany.

Działania konserwatorskie w strefie „K obejmują.

· Restaurację zabytkowych elementów krajobrazu urządzonego, ewentualnie z częściowym ich odtworzeniem. W tym wypadku chodzi przede wszystkim o utrzymanie urządzeń wodnych i wałów.

· Ochronę krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z historycznym założeniem.

· Ochronę form i sposobu użytkowania terenów takich jak: układ dróg, miedz, zadrzewień śródpolnych, alej, szpalerów, grobli, stawów, przebiegu cieków wodnych, z zaleceniem utrzymania wykształconego sposobu parcelacji gruntów i formy użytkowania.

· Wymagane jest uzyskanie opinii Państwowej Służby Ochrony Zabytków odnośnie nowych inwestycji.

Strefa „E” ochrony ekspozycji.

Strefa ochrony ekspozycji układu zabytkowego obejmuje obszar stanowiący zabezpieczenie właściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych o szczególnych wartościach krajobrazowych.

Strefę „E” wyznaczono w Chocianowie w formie określenia głównej osi widokowej na pałac i zespół pałacowy od północy i północnego-zachodu.

Ochrona zabytków archeologicznych

Na mapie oznaczono jedno stanowisko archeologiczne o określonej lokalizacji, natomiast w części opisowej umieszczono informacje, które dotyczą ww. obiektu. Nie jest wykluczone, iż w toku prac ziemnych zostaną odkryte nowe stanowiska archeologiczne tym bardziej, że średniowieczna metryka miejscowości jest potwierdzona dokumentarnie.

Dodatkowo wyznaczono następujące strefy ochrony konserwatorskiej zabytków archeologicznych:

Strefa „W” — ochrony archeologicznej.

Obejmuje stanowiska archeologiczne, posiadające własną formę krajobrazową. Na obszarze tych stanowisk wprowadza się zakaz podejmowania jakiejkolwiek działalności inwestycyjnej bez uprzedniej akceptacji Inspekcji Zabytków Archeologicznych Państwowej Służby Ochrony Zabytków.

Wyznaczono strefę „W” ochrony konserwatorskiej dla zamku w Chocianowie wraz z otoczeniem. W związku z rozpoczętymi w 1998 r pracami remontowo - rewaloryzacyjnymi należy zwrócić szczególną uwagę na bardzo dobrze zachowane wewnątrz obiektu relikty zabudowy średniowiecznej. Szczególnie dobrze są one widoczne od przyziemia do trzeciej kondygnacji wieży. Do wysokości pierwszej kondygnacji mur przykryty tynkiem co uniemożliwia analizę struktury murów. Na wysokości drugiej kondygnacji zachował się fragment wejścia od strony południowo-wschodniej z detalem w nadprożu i korytarzem prowadzącym do pomieszczenia drugiej kondygnacji. W ścianie północno-zachodniej zostały przeprute dwa otwory okienne, w zachodnim otworze okiennym zachowało się maswerkowe okno gotyckie, w ścianie południowo- zachodniej zachowała się nisza po urządzeniu grzewczym (być może kominku), w rzucie poziomym przybiera ona zarys półkola a w rzucie pionowym kopuły, zachował się również drożny otwór przewodu kominowego. Pomieszczenie to przykryte było stropem. Do wysokości drugiej kondygnacji wieża wzniesiona została z kamienia eratycznego jedynie w narożach użyto kamienia łamanego tego samego pochodzenia. Trzecia kondygnacja wieży została wzniesiona z cegły w wątku gotyckim Każda ze ścian pomieszczenia trzeciej kondygnacji zaopatrzona była w otwór okienny o pięciobocznym wykroju zwężający się na zewnątrz. W wyższej partii tego pomieszczenia (obecnie trzecie piętro) na nie otynkowanej ścianie zachowały się negatywy sklepienia krzyżowego oraz ślady piaskowcowych służek. Opisany wyżej stan stwarza rzadką możliwość wyeksponowania najstarszej fazy funkcjonowania obiektu, co niewątpliwie znacznie podniosłoby walory tej zabytkowej budowli. Nadzór archeologiczny byłby także uzasadniony w trakcie prac remontowych (skuwanie tynku) prowadzonych w piwnicach i na parterze ponieważ na odsłoniętych partiach muru widoczne są liczne ślady przebudów. Rozwarstwienie murów, a co za tym idzie ustalenie chronologii najstarszych faz budowy będzie możliwe w przypadku odsłonięcia większych partii ścian.

Strefa ochrony obejmuje także otoczenie zamku gdzie również w toku prowadzonych prac istnieje możliwość odkrycia śladów starszego osadnictwa.

Strefa „OW” — obserwacji archeologicznej.

W wypadku Chocianowa stanowi ona wycinek strefy „A” ochrony konserwatorskiej obejmujący pałacu wraz z folwarkiem i najstarszą częścią parku.

· Wszelkie inwestycje planowane na obszarach objętych strefą „OW” powinny zostać uzgodnione z Państwową Służbą Ochrony Zabytków.

· Ustala się wymóg uzyskania zezwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na podjęcie wszelkich prac ziemnych, które uwarunkowane są przeprowadzeniem badań archeologicznych wyprzedzających lub towarzyszących. W wypadku podejmowania inwestycji budowlanych inwestor winien liczyć się z koniecznością zapewnienia nadzoru archeologicznego nad pracami ziemnymi lub badań ratowniczych. Koszt nadzoru i ratowniczych badań archeologicznych lub architektonicznych pokrywa inwestor.

Stanowiska archeologiczne na obszarze Chocianowa:

Obszar AZP 73-18

Znaleziska luźne, chronologia: epoka kamienia -1 okres epoki brązu.

Stanowisko numer na mapie: 1/1

Strefy ochrony zabytkowych układów zieleni kształtowanej — parki, cmentarze, aleje.

Tereny te stanowią integralną część obszarów chronionych strefą „A” — park pałacowy i cmentarz przy ul. Głogowskiej. Zalecenia konserwatorskie na ich obszarze zawierają się w następujących punktach:

· Zachować teren zabytkowych założeń zieleni w granicach historycznych.

· Nie dzielić tych obszarów na działki użytkowe a w miarę możliwości zachować własność całości lub dążyć do scalania gruntów w jednych rękach.

· Na obszarach chronionych założeń zielonych wprowadza się zakaz prowadzenia jakichkolwiek inwestycji bez uzgodnień z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody.

· Wszelkie prace porządkowe i renowacyjne należy prowadzić w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Gdy nie przewiduje się prac renowacyjnych należy pozostawić zbiorowisko naturalnej sukcesji przyrodniczej. W miarę możliwości należy zachować dawne funkcje poszczególnych części zespołów pałacowych; folwark jako tereny gospodarcze, polany parkowe jako łąki krajobrazowe bez prowadzenia nasadzeń, tereny zadrzewione jako naturalne masywy zieleni. Prace melioracyjne winny być projektowane i prowadzone w ten sposób aby nie niszczyć naturalnych zadrzewień, zwłaszcza tych, które rosną nad brzegami cieków wodnych. Zakłada się, że prace melioracyjne winny dążyć do odtworzenia dawnego systemu wodnego.

· Aleje i szpalery należy konserwować odtwarzając i uzupełniając ubytki tymi samymi gatunkami drzew. Zalecane jest stosowanie do obsadzeń gatunków drzew trwałych i długowiecznych, zwłaszcza lip.

Rejestr zabytków architektury i budownictwa

· Wymienione w części szczegółowej zabytki architektury i budownictwa wpisane do rejestru zabytków objęte są wszelkimi rygorami prawnymi wynikającymi z treści odpowiednich aktów prawnych, w tym przede wszystkim „Ustawy o ochronie dóbr kultury”. Rygory te obowiązują niezależnie od położenia budowli czy innego wpisanego do rejestru zabytków obiektu w poszczególnych strefach ochrony konserwatorskiej lub poza strefą. Wszelkie prace remontowe, zmiany własności, zmiany funkcji i przeznaczenia obiektu wymagają pisemnej zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, w trybie określonym przez Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 11 stycznia 1994 r. w sprawie zezwoleń na prowadzenie prac konserwatorskich przy zabytkach i archeologicznych prac wykopaliskowych, Dz. U. nr 16, poz. 55.

· Nabywcom obiektów wpisanych do rejestru zabytków należy przekazać kopie decyzji wraz z pouczeniem o prawach i obowiązkach. Prywatyzację budynku wpisanego do rejestru zabytków winno się poprzedzić określeniem zakresu jednostkowej ochrony konserwatorskiej wydanym przez Państwową Służbę Ochrony Zabytków, który należy przekazać do wiadomości ewentualnym nabywcom. W przypadku za- mierzanej zmiany funkcji budynku lub jego części, użytkownik lub właściciel może złożyć wniosek o przebudowę w celu dostosowania do nowej funkcji, przedstawiając opracowany na własny koszt projekt zmian. Negatywna opinia Państwowej Służby Ochrony Zabytków nie stanowi podstawy do roszczeń o odszkodowanie.

Wykaz zabytków architektury i budownictwa

· W niniejszym opracowaniu o zaktualizowaną w trakcie opracowania studium listę przygotowaną przez Państwową Służbę Ochrony Zabytków. Dla budynków wpisanych do rejestru zabytków obowiązują rygory określone w poprzednim punkcie, natomiast dla pozostałych budowli o walorach kulturowych obowiązują ustalenia zdefiniowane dla poszczególnych stref ochrony konserwatorskiej. Przystępując do remontu lub przebudowy budynku znajdującego się w wykazie a nie wpisanego do rejestru zabytków, lub nie znajdującego się w strefie „A” ochrony konserwatorskiej, należy zasięgnąć opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który określi dopuszczalność prowadzenia prac, ich zakres i zalecaną formę architektoniczną. W wypadku niezgodności interesów Wojewódzki Konserwator Zabytków w trybie określonym w „Ustawie o ochronie dóbr kultury” rozpocznie postępowanie o wpisie do rejestru zabytków budynku lub pozostawi ostateczną decyzję o zakresie i formie prac służbie nadzoru architektonicznego gminy. W wypadku, gdy budynek umieszczony w wykazie znajduje się poza obszarem strefy ochrony konserwatorskiej, przed przystąpieniem do remontu, przebudowy lub rozbudowy należy zasięgnąć opinii Państwowej Służby Ochrony Zabytków.

· Dla budynków ujętych w spisie, a nie wypisanych do rejestru zabytków, dopuszcza się wymianę zabudowy w wypadku gdy jest to uzasadnione względami ekonomicznymi lub planistycznymi i uzyska akceptację Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Inwestor winien wówczas na własny koszt wykonać dokumentację budowlaną oraz dokumentację fotograficzną budynku, a następnie przekazać jeden egzemplarz nieodpłatnie do archiwum Państwowej Służby Ochrony Zabytków.

· Wykaz zabytków architektury i budownictwa winien stanowić integralną część tekstu studium i planu zagospodarowania. Ewentualne zmiany i uzupełnienia w wykazie nie dezaktualizują ustaleń planu.

Katalog zabytków

Miasto Chocianów, układ urbanistyczny.

Nr rejestru zabytków 199 z dnia 25.11.1956 (42/L z dnia 08.04.1997)

Kościół katolicki, obecnie parafialny, p.w. Wniebowzięcia NM Panny.

Wzniesiony w latach 1864-1866, odnawiany w 1909, fasada trój osiowa z półkoliście zamkniętym wejściem i dwoma takoż zamkniętymi wydłużonymi oknami po bokach, flankowana szerokimi lizenami i zwieńczona trójkątnym szczytem z prostokątnym postumentem z żeliwnym odlewanym krzyżem górą na osi; artykulacja ścian bocznych lizenami, kostkowy gzyms podokapowy. Prostopadłościenna prosta bryła nakryta dwuspadowym dachem, z dostawionym od wschodu niższym od nawy prezbiterium zamkniętym trój boczne, nad partią wschodnią nawy blaszana ośmioboczna sygnaturka z baniastym hełmem. Wnętrze jednoprzestrzenne ze stropem wyposażone w wystrój z czasu budowy kościoła: trój skrzydłowy neogotycki ołtarz z malowanym przedstawieniem tronującej Madonny w partii środkowej i stojącym postaciami ś. ś. Piotra i Pawła po bokach, neogotycką amboną i malowanymi stacjami Drogi Krzyżowej, od północy prostokątna w rzucie parterowa przybudówka mieszcząca dom parafialny ze stołówką i kuchnią, od południa— dobudowane dwukondygnacyjne skrzydło plebanii.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dawne granice działki

- zachować bryłę budowli i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 61

Kościół ewangelicki, obecnie pomocniczy p.w. św. Józefa Robotnika.

Wzniesiony 1596, wcześniej wzmiankowana (na tym miejscu?) kaplica, 1487, uszkodzenie (wieży?) na skutek burzy w 1734, odbudowa 1747, ukończenie nowej wieży 1766, zamontowanie nowego zegara wieżowego 1771; przebudowa w latach 1895-1896 połączona z powiększeniem otworów okiennych w związku z nowym ukształtowaniem empor, przeniesieniem ołtarza na ścianę wschodnią i powiększeniem organów (firma Schlag und Söhne ze Świdnicy), objęła również wystawienie dobudówki od strony południowej (w związku z czym musiano zlikwidować dotychczasową kaplicę grobową oraz wewnętrzną zakrystię); od 1924 planowana kolejna przebudowa: projekt powierzono architektowi Grauowi z Wrocławia, zakończenie przebudowy w duchu neobaroku w 1926 (dokonano wówczas rozbudowy krucht w dwa boczne skrzydła z trójkątnymi wolutowymi szczytami, powiększono otwory okienne w wieży oraz scalono całość poprzez system imitujących podziały architektoniczne płycin w tynku) uwieńczone zawieszeniem nowego dzwonu późną jesienią tegoż roku. Prostopadłościenna prosta bryła nakryta czterospadowym dachem, od północy i południa przybudówki skrzydła boczne nakryte dachami dwuspadowymi, od zachodu dostawiona okrągła wieża. We wnętrzu m. in. chrzcielnica z 1585 r. (być może z owej wcześniejszej kaplicy) ufundowana zapewne przez Schönaichów oraz płyta nagrobna z postacią stojącą rycerza (Alexander von Stosch, zm. 1616); rokokowy ołtarz znajdujący się jeszcze w latach 60- tych XX w. w prezbiterium przeniesiony do kościoła w Nowej Kuźni, w obrębie parafii.

W latach 80-tych staraniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Legnicy dokonano zabezpieczenia pałacu (m.in. odbudowa stropów techniką Ackermanna) oraz oficyn (zamurowanie otworów, uzupełnienie pokrycia).

Nr rejestru 1509 z dnia 27.01.1966 (229/L z dnia 14.11.1995)

Wskazania konserwatorskie:

zachować dotychczasowe granice działki

zachować bryłę budowli i formę pokrycia dachu

zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 62, 63

Zespół pałacowy

Pałac

W latach 1297-1299 Bolko I Świdnicki buduje na tym miejscu (?) zamek rozbudowany następnie przed 1407, trzonem tego założenia była masywna prostopadłościenna wieża. Mury średniowiecznego zamku zostały wykorzystane przy wznoszeniu nowożytnej siedziby ok. 1600 W 1700 mistrz Kügler z Rokitek odnowił zwieńczenie wieży zamkowej uprzednio ją rozbudowując. Pełna rozmachu barokowa rezydencja powstała w wyniku gruntownej przebudowy dotychczasowej siedziby w latach 1728-1732 z inicjatywy właściciela dóbr Melchiora Gottlieba (Gottloba) Redema wg projektu architekta Marcina Frantza. Bryła budynku wysoko podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta dachem mansardowym, który przenikają kondygnacje mezzaninów w ryzalitach. Od południowego zachodu znacznie wyładowany przed lico całości ryzalit mieszczący westybul wejścia głównego i wielką salę, ku której wiodą paradne schody. Od południowego-wschodu ażurowy jednoosiowy ryzalit ogrodowy z dwubiegowymi schodami. Od północnego-wschodu dwa mniejsze słabiej wysunięte przed lico elewacji ryzality. Korpus stanowi optyczne oparcie dla potężnej wieży, dołem prostopadłościennej, wyżej przechodzącej w oktogonalną zwieńczoną dwukondygnacyjnym hełmem z prześwitami. Dawna forma czytelna w dominacji gotyckiej wieży, pozostawieniu wewnętrznego dziedzińca czy wreszcie w dyspozycji wnętrz, gdzie przeważa układ amfiladowy tworzący z galerią wewnętrznego korytarza asymetryczny rzut. Wysoką klasą odznacza się zachowany detal (dekoracja) elewacji. Pałac w Chocianowie należy do najwybitniejszych i najlepiej zachowanych dzieł Frantza. W 1913 dokonano prac restauracyjnych, w latach 1937-1939 poddany gruntownemu remontowi. Przed zajęciem 9 lutego 1945 przez wojska radzieckie opuszczony (sukcesor zginął na froncie wschodnim) i wyszabrowany z wyposażenia. W latach 1965-1966 przeprowadzono prace zabezpieczające z wymianą drewnianych belek górnych stropów na stalowe, przełożeniem i uzupełnieniem pokrycia dachowego i odwodnieniem budowli sfinansowane z budżetu konserwom zabytków. W ostatnim czasie przekazany; w ręce płatne (Spółka BART)

Nr rejestru215 z dnia 28.06.1950 i 340 z dnia 13.11.1956 (36/Lzdma 14.11.1995)

Wskazania konserwatorskie:

- znalezienie dla budowli funkcji ponadlokalnej

- odbudowa więźby dachowej, wymiana pokrycia dachu, remont konstrukcji hełmu wieży

- wykonanie inwentaryzacji metodą fotogrametryczną wystroju wielkiej sali i westybulu sieni

- przeprowadzenie badań architektoniczno-archeologicznych w pałacu i otoczeniu.

Fot. 47, 48, 49, 50, 51

Oficyna pałacowa I dom oficjalistów, ul. T. Kościuszki 26.

Wzniesiona w 1777 zgodnie z datą na portalu wejścia głównego, projekt przypisywany przez niektórych badaczy Michałowi Frantzowi, choć skromny rytmiczny wystrój elewacji nasuwa raczej skojarzenia z architekturą ostatniej tercji XVIII ciążącą już ku klasycyzmowi. Bryła zwarta prostopadłościenna, wysoko podpiwniczona, dwukondygnacyjna z kondygnacją piętra niższą o charakterze mezzanina, nakryta mansardowym dachem W okresie międzywojennym prócz mieszkań pracowniczych mieścił się tu m. in. dworski urząd podatkowy oraz zarząd posiadłości zamku. Obecnie nieużytkowana.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 52

Kuźnia przy oficynie I. .

Wzniesiona 3 tercja XVIII w., prostopadłościenna zwarta, nieco przysadzista (niewielkie zróżnicowanie długości i szerokości) bryła nakryta mansardowo- naczółkowym dachem, z dobudowanym później w narożu północno-wschodnim zewnętrznym przewodem kominowym i niskim łącznikiem o dwuspadowym daszku wiążącym ją z budynkiem oficyny. Opuszczona, znacznie zniszczona.

Wskazania konserwatorskie:

zachować dotychczasowe granice działki

zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 53

Oficyna pałacowa II zestajnią i mieszkaniami masztalerzy, ul. T. Kościuszki 17.

Wzniesiona ok 1780, projekt bywa przypisywany Michałowi Frantzowi, jednakże analiza stylistyczna wskazywać może na pokrewieństwa z datowaną oficyną 1 w zespole. Bryła zwarta prostopadłościenna, dwukondygnacyjna, z kondygnacją piętra niższą o charakterze mezzanina, nakryta mansardowym dachem, z użytkowym poddaszem. Obecnie ruina.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji

Fot. 54

Pawilon ogrodowy.

Wzniesiony 2 ćw. XIX w., przebudowany w latach 20-tych XX w. i po 1945 (likwidacja części detalu stanowiącego wystrój architektury). Sąsiadujący bezpośrednio z murem otaczającym ogrody hrabiów zu Dohna służył, być może ekspozycji egzotycznych roślin ozdobnych i użytkowych. Surowa sylweta o prostopadłościennej bryle dobrych proporcjach, z tympanonem wspartym na czterech kanelowanych kolumnach zbliżonych kształtem do doryckich, w czym wyraźne nawiązanie do budowli antycznych świątyń (rozwiązanie rozpowszechnione dla budowli o tym przeznaczeniu w 1 połowie XIX w.).

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot.55

Pozostałości budynku gospodarczego.

Wzniesiona 3 ćw. XIX w., rozebrana częściowo po 1945 (partia przeszklona?), konstrukcja belkowa z ceramicznym wypełnieniem, bryła prostopadłościenna „rozłożysta” nakryta dwuspadowym spłaszczonym dachem z widocznymi dekorowanymi elementami konstrukcyjnymi (snycersko opracowane zakończenia krokwi); stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dawne granice działki

- przy ewentualnej rekonstrukcji zalecane ogólne odtworzenie kubatury.

Fot. 56

Park pałacowy.

Położny w południowej części miasta. Założenie o powierzchni ok. 20 ha o nieregularnym zarysie, od południa ograniczone terenami podmokłych łąk i bagien, od północy obrzeżną zabudową miasta, z pałacem na wyniesieniu terenu. Kompozycja zasadza się na dwóch osiach krzyżujących się prostopadle w miejscu wyznaczonym przez pałac. W północno-zachodniej części założenia dziedziniec z podjazdem flankowanym przez dwie oficyny. Tam również zgrupowane pozostałe budowle: klasycyzujący pawilon, budynek mieszkalny, pozostałości cieplarni, dom ogrodnika z przyległymi terenami dawnych ogrodów i relikty dworskiego folwarku. Przed elewacją ogrodową pałacu oś wodna z rozległym regularnym (prostokąt) stawem o brzegach obsadzonych szpalerami drzew liściastych (graby) i rozstawionymi niegdyś figuralnymi rzeźbami na postumentach. W drzewostanie parkowym przeważają rodzime gatunki liściaste (dęby, graby, klony, kasztanowce, lipy, topole), z rzadka tylko uzupełniane nasadzeniami aklimatyzowanych iglaków (w części południowo-wschodniej grupy żywotników).

Nr rejestru 479/L z dnia 22.09.1976.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować układ przestrzenny

- ewentualne nowe nasadzenia konsultować z wnioskami zawartymi w opracowaniu ewidencyjnym parku.

Ratusz, ob. siedziba Urzędu Miasta i Gminy, ul. Ratuszowa 10.

Wzniesiony w 1899, w kilka lat po uzyskaniu przez Chocianów pełnych praw miejskich. Prócz zarządu miasta mieścił również pomieszczenia restauracji „Ratskeller” oraz miejskiej kasy oszczędnościowej. Zwarta prostopadłościenna bryła na rzucie zbliżonym do kwadratu, dwukondygnacyjna z przyziemiem, fasada sześcioosiowa tynkowana, z płytkim ryzalitem wejściowym od południa zamkniętym trójkątnym szczytem i niewysoką czworoboczną wieżyczką zegarową tamże, z paradnym balkonem 1 piętra po stronie północnej, boniowanie w tynku na narożach, opaski okien, gzymsy między - kondygnacyjne, stolarka okien i bramy wejściowej, stan zachowania dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z mansardowymi okienkami doświetlającymi strychy)

- zachować dyspozycję i elementy wystroju elewacji.

Fot. 64

Posterunek policji, ul. Ratuszowa 12.

Wzniesiony XIX/XX w. (równolegle z budową ratusza), dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem, z bramą wejściową od frontu po stronie południowej i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana, boniowany cokół i naroża budynku profilowany gzyms międzykondygnacyjny, opaski okien; stan zachowania dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 127

Remiza straży pożarnej, obecnie Ochotnicza Straż Pożarna w Chocianowie, ul. Żymierskiego 5a.

Wzniesiona XIX/XX w. (równolegle z budową ratusza, garaże straży w głębi podwórza sąsiadowały bezpośrednio z jego budynkiem), fasada siedmioosiowa tynkowana, z wejściem na osi partii administracyjnej budynku (środkowej), która dwukondygnacyjna, pozostałe partie (boczne) mieszczące garaże z półkolistymi bramami wjazdowymi, jednokondygnacyjne, opaski okien, stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję i elementy wystroju elewacji.

Fot. 163

Poczta, ul. Pocztowa 12.

Wzniesiona ok. 1925 w związku z powstającym w tej części miasta dużym osiedlem mieszkaniowym (poprzedni budynek poczty zlokalizowany był przy ul. T. Kościuszki w pobliżu pałacu) i w bliskości stacji kolejowej. W sąsiedztwie powstał również wielorodzinny budynek mieszkalny dla pracowników placówki. Dwukondygnacyjna prostopadłościenna zwarta umiarowa bryła nakryta czterospadowym dachem z oknami poddasza (rzędy potrójnych od frontu i pojedyncze w elewacjach bocznych). Fasada siedmioosiowa tynkowana na ceglanej podmurówce, z wejściem głównym na osi z uskokowo wyprofilowanymi ceglanymi ościeżami, opaski okien również w cegle, stolarka okien (za wyjątkiem mansard) i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 67

Zespół dworca PKP:

Dworzec PKP

Wzniesiony w związku z otwarciem linii kolejowej Niegosławice — Rokitki w 1891, rozbudowa lata 20-te XX w. (nastawnia). Zasadnicza bryła dworca dwukondygnacyjna nakryta czterospadowym znacznie spłaszczonym dachem. Elewacje dłuższe sześcioosiowe. Od wschodu przybudówka parterowa mieszcząca poczekalnię dla podróżnych. Obie części skomunikowane osobno za pośrednictwem drewnianych przeszklonych przedsionków z drzwiami wejściowymi z zewnątrz (bryła zasadnicza z kasami z przelotową sienią, tj. z wejściem od podjazdu od strony miasta i od peronów, poczekalnia natomiast dostępna od strony peronów), międzykondygnacyjne i podokapowe fryzy ceglane, stolarka okien i bram wejściowych wraz z zabudową przedsionków; stan zachowania średni

Wskazania konserwatorskie.

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję i elementy wystroju elewacji

- w przypadku remontu przewidzieć zdjęcie emulsyjnej malatury z powierzchni cegieł.

Fot. 171

Budynek gospodarczy (skład podręczny).

Wzniesiony ok. 1891. Niewielka prostopadłościenna budowla wysokości półtorej kondygnacji nakryta dwuspadowym spłaszczonym dachem, elewacje o licu ceglanym, otwory okienne i drzwiowe zamknięte górą odcinkami łuków; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- w przypadku remontu przewidzieć zdjęcie emulsyjnej malatury z powierzchni cegieł.

Budynek gospodarczy (magazyn).

Wzniesiony ok. 1891, przebudowany po 1945 (zamurowanie części otworów). Prostopadłościenna wydłużona parterowa bryła nakryta dwuspadowym spłaszczonym dachem, w elewacji frontowej naprzemienny rytm półkoliście zamkniętych drzwi i bram oraz okien; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- w przypadku remontu przewidzieć zdjęcie emulsyjnej malatury z powierzchni cegieł.

Budynek WC.

Wzniesiony 1891. Bryła prostopadłościenna, analogiczna do składu podręcznego, jednakże z podziałem wewnętrznym na jedną kondygnację, rytmiczny układ małych okienek zamkniętych odcinkami łuków w elewacjach dłuższych oraz drzwi wejściowe o podobnym wykroju w elewacjach krótszych; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- w przypadku remontu przewidzieć zdjęcie emulsyjnej malatury z powierzchni cegieł.

Wieża ciśnień, ul. Głogowska 14.

Wzniesiona 1907 r. jako jeden z elementów zespołu gazowni i wodociągów miejskich (1906), na rzucie koła, zwężająca się lekko ku górze, gdzie cylindryczny szerszy od trzonu zbiornik; zróżnicowanie materiału i faktury: trzon klinkierowy ceglany obwiedziony mniej więcej w połowie wysokości przepaskami z zielonej cegły glazurowanej obwiedziony górą kostkowym gzymsem z użyciem takiej samej cegły, zbiornik o gładkiej fakturze i w kolorze betonu; do partii cokołowej wieży przylega płaski jednokondygnacyjny budynek obsługi technicznej.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu.

Fot. 172

Budynek administracyjny ZGK i M, ul. Głogowska 14 (w zespole d. gazowni).

Wzniesiony 1906, trójkondygnacyjny, z wejściem głównym w elewacji tylnej i klatką schodową w ryzalicie tamże, fasada pięcioosiowa z pseudoryzalitem z trójkątnym szczytem na osi, dwubarwna: tło z żółtej klinkierowej cegły, narożne lizeny kostkowe gzymsy międzykondygnacyjne oraz łuki okienne, stolarka okien i bramy wejściowej; stan zachowana dość doby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję i elementy wystroju elewacji.

Zakład Energetyczny, d. Dom Reprezentantów huty, ul. 3 Maja 4.

Wzniesiony 3 ćw. XIX w., przebudowany gruntownie w latach 90-tych XX w. Bryła trójczłonowa: korpus główny wysokości półtorej kondygnacji (parter + mezzanino) i dwa boczne skrzydła jednokondygnacyjne wysunięte znacznie przed lico całości, fasada korpusu pięcioosiowa, w skrzydłach elewacje frontowe dwuosiowe, wszystkie tynkowane, górą na całości rodzaj ceramicznej maswerkowej attyki z ośmiobocznymi sterczynkami na narożach; stan zachowania dobry (ostatnia przebudowa nie zmieniła w zasadniczy sposób bryły budynku, dostawiono od frontu m. in. pochylnię dla niepełnosprawnych, wygładzono tynki w miejscu pierwotnych boniowań i wymieniono stolarkę okienną i drzwiową; niezły przykład adaptacji zabytkowego budynku do nowej funkcji).

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dawne granice działki.

Fot. 68

Zespół CHOFUM, ul. Fabryczna 24

Budynek dyrekcji (nowy).

Wzniesiony k. XIX w., modernizowany (wnętrza) w latach 30-tych XX w. Bryła z dwóch części składowych: trójkondygnacyjnego korpusu z przyziemiem nakrytego dwuspadowym dachem, o trój osiowej fasadzie zamkniętej trójkątnym szczytem z siecią płycin w polu i sterczynami po bokach oraz niższego o kondygnację nieznaczne wycofanego bocznego skrzydła z elewacją szeroką czteroosiową o wyraźnej horyzontalnej artykulacji (gzymsy międzykondygnacyjne, rzędy drobnych płycin podokiennych i podokapowych) nakrytego płaskim dachem, stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję i elementy wystroju elewacji.

Fot. 173

Budynek dyrekcji (dawny), obecnie administracyjny.

Wzniesiony poł. XIX w., zwarta prostopadłościenna bryła nakryta dwuspadowym spłaszczonym dachem z przybudówką od frontu z wejściem głównym tamże, trójkondygnacyjna, fasada trójosiowa tynkowana, opaski okien, stolarka okna nad wejściem wraz z przeszkleniem witrażowym, stolarka bramy wejściowej, schody w hallu; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 174

Cechownia.

Wzniesiona poł. XIX w., przebudowana lata 20-te XX w. (zmiana układu komunikacyjnego z zamurowaniem części otworów w parterze), dwukondygnacyjna, fasada siedmioosiowa w cegle, z wypiętrzoną na wysokość połowy kondygnacji jednoosiową partią środkową, mieszczącą tarczę zegarową, gzyms kostkowy międzykondygnacyjny, odcinkowe łuki nad oknami 1 piętra, fryz podokapowy ze spieków rudy w formie kostek, narożne czworoboczne wieżyczki z płycinami w bocznych ścianach zwieńczone krenelażem, takież wieżyczki wieńczące partię środkową (z tarczami zegarowymi) budynku; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (dwuspadowy spłaszczony)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 175, 176

Hale produkcyjne d. zakładów Raascha, ul. Kolejowa 21 a.

Wzniesione lata 60-te XIX w. (pierwsza od strony zachodniej), przebudowane i rozbudowane pocz. XX w. (pozostałe dwie), jednokondygnacyjne, najstarsza z fasadą czteroosiową w cegle z czterema półkolistymi blendami okiennymi i podokapowym fryzem kostkowym, kryta dwuspadowym dachem, następne dwuosiowe ceglane z takimiż blendami i przeszklonymi częściowo dachami typu tzw. „fabrycznego , stan zachowania zły.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynków i formę pokrycia dachów

- zachować dyspozycję fasad.

Fot. 177

Brama wjazdowa na teren d. zakładów Raascha.

Wzniesiona ok. 1910 r., złożona z dwóch elementów: jednoskrzydłowej furtki dla pieszych po stronie zachodniej i dwuskrzydłowej przejazdowej bramy właściwej, kompozycyjnie obie reprezentują typ kratownic o rzędach pionowych prętów górą pośrodku zamkniętych półkoliście i tam zdobionych motywami ulistnionych i ukwieconych gałązek, z blaszanymi wydłużonymi prostokątnymi ekranami dołem. Kraty rozpięte pomiędzy czworobocznymi betonowymi słupami, na których zamocowane sterczyny w formie prętów-łodyg zakończonych liśćmi i kwiatami margerytek; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować zarówno elementy konstrukcyjne jak i wystrój bramy.

Fot. 79

Zespół zabudowy zakładu drzewnego, d. tartak pałacowy, ul. Kościuszki 21

Komin tartaku.

Wzniesiony 1876, ustawiony na ośmiobocznym cokole, ośmioboczny w przekroju, węższy górą, lico ceglane klinkierowe z dekoracją z glazurowanej ciemnozielonej cegły, od północy na trzonie w połowie wysokości inicjał hrabiów zu Dohna (W C z D— Wilhelm Carl zu Dohna); stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budowli.

Fot. 60

Budynek mieszkalny wielorodzinny, ul. T. Kościuszki 21.

Wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 (zmiana układu komunikacyjnego przez dodanie wejścia w elewacji bocznej północnej), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada pięcioosiowa w cegle z płytkim pseudoryzalitem trójosiowym pośrodku i lizenami na narożach, kostkowy gzyms międzykondygnacyjny z glazurowanej cegły, stolarka bramy wejściowej frontowej z nadświetlem; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 59

Zespół zabudowy Nadleśnictwa Chocianów, d. hrabiowski urząd leśny.

Budynek administracyjno-mieszkalny, ul. Kościuszki 23.

Wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 (dobudowa mansardowych okien), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem za pośrednictwem drewnianego ażurowego ganku od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada siedmioosiowa tynkowana, gzymsy profilowane podokienny i międzykondygnacyjny, odcinkowe gzymsy na kroksztynkach nad oknami, opaski okien, stolarka okien i drzwi wejściowych; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję i elementy wystroju elewacji.

Fot. 58

Budynek gospodarczy, ul. Kościuszki 23.

Wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 (zmiana otworów okiennych w poddaszu, otynkowanie konstrukcji mieszanej belkowej z wypełnieniem w partii 1 piętra), dwukondygnacyjny (parter gospodarczy - garaże, piętro mieszkalne), z dwoma bramami garaży i wejściem do części mieszkalnej od frontu, fasada czteroosiowa tynkowana, gzyms międzykondygnacyjny i odcinkowy podokienny, opaski okien; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Szkoła Podstawowa nr 1, ul. Szkolna, d. ewangelicka szkoła powszechna.

Wzniesiona w 1883 r., rozbudowana (dobudowa ryzalitu drugiej klatki schodowej i czteroosiowego skrzydła) w pocz. XX w. (1910?), dwukondygnacyjna z dwiema bramami wejściowymi od frontu i dwiema klatkami schodowymi w ryzalitach, ryzality z lizenami na narożach i trójkątnymi szczytami dekorowanymi ceramicznymi akroterionami, fasada czternastoosiowa w cegle, gzymsy międzykondygnacyjne i podokapowy, fryzy kostkowe i arkadkowe, płyciny podokienne, stolarka bram wejściowych; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 65

Budynek gospodarczy przy szkole.

Wzniesiony 4 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z użytkowym poddaszem, z dwojgiem wejść i bramą wjazdową od frontu, fasada ośmioosiowa w cegle, kostkowy fryz podokapowy w elewacjach (także w szczytach), podobna dekoracja korony muru ogniowego dzielącego budynek na dwie części; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu.

Hala sportowa, ul. Ratuszowa 16.

Wzniesiona 1911, restaurowana po 1945 (zmiana wyposażenia i wystroju wnętrz). Prostopadłościenna nieco „rozłożysta bryła nakryta mansardowym dachem z elewacjami dekorowanymi w duchu geometrycznej secesji. Elewacja od ul. Ratuszowej dziewięcioosiowa; „asymetryczność’ podziałów uzyskana przez specyficzne rozmieszczenie otworów okiennych podyktowane funkcją wnętrz, w partii północnej rząd smukłych wąskich okien przez całą wysokość (sala ćwiczeń), w partii południowej mniejsze prostokątne otwory na wysokości przyziemia (pomieszczenia towarzyszące - szatnie, łaźnia), odcinkowe gzymsy podokienne i profilowany szeroki podokapowy, wgłębione opaski okien, na kalenicy dachu dwa czworoboczne niewysokie szyby wentylacyjne nakryte baniastymi hełmami; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji

Fot. 69

Pomnik poległych, ul. T. Kościuszki

Wzniesiony w 1924 r. Projekt, miejscowego rzeźbiarza Ottona Hänscha. Prostopadłościenny prosty cokół zawierał trzy wertykalne płyciny od frontu z wypisanymi nazwiskami mieszkańców Chocianowa i okolic, którzy zginęli w czasie I wojny światowej. Na cokole górą leżał hełm żołnierski. Monument tworzył całość z otaczającą zielenią: jego tło tworzył szpaler świerkowy, zaś od strony drogi znajdował się owalny podjazd z trawnikiem.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować bryłę pomnika.

Fot. 179

Cmentarz komunalny, dawniej katolicki

Założony zapewne w k. lat 60-tych XIX w. (równolegle z budową kościoła przy ul. Głogowskiej), położony na płn. wschód od miasta przy wyjeździe w kierunku Głogowa, z krzyżowym układem głównych alej, w 1926 r. dokonano obsadzenia drzewami rodzimych gatunków wolnych dotąd kwater, najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1894 r.

Nr rejestru 812/L/87

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- rozważyć ponownie zasadność wpisu obiektu do rejestru zabytków (dane zawarte w opracowaniu historycznym odnoszą się do nieistniejącego w chwili obecnej cmentarza ewangelickiego przy ul. Fabrycznej)

ul. Apteczna

ul. Apteczna 1

Kamienica, wzniesiona lata 20-te XX w., przebudowana po 1945 r. (likwidacja detalu, wymiana stolarki), dwukondygnacyjna, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi, fasada pięcioosiowa tynkowana z pseudoryzalitem zamkniętym trójkątnym szczytem pośrodku; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady i elewacji bocznej od ul. Parkowej.

ul. 2 Armii Wojska Polskiego

ul. 2 Armii Wojska Polskiego 14/16

Dom mieszkalny (bliźniak), wzniesiony 4 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z dwojgiem wejść od frontu i klatkami schodowymi w traktach tylnych, fasada sześcioosiowa tynkowana, gzymsy podokienny i międzykondygnacyjny, płyciny podokienne, stolarka jednej z bram wejściowych i części okien; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z wolimi okami doświetlającymi poddasza)

- zachować dyspozycję fasady.

ul. 2 Armii Wojska Polskiego 17

Dom mieszkalny, d. pastorówka i schronisko młodzieżowe, wzniesiony 1914, dwukondygnacyjny, z bramą wejściową na osi od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana, zdwojone lizeny narożne i międzyokienne; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z rzędem czterech wolich ok doświetlających strych od frontu)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 66

ul. 2 Armii Wojska Polskiego 30

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., restaurowany pocz. XX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana, profilowane opaski okien i drzwi, stolarka drzwi wejściowych; stan zachowania zły (budynek opuszczony?).

Wskazania konserwatorskie

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. 2 Armii Wojska Polskiego 42

Dom mieszkalny, wzniesiony 1903, dwukondygnacyjny (druga kondygnacja w ryzalicie), z dwuosiowym ryzalitem zamkniętym trójkątnym szczytem na osi od frontu, z wejściem w tymże, fasada sześcioosiowa tynkowana, profilowane opaski okien, odcinkowe gzymsy podokienne, płyciny podokapowe, stolarka okien i bramy wejściowej z kratami; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. 2 Armii Wojska Polskiego 44

Dom mieszkalny, wzniesiony k. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem od frontu na osi i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa w cegle, gzymsy podokienne i międzykondygnacyjne, płyciny podokapowe, stolarka okien i drzwi wejściowych; stan zachowania dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z wolim okiem od frontu doświetlającym klatkę schodową na poddasze)

- zachować dyspozycję fasady.

ul. 2 Armii Wojska Polskiego 46

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 (przybudówka przedsionka), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada siedmioosiowa tynkowana z półkoliście zamkniętą dwuokienną facjatą o wolutowych spływach flankowaną obeliskami, profilowane gzymsy międzykondygnycyjne i opaski okien; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Fabryczna

ul. Fabryczna 9

Dom mieszkalny, wzniesiony ok. 1910 r., dwukondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, fasada czteroosiowa tynkowana, stolarka okien i bramy, żeliwna balustrada schodów; stan zachowania dobry. Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Fabryczna 12

Dom mieszkalny, wzniesiony k. XIX w.., przebudowa po 1945 r. (otwory okienne w parterze, wymiana stolarki), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana, gzyms międzykondygnacyjny i odcinkowe podokienne, stolarka bramy z nadświetlem; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 70

ul. Fabryczna 15

Kamienica, wzniesiona 1899 r., przebudowana lata 20-te XX w. (dobudowa przy elewacji północnej— dwie osie), dwukondygnacyjna, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, nad środkowym oknem I piętra płycina z napisem: Erbaut von Bruno Paruschke 1899, boniowane naroża oraz podkreślona bonowaniem oś środkowa budynku w parterze, lizeny I piętra, gzyms profilowany międzykondygnacyjny i odcinkowe pod- i nadokienne, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej (z kratami); stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (łamany)

- achować dyspozycję fasady.

Fot. 71

ul. Fabryczna 17

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., dwukondygnacyjna, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada sześcioosiowa tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne i odcinkowe nad- i podokienne, opaski okien i wejścia, stolarka okien i bramy; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (łamany)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 71

ul. Fabryczna 18/20

Dom mieszkalny (bliźniak), wzniesiony 4 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z dwiema bramami wejściowymi od frontu i klatkami schodowymi tamże, fasada tynkowana sześcioosiowa z płytkim ryzalitem (mieszczącym bramy) pośrodku, profilowany gzyms międzykondygnacyjny i odcinkowy pod-i nadokienny, prostokątne płyciny nadokienne, opaski okien i wejść, stolarka jednej z bram z kratami; stan zachowania średni.

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Głogowska

ul. Głogowska 4

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., przebudowana lata 20-te XX w. (witryna wejście do sklepu w parterze), dwukondygnacyjna, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, profilowane gzymsy między kondygnacyjne i podokienny 1 piętra, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej; stan zachowania średni.

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Głogowska 7

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., trójkondygnacyjna, z wejściem od frontu klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, profilowane gzymsy między kondygnacyjne i wieńczący na kroksztynkach, odcinkowe gzymsy nad oknami 1 piętra na kroksztynkach, opaski okien, stolarka okien parteru, schodów i drzwi działowych na klatce schodowej, stolarka bramy wejściowej z kratą i inicjałami MS; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Głogowska 9

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowana po 1945 (zmiana układu komunikacyjnego parteru wraz z otworami), z główną bramą wejściową w elewacji tylnej i klatką schodową tamże, fasada sześcioosiowa tynkowana, z płytkim dwuosiowym ryzalitem pośrodku zamkniętym schodkowym szczytem, gzymsy międzykondygnacyjne, płyciny podokapowe; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- uporządkować dyspozycję fasady.

ul. Głogowska 11

Stodoła, wzniesiona poł. XIX w., przeb. 1 ćw. XX w. (częściowe przemurowania, ceramiczne pokrycie dachu); konstrukcja belkowa z wypełnieniem na podmurówce; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki (zagroda)

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu.

Fot. 72

ul Głogowska 14

Budynek administracyjny w zespole dawnej gazowni, vide obiekty monumentalne, początek katalogu.

ul. Głogowska 15

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada pięcioosiowa tynkowana, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej (z kratami), stolarka schodów (ażurowe odlewane z żelaza podstopnice); stan zachowania dobry. Przed domem wybrukowane polnymi kamieniami podwórko; jeden z lepiej zachowanych przykładów tego typu w mieście.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dawne granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Kolejowa

ul. Kolejowa 1

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowana po 1945 r. (sklep w parterze), trójkondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi i witryną sklepu w parterze z lewej oraz wejściem (wtórnym) do przybudówki z prawej, fasada pięcioosiowa z pseudoryzalitem (jednoosiowym) zwieńczonym wolutowym szczycikiem z obeliskami, tynkowana, boniowanie w tynku na narożach, lizeny narożne w III kondygnacji, gzymsy międzykondygnacyjne i podokienne, gzyms podokapowy kostkowy, opaski okien, nadokienniki trójkątne nad oknami I piętra (w ryzalicie półkolisty), stolarka bramy wejściowej; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 73

ul. Kolejowa 7

Kamienica, wzniesiona 1900 r„ dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, fasada pięcioosiowa tynkowana z asymetrycznie rozmieszczonym (z lewej) pseudoryzalitem dwuosiowym zwieńczonym schodkowym szczytem, w szczycie inicjał E.W i data 1900, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne i wieńczący na kroksztynkach, bonie w tynku na narożach, pilastry w wielkim porządku, opaski okien, płyciny podokienne, stolarka bramy wejściowej z kratami; stan zachowania zły.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Kolejowa 9

Dom mieszkalny, obecnie Bank Spółdzielczy w Chocianowie, wzniesiony w 4 ćw. XIX w., trójkondygnacyjny, z bramą wejściową w elewacji bocznej (z portykiem kolumnowym, na którym wspiera się balkon I piętra) i klatką schodową w trakcie środkowym fasada pięcioosiowa o licu ceglanym, boniowanie w parterze, boczna elewacja tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne profilowane, opaski okien, nadokienniki, sterczynki (obeliski) na osiach naroży; stolarka okien i bramy wejściowej; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 74

ul. Kolejowa 11

Dom mieszkalny (d. oficyna przy domu nr 9?), wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w. i po 1945 r. (przekształcenie części otworów okiennych z wymianą stolarki), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem głównym w elewacji bocznej i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa, w cegle z rustykowanym boniowaniem z elementów prefabrykowanych, gzymsy profilowane międzykondygnacyjny i wieńczący, stolarka części okien w parterze; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Kolejowa 15/17

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany po 1945 r (dobudowa od podwórza), dwukondygnacyjny, z wejściem głównym od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada tynkowana sześcioosiowa, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z powiekowymi oknami doświetlającymi strych.

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 75

ul. Kolejowa 20

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w., dwukondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada tynkowana ośmioosiowa, narożne pilastry w tynku, gzymsy międzykondygnacyjne i podokienne, opaski okien, naczółki okien I piętra trójkątne i półkoliste na przemian; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 76

ul. Kolejowa 21

Dom mieszkalny, d. willa fabrykanta, wzniesiony ok. 1905 r., przebudowy po 1945 r., dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, wejście główne do budynku w elewacji bocznej, tamże klatka schodowa na piętro, wieżyczka narożna (naroże południowo- zachodnie) trójkondygnacyjna, elewacja od ulicy czteroosiowa, całość tynkowana z malowanym fryzem podokapowym, ceramiczne parapety okien, stolarka bramy wejściowej i schodów, stolarka okien, kraty okien piwnicznych, witraż w nadświetlu drzwi ogrodowych; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 77

ul. Kolejowa 21 a

Hala fabryczna d. Fabryki Armatur Raascha

(vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot. 78

ul. Kolejowa 23

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany ok. 1900 r., dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pierwotnie pięcioosiowa z płytkim ryzalitem z trójkątnym szczytem na osi (dobudowane dwie osie w przybudówce z prawej strony), tynkowana, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne, odcinkowe gzymsy nad oknami I piętra, opaski okien, stolarka bramy wejściowej

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 80

ul. Kolejowa 25

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada sześcioosiowa z dwuosiowym trójkondygnacyjnym płytkim ryzalitem pośrodku, tynkowana, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne, bonie w tynku w parterze i wyżej na narożach , opaski okien, trójkątne naczółki okien, prostokątne płyciny pod oknami I piętra, stolarka bramy wejściowej z kratami i okien; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 80

ul. Kolejowa 26

Dom mieszkalny, wzniesiony 3 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, brama wejściowa od frontu z klatką schodową tamże (w dachu okienko powiekowe doświetlające tę klatkę), fasada czteroosiowa tynkowana, gzyms profilowany podokienny, opaski okien, prostokątne płyciny pod okapem na osiach otworów, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 81

ul. Kolejowa 28

Dom mieszkalny, wzniesiony 3 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w., i po 1945 r., jednokondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, fasada czteroosiowa tynkowana, gzyms podokienny i międzykondygnacyjny profilowany, opaski okien, prostokątne płyciny pod okapem na osiach otworów, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot.81

ul. Kolejowa 32

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w., dwukondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada czteroosiowa, tynkowana, opaski okien, stolarka bramy wejściowej z czasu przebudowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 83

ul. Kolejowa 34

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w., dwukondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada czteroosiowa, tynkowana, gzyms międzykondygnacyjny oraz pod okami obu kondygnacji, opaski okien, odcinkowe gzymsy nad oknami parteru, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 83

ul. Kolejowa 36

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany pocz. XX w., dwukondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu, klatką schodową w trakcie tylnym oraz bramą przejazdową na podwórze, fasada trój osiowa, tynkowana, gzyms między kondygnacyjny oraz pod oknami obu kondygnacji, profilowane opaski okien i bramy wejściowej, stolarka bramy wejściowej z kratami; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 83

ul. Kolejowa 37

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przeb. pocz. XX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana, opaski okien, prostokątne okienka i blendy na osiach otworów pod okapem, ceramiczne parapety okien, drewniana weranda, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 84

ul. Kolejowa 39

Dom mieszkalny, wzniesiony w 4 ćw. XIX w., dwukondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada sześcioosiowa tynkowana, z płaskim dwuosiowym (trójkondygnacyjnym) ryzalitem na osi zwieńczonym trójkątnym szczytem, w szczycie zdwojone półkoliście zamknięte okno trzeciej kondygnacji, w elewacjach bocznych prostokątne blendy okienne i gzymsy międzykondygnacyjne, na całości opaski okien, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 84

ul. Kolejowa 42

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w. , trójkondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, brama wejściowa w elewacji bocznej w dobudówce o licu cofniętym w stosunku do fasady, z klatką schodową tamże, fasada czteroosiowa tynkowana, boniowanie w tynku w parterze i na narożach na całej wysokości, także lizeny narożne, odcinkowe gzymsy nad oknami I piętra, nadokienniki trójkątne i półkoliste naprzemian nad oknami drugiej kondygnacji, opaski okien, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Kolejowa 43

Willa (lekarzy?), wzniesiona 1897 r. (data w szczycie fasady), przebudowana po 1945 r. (przebudowa otworów okiennych, likwidacja części detalu w elewacjach), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z wieżyczką czworoboczną w elewacji bocznej zach. mieszczącej klatkę schodową, tamże główne wejście do budynku, fasada pierwotnie czterooosiowa z asymetrycznie umieszczonym (po lewej) płytkim dwuosiowym ryzalitem zamkniętym eklektycznym (o przenikających się formach renesansu i baroku) szczytem, tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne profilowane, lizeny w wielkim porządku, opaski okien, trójkątne naczółki okien parteru, drewniana weranda (z boku przy klatce schodowej), stolarka bramy wejściowej, stolarka okien mansardowych, metalowa krata ogrodzenia; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady z ewentualnością przy wrócenia jej pierwotnej artykulacji podczas remontu.

Fot. 85

ul. Kolejowa 45

Dom mieszkalny, wzniesiony 3/4 ćw. XIX w., drewniany, bliźniak, jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada czteroosiowa, dwie bramy wejściowe w jej bocznych partiach osłonięte pulpitowymi daszkami wspartymi na słupkach, zachowana stolarka jednej z bram (druga wymieniona na współczesną), stolarka okien; stan zachowania dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Kolejowa 47

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. XIX w., dwukondygnacyjny, z dwiema bramami wejściowymi w elewacjach bocznych i klatkami schodowymi na piętro tamże fasada ośmioosiowa w cegle (także pozostałe elewacje), gzymsy międzykondygnacyjne kostkowe, arkadkowy podokapowy, lizeny narożne, obramienia okien z zastosowaniem kształtek, stolarka bram wejściowych i okien; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 87

ul. Kolejowa 48

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 r. (sklep w parterze), dwukondygnacyjny, z dwiema witrynami i wejściem do sklepu w parterze od frontu, z wejściem do części mieszkalnej od podwórza i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, gzymsy profilowane międzykondygnacyjne i podokienne, opaski okien, prostokątne płyciny podokienne okien I piętra; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 86

ul. Kolejowa 50

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowa pocz. XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi i klatką schodową w trakcie tylnym, z bramą przejazdową na podwórze z lewej strony, fasada siedmioosiowa tynkowana z pseudoryzalitem (z bramą wejściową) zwieńczonym wolutowym szczycikiem, boniowanie w tynku naroży na parterze, gzymsy profilowane międzykondygnacyjne, naczółki trójkątne i półkoliste okien I piętra, płyciny podokienne opaski profilowane okien, pilastry w pseudoryzalicie na I piętrze, gzyms wieńczący na kroksztynkach, stolarka bramy wejściowej, stolarka bramy gospodarczej (z pocz XX w.), stolarka mansard; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 88

ul. Kolejowa 52

Dom mieszkalny, wzniesiony w 4 ćw. XIX w., dwukondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada siedmioosiowa tynkowana, boniowanie w tynku w parterze, gzymsy profilowane międzykondygnacyjne i podokienne opaski okien, stolarka bramy wejściowej i balustrady schodów; stan zachowania średni

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 89

ul. Kolejowa 58

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne profilowane i wieńczący na kroksztynkach, odcinkowe gzymsy nad oknami I piętra, opaski okien, obróbki blacharskie mansardowych okienek w dachu, kraty dwóch balkonów I i II piętra (na osi wejścia do budynku), stolarka bramy wejściowej i okien; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę i pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 90

ul. Kolonialna

ul. Kolonialna 1/3

Dom mieszkalny dwurodzinny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany lata 90-te XX w. (dobudowa ganku wejściowego z lewej), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, drewniany na podmurówce, fasada czteroosiowa zamknięta trójkątnym szczytem, po bokach dwie przeszklone narożne werandy wejściowe, stolarka okien, okiennic i drzwi z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 91

ul. Kolonialna 2

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany po 1945 r (zabudowa dwóch loggi: parteru i I piętra po prawej), dwukondygnacyjny, z wejściem głównym do budynku od frontu na osi i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana na podmurówce, pierwotnie z dwiema parami loggi po bokach klatki schodowej, opaski okien, ceramiczne parapety okien, stolarka większości okien (za wyjątkiem zamurowanych loggi) i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (naczółkowy z czterema powiekowymi okienkami od frontu doświetlającymi strych)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 92

ul. Kolonialna 5

Dom mieszkalny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany po 1945 r. (dobudowa ganków wejściowych po bokach), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem drewniany na podmurówce, fasada czteroosiowa, stolarka okien i okiennic z czasu budowy stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z powiekowym oknem doświetlającym strych od frontu na osi.

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 93

ul. Kolonialna 7/9

Dom mieszkalny dwurodzinny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany po 1945 r (dobudowa garażu z lewej), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściami do budynku za pośrednictwem drewnianych przeszklonych ganków pośrodku na osi fasady, fasada sześcioosiowa tynkowana z betonowym rustykowanym cokołem opaski okien, gzymsy miądzykondygnacyjne, stolarka ganków i okiennic z czasu budowy; stan zachowania dość dobry.

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z powiekowym oknem doświetlającym strych od frontu na osi.

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 94

ul. Kolonialna 8/10

Dom mieszkalny dwurodzinny, wzniesiony pocz. XX w., jednokondygnacyjny z dwoma wejściami od frontu, fasada sześcioosiowa tynkowana, przy elewacjach bocznych metalowe zewnętrzne schody wiodące na strychy, opaski okien, stolarka okien i drzwi z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z dwoma powiekowymi okienkami doświetlającymi strych na osiach wejść)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 95

ul. Kolonialna 15

Dom mieszkalny, d. tzw. Lehrlinghaus, wzniesiony przez właściciela Marienhütte ok 1909 r., trójkondygnacyjny, z potężnym czteroosiowym ryzalitem od frontu i wejściem głównym do budynku w elewacji bocznej po prawej z klatką schodową tamże, opaski okien, ceramiczne parapety; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 96

ul Tadeusza Kościuszki

ul. T. Kościuszki 2 (naroże z PI. Wolności)

Kamienica, wzniesiona pocz. XX w., przebudowana po 1945 r. (zmiana układu komunikacyjnego; pierwotnie główne reprezentacyjne wejście do budynku mieszczącego restaurację znajdowało się od ul. Kościuszki, obecnie do lokalu wchodzi się od strony PI. Wolności przez sąsiednią kamienicę), dwukondygnacyjna, fasada siedmioosiowa tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien, stolarka bramy z okresu międzywojennego; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu.

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 99

ul. T. Kościuszki 4

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, fasada sześcioosiowa tynkowana z pseudoryzalitem na osi, bonie w parterze, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne, odcinkowe gzymsy nadokienne i płyciny podokienne opaski okien, stolarka bramy wejściowej z kratami i drzwi działowych w przelotowej sieni na parterze, pozostałości barwnych witrażowych szyb w oknach klatki schodowej (od podwórza); stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 97, 99

ul. T. Kościuszki 5 (naroże z ul. Wspólną)

Kamienica (d. z częścią hotelową), wzniesiona 1907 r., przebudowana po 1945 r (zamurowane wejście? w parterze na narożu), trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada dziesięcioosiowa tynkowana z rodzajem narożnej wieżyczki— wykusza od ul. Wspólnej, z witryną sklepu w parterze gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien, nadokienniki wsparte na kroksztynkach stolarka okien 1 i 2 piętra, stolarka bramy wejściowej z kratami; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 98

ul. T. Kościuszki 6

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu na osi i przelotową sienią, fasada tynkowana pięcioosiowa z inicjałem R. S. nad wejściem, opaski okien, stolarka bramy z kratami; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z powiekowym oknem doświetlającym strych w dachu od frontu na osi

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 99

ul. T. Kościuszki 6a (naroże z ul. Tylną)

Dom mieszkalny, wzniesiony k. XIX w., dwukondygnacyjny, z wejściem od frontu i witryną sklepu w parterze, fasada tynkowana trójosiowa, kamienna supraporta, stolarka witryny sklepowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 99

ul. T. Kościuszki 11

Kamienica, wzniesiona 1901 r„ trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, z witryną sklepu w parterze, fasada sześcioosiowa tynkowana, w elewacji na narożu nad oknem I piętra inicjał R. W. i data 1901, boniowanie (z rustyką na narożach) w tynku w parterze, lizeny zdwojone i takież pilastry na narożach, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien, stolarka bramy wejściowej z kratami, stolarka schodów; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy) z okienkami doświetlającymi strych

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 100

ul. T. Kościuszki 12

Dom mieszkalny, wzniesiony 3/4 -w. XIX w., przebudowany po 1945 r. (likwidacja detalu, wymiana stolarki), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem od frontu, przelotową sienią i klatką schodową tamże, fasada siedmioosiowa tynkowana z facjatą z trójkątnym szczytem ujętym po bokach w woluty i podziałami pionowymi z lizen, opaski okien; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. T. Kościuszki 13 (naroże z ul. Parkową)

Kamienica, wzniesiona XIX/XX w., przebudowana po 1945 r. (zmiana układu komunikacyjnego przez zamurowanie bramy z sienią główną), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, fasada dziewięcioosiowa tynkowana z trzema szczytami— mansardami, bonie narożne i akcentujące oś, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien odcinkowe gzymsy nad oknami na kroksztynkach, gzyms wieńczący na kroksztynkach w mansardach obeliski flankujące spływy, stolarka bramy z kutymi karatami i nadświetlem, elewacja od ul. Parkowej czteroosiowa; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 101

ul. T. Kościuszki 16

Dom mieszkalny, wzniesiony 4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 r. (likwidacja detalu), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada tynkowana pięcioosiowa z płytkim jednoosiowym ryzalitem zamkniętym trójkątnym szczytem pośrodku, stolarka bramy wejściowej z nadświetlem, stolarka schodów; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 102

ul. T. Kościuszki 18 (naroże z ul. II Armii Wojska Polskiego)

Kamienica, wzniesiona XIX/XX w., trójkondygnacyjna, z mieszkalnym poddaszem fasada pięcioosiowa tynkowana, w elewacji od ul. II Armii WP witryna sklepu, gzymsy międzykondygnacyjne, profilowane opaski okien, stolarka okien, bramy wejściowej i schodów; stan zachowania zły.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 103

ul. T. Kościuszki 19 (?)

Dom mieszkalny (d. teren ogrodnictwa pałacowego— dom ogrodnika), wzniesiony 3 ćw. XIX w., przebudowany w okresie międzywojennym (okno w elewacji bocznej zachodniej), dwukondygnacyjny: dołem część gospodarcza ze składzikiem i sklepem? górą— mieszkalna, fasada tynkowana pięcioosiowa, gzyms międzykondygnacyjny profilowany na kroksztynkach, gzyms podokienny (I piętro), opaski okien odcinkowe gzymsy i płyciny nadokienne; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 104

ul. T. Kościuszki 20 (naroże z ul. Zamkową)

Kamienica, wzniesiona pocz. XX w., trójkondygnacyjna, z wejściem głównym do budynku od ul. Kościuszki (w pobliżu naroża) i klatką schodową tamże oraz bramą przejazdową na podwórze od ul. Kościuszki, fasada ośmioosiowa tynkowana, elewacja od ul. Zamkowej czteroosiowa, bonie i rustykowanie w parterze, opaski okien, odcinkowe gzymsy nad- i podokienne, stolarka okien i bramy wjazdowej z czasu budowy, odlewane ażurowe podstopnice i balustrada schodów, drewniane obudowy mansardowych okienek strychu; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 105

ul. T. Kościuszki 22

Dom mieszkalny , d. poczta, wzniesiony poł. XIX w., restaurowany pocz. XX w., dwukondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w elewacji bocznej fasada tynkowana czteroosiowa, narożne bonie, lizeny, rodzaj okuciowego ornamentu przetransponowanego na płyciny w tynku, opaski okien i bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (naczółkowy)

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Kościuszki 23

Budynek Nadleśnictwa Chocianów (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot. 58

ul. Kościuszki 23

Budynek gospodarczy przy Nadleśnictwie (vide j.w.)

ul. Lipowa

ul. Lipowa 1

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem ryzalitu mieszczącego klatkę schodową nadbudowanego nad prostym portykiem na ceglanych słupach, opaski okien w tynku, odcinkowe gzymsy pod- i nadokienne (okna narożne), stolarka okien bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 107

ul. Lipowa 2

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem wgłębionego portyku o ceglanym licu z daszkiem pulpitowym nad wejściem, opaski okien w tynku, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 3

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony w k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, fasada tynkowana z ceglaną podmurówką z rodzajem ryzalitu mieszczącego klatkę schodową nadbudowanym nad prostym portykiem wspartym na ceglanych słupach, opaski okien w tynku, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 4

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony w k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny, z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem wgłębionego portyku o ceglanym licu z daszkiem pulpitowym nad wejściem, opaski okien w tynku, odcinkowe gzymsy nadokienne (okna narożne), stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni. Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 5

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem dwóch płytkich wykuszy okiennych parteru i I piętra na osi, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot.112

ul. Lipowa 6

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem płytkiego jednoosiowego ryzalitu pośrodku, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 7

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem dwóch płytkich wykuszy okiennych parteru i I piętra na osi, opaski okien, stolarka i bramy wejściowej z czasu budowy, stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 8

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony w k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem płytkiego jednoosiowego ryzalitu pośrodku, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy, stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 108

ul. Lipowa 9

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką , z rodzajem dwóch płytkich wykuszy okiennych parteru i I piętra na osi, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul.Lipowa 10

ul. Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny, z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką i ceglaną okładziną wzdłuż okna klatki schodowej na osi oraz daszkiem pulpitowym nad wejściem, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 11

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 12

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony w k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem ryzalitu mieszczącego klatkę schodową nadbudowanym nad prostym portykiem wspartym na ceglanych słupach, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 109

ul. Lipowa 13

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem dwóch płytkich wykuszy okiennych parteru i I piętra na osi, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 14

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką i ceglaną okładziną wzdłuż okna klatki schodowej na osi oraz daszkiem pulpitowym nad wejściem, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Lipowa 15

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat. 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z rodzajem dwóch płytkich wykuszy okiennych parteru i I piętra na osi, opaski okien, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycją elewacji.

Fot. 110

ul. Lipowa 16

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa, tynkowana z ceglaną podmurówką i ceglaną okładziną okna klatki schodowej na osi oraz daszkiem pulpitowym nad wejściem, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 111

ul. 3 Maja

ul. 3 Maja 1

Dom mieszkalny, wzniesiony 3/4 ćw. XIX w. dla urzędników tut. huty (?), przebudowany lata 20-te XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem w elewacji bocznej zachodniej i klatką schodową tamże, fasada czteroosiowa (jedna oś w wieżyczce dostawionej w narożu południowo-zachodnim), tynkowana, bonie narożne, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien, odlewane żelazne schody z ozdobnymi balustradami; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 114, 115

ul. 3 Maja 4

D. dom reprezentantów [zarządu] huty, ob. Zakład Energetyczny (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot.

ul. Ogrodowa

ul. Ogrodowa 1

Dom mieszkalny, d. w zespole mieszkalno-gospodarczym, wzniesiony 1869 r. (data wg tablicy z inicjałami F. A. na fasadzie), dwukondygnacyjny, fasada sześcioosiowa, tynkowana, z płaskim ryzalitem na osi zwieńczonym trójkątnym szczytem, gzymsy między kondygnacyjne, lizeny w szczycie; z dobudowanym po 1945 r. budynkiem lecznicy weterynaryjnej; zachowany bruk podwórza z polnych kamieni; stan zachowania dobry. Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 116

ul. Ogrodowa 3a

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony 3/4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 r. (wymiany części stropów na masywne), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z trzema bramami wejściowymi: w elewacji podwórzowej i bocznych i klatkami schodowymi tamże; fasada tynkowana siedemnastoosiowa z płaskim ryzalitem zwieńczonym trójkątnym szczytem na osi, gzymsy międzykondygnacyjne na elewacjach i odcinkowe na narożach, stolarka bram wejściowych; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 117

ul. Parkowa

ul. Parkowa 1

Dom mieszkalny, wzniesiony pocz. XX w, dwukondygnacyjny, fasada dwuosiowa tynkowana, lizeny narożne i dzielące osie, opaski okien i wejść, balustrada loggi na I piętrze: stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Piotrowska

ul. Piotrowska 11

Dom mieszkalny, wzniesiony 3 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada pięcioosiowa tynkowana z wejściem od frontu i klatką schodową w trakcie frontowym, opaski okien i wejścia, stolarka okien i drzwi wejściowych; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 118

ul. Piotrowska 15

Dom mieszkalny, wzniesiony 3 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada pięcioosiowa tynkowana z wejściem od frontu na osi i klatką schodową tamże, profilowane opaski okien i wejścia, stolarka okien i drzwi wejściowych; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 119

ul. Pocztowa

ul. Pocztowa 3

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny, z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką, z daszkiem pulpitowym nad wejściem, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 120

ul. Pocztowa 5

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana z ceglaną podmurówką i ceglaną okładziną wzdłuż okna klatki schodowej na osi, z daszkiem pulpitowym nad wejściem, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z trzema drewnianymi mansardkami od frontu)

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Pocztowa 12

Poczta (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot. 67

ul. Pocztowa 18

Dom mieszkalny, obecnie Zarząd Dróg w Głogowie, Obwód Drogowy nr V w Chocianowie, wzniesiony pocz. XX w., remontowany gruntownie po 1945 r. (zmiana pokrycia dachowego z ceramicznego na blaszane), dwukondygnacyjny, fasada trój osiowa oraz elewacje o licu z boniowaniem i rustyką ze sztucznego kamienia, z trójbocznym wykuszem zakończonym na wysokości I piętra gankiem, gzyms międzykondygnacyjny, stolarka okien z czasu budowy; stan zachowania dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (naczółkowy, z trójkątnym szczytem od frontu na osi i dwiema mansardami po bokach tamże)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 121

ul. Ratuszowa

ul. Ratuszowa 1

Kamienica, wzniesiona lata 30-te XX w., przebudowana po 1945 r. (witryny i okna w parterze), trójkondygnacyjna, fasada czteroosiowa tynkowana, elewacja od ul. Tylnej

pięcioosiowa, schodkowe szczyty w fasadzie i elewacji od ul. Tylnej, gzymsy między - kondygnacyjne, część stolarki okiennej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 122

ul. Ratuszowa 4

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada sześcioosiowa (jedna oś w narożnej wieżyczce— ryzalicie) tynkowana, elewacja boczna południowa trój osiowa, boniowanie z rustyką w tynku w parterze, supraporta z kolumienkami, gzymsy profilowane między- kondygnacyjne i wieńczący na kroksztynkach, płyciny nad- i podokienne, opaski okien, naczółki okien I piętra, stolarka okien i bramy wejściowej, snycerka mansardowych okienek w dachu; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 123

ul. Ratuszowa 5

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu po schodkach, z witryną sklepu w parterze i takimż wejściem, przelotową sienią i klatką schodową z tyłu, fasada ceglana (klinkier) siedmioosiowa, profilowane gzymsy między kondygnacyjne i kostkowy wieńczący, fryzy z barwnej (zieleń) glazurowanej cegły w geometryczny wzór, opaski okienne z kształtek, stolarka części okien z czasu budowy, stolarka drzwi do sklepu oraz bramy wejściowej z kratami, stolarka i obróbki blacharskie mansardowych okienek w dachu, ażurowe metalowe podstopnice schodów; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 124

ul. Ratuszowa 7

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowana po 1945 r. (zmiana układu komunikacyjnego przez zamurowanie bramy przejazdowej na podwórze oraz utworzenie wejścia od frontu do mieszkania w parterze z dawnego okna), trójkondygnacyjna, z wejściem od tyłu i klatką schodową tamże pomieszczoną w niewielkim ryzalicie, fasada sześcioosiowa tynkowana z pseudoryzalitem ujętym w lizeny pośrodku, gzymsy profilowane międzykondygnacyjne i wieńczący na kroksztynkach, opaski okien, nadokienniki z rozetami (okna I piętra), stolarka okien, stolarka i obróbki blacharskie mansardowych okienek w dachu, konstrukcja metalowa schodów z ażurowymi podstopnicami; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Ratuszowa 9

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową w elewacji bocznej południowej i klatką schodową tamże, fasada sześcioosiowa tynkowana w parterze, na I piętrze o licu ceglanym, z płytkim dwuosiowym ryzalitem pośrodku zamkniętym szczytem z wolutowymi spływami po bokach, rustykowanie w przyziemiu, boniowanie w tynku w parterze, profilowane gzymsy między- kondygnacyjne i wieńczący na kroksztynkach, opaski okien (w partii I piętra— zdwojone), płyciny podokienne, obróbki blacharskie mansardowych okienek strychu, stolarka okien (parter), metalowa konstrukcja schodów z ażurowymi podstopnicami, ceramiczna posadzka w hallu na parterze; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 125, 126

ul. Ratuszowa 10

Ratusz (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot. 64

ul. Ratuszowa 12

Posterunek policji, obecnie komenda policji (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot. 127

ul. Ratuszowa 14

Dom mieszkalny, wzniesiony ok. 1900 r., przebudowany po 1945 r. (wymiana części zadaszenia, nowa plastikowa stolarka większości okien), dwukondygnacyjny, z bramą wejściową w elewacji bocznej południowej z klatką schodową pomieszczoną w ryzalicie, fasada czteroosiowa tynkowana z niewielkim szczycikiem z wazonami i obeliskiem na osi, gzymsy międzykondygnacyjne i wieńczący, opaski okien, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Ratuszowa 16

Hala sportowa (vide obiekty monumentalne)

Fot.

ul. Szkolna

ul. Szkolna 1

Szkoła Podstawowa nr 1, d. szkoła ewangelicka (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

ul. Szkolna 1

Budynek gospodarczy w zespole szkoły (vide j.w.)

ul. Szkolna 2

Dom mieszkalny, wzniesiony 3/4 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem od frontu i klatką schodową tamże, fasada pięcioosiowa tynkowana, stolarka drzwi wejściowych i schodów; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 128

ul. Szkolna 3

Willa, wzniesiona ok. 1910 r., dwukondygnacyjna, fasada pięcioosiowa tynkowana, lizeny narożne oraz akcentujące oś środkową, stolarka okien z czasu budowy, drewniane okiennice I piętra, ceramiczne parapety okien (zielone glazurowane)

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (szczytowo-naczółkowy)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 129

ul. Trzebnicka

ul. Trzebnicka 4

Dom mieszkalny, wzniesiony pocz. XX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada czteroosiowa tynkowana z boniowanym i rustykowanym cokołem ze sztucznego kamienia, z bramą wejściową po schodkach od frontu, z wielobocznym wykuszem narożnym z prawej, w elewacji bocznej drugie wejście za pośrednictwem drewnianego ganku przeszklonego, stolarka okien i ganku z czasu budowy; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z niedużym mansardowym okienkiem od frontu)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 130

ul. Trzebnicka 8

Dom mieszkalny, wzniesiony 3 ćw. XIX w., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, fasada czteroosiowa tynkowana, gzyms profilowany podokapowy, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (naczółkowy z powiekowym oknem doświetlającym strych w dachu od frontu)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 131

ul. Tylna

ul. Tylna 1

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., przebudowana po 1945 r. (zmiana układu komunikacyjnego: wejście do budynku za pośrednictwem hallu sąsiedniego domu), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, fasada trójosiowa tynkowana, boniowanie w parterze, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne, pilastry narożne I piętra, profilowane opaski okien, płyciny podokienne i naczółki okien I piętra (w naczółkach medaliony z głowami ludzkimi); stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy z facjatą)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 132

ul. Wesoła

ul. Wesoła 1

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony 2 poł. lat 30-tych XX w., dwukondygnacyjny z mieszkalną częścią poddasza, z bramą wejściową od frontu na osi i klatką schodową w trakcie frontowym pomieszczoną w rodzaju ryzalitu wspartego w partii przyziemia na filarach, fasada pięcioosiowa tynkowana, stolarka okien i bramy wejściowej z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Wesoła 2

Willa, wzniesiona pocz. XX w., przebudowana po 1945 r. (przebudowa ganku), dwukondygnacyjna, z wejściem w elewacji bocznej (za pośrednictwem ganku) i klatką schodową tamże, fasada tynkowana trójosiowa z formą ryzalitu wyciągniętego ponad połać dachową, ceramiczne parapety (glazura), opaski okien, stolarka okien; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji

Fot. 133

ul. Wspólna

ul. Wspólna 1

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., przebudowana po 1945 r. (sklep w parterze), trójkondygnacyjna, fasada pięcioosiowa tynkowana, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne i wieńczący, opaski okien, naczółki okien I piętra, stolarka okien i bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 134

PI. Wolności [Rynek]

Pl. Wolności 1 (naroże z ul. Ratuszową)

Kamienica, wzniesiona 3 ćw. XIX w., renowacja lata 20-te XX w., dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, częściowo podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu i sienią przelotową na osi w parterze; fasada pięcioosiowa, tynkowana, opaski okien; zachowana zabytkowa stolarka bramy wejściowej z kratami z inicjałem DB, stolarka wiatrołapu i drzwi od strony podwórza, ceramiczna posadzka sieni, schody z balustradą, ceramiczne akroteriony w zwieńczeniu mansardy; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady i pozostałości zabytkowej stolarki (bramy: frontowa i od podwórza) oraz kraty.

Fot. 135, 136, 138

Pl. Wolności 2

Kamienica, wzniesiona 3 ćw. XIX w., renowacja lata 20-te XX w., dwukondygnacyjna, częściowo podpiwniczona (zejście z sieni nakryte klapą okuwaną z czasów budowy), z bramą wejściową od frontu i sienią przelotową na osi oraz witryną sklepu w parterze; fasada pięcioosiowa, tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien, stolarka bramy wejściowej z nadświetlem, drewniane schody; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z dwoma rzędami powiekowych okien od frontu

- zachować dyspozycję fasady i pozostałości zabytkowej stolarki.

Fot. 135, 136, 137, 138

Pl. Wolności 3

Kamienica , wzniesiona 3 ćw. XIX w, renowacja lata 20-te XX w., dwukondygnacyjna, częściowo podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu i sienią przelotową; fasada pięcioosiowa, tynkowana, stolarka drzwi do mieszkań, drewniane schody; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z dwoma rzędami powiekowych okien od frontu

- zachować dyspozycję fasady i pozostałości zabytkowej stolarki.

Fot. 135, 136, 138

Pl. Wolności 4

Kamienica, wzniesiona w 3 ćw. XIX w., przebudowa pocz. XX w., dwukondygnacyjna, częściowo podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu i sienią przelotową; fasada pięcioosiowa, tynkowana, ceramiczne parapety okien; stan zachowana słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z powiekowym oknem od podwórza

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 135, 136, 138

Pl. Wolności 5

Kamienica, wzniesiona 3 ćw. XX w., przebudowa pocz. XX w., dwukondygnacyjna z oficyną w głąb podwórza oraz secesyjną witryną sklepu w paterze (obecnie zakład fryzjerski), podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu i szeroką sienią przelotową na osi; fasada pięcioosiowa, tynkowana, opaska bramy wejściowej, ceramiczne parapety okien, stolarka bramy wejściowej i schodów, okucia bramy wejściowej (rygle, zasuwy); stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 139, 140

Pl. Wolności 6

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowa ok. poł. XX w. (nadbudowa 2 kondygnacji od strony podwórza i dostawiona przybudówka tamże), trójkondygnacyjna, podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu na osi i sienią przelotową; fasada pięcioosiowa, tynkowana, boniowanie naroży, gzymsy międzykondygnacyjne, profilowane opaski okien, płycina z tralkową balustradą na osi pod oknem I piętra, facjatka z oknem doświetlającym strych ujęta w obeliski po bokach i zwieńczona sterczyną, stolarka bramy wejściowej z kratą, stolarka drzwi do mieszkań, okucia drzwi, ceramiczna posadzka w sieni; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 139

PI. Wolności 7

Kamienica, wzniesiona 4 ćw, XIX w., przeb. lata 20-te XX w., trójkondygnacyjna, podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu i sienią przelotową (obecnie przegrodzoną z zainstalowanym domofonem), z witryną sklepu w parterze; fasada pięcioosiowa, tynkowana, zwieńczona trójkątnym szczycikiem z kulami i obeliskiem oraz półkolistym w wykroju oknem doświetlającym strych, stolarka bramy wejściowej z kratami (kraty z inicjałem U), stolarka okien I i II piętra; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady i elementy jej wystroju.

Fot. 139

Pl.Wolności 8 (naroże z ul. Ogrodową)

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowa po 1945 r., dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, podpiwniczona, z oficyną w głąb podwórza, z bramą wejściową od frontu i sienią przelotową, z dwoma witrynami sklepów w parterze (w sklepie po lewej sklepienie kolebkowe z lunetami); fasada sześcioosiowa z neoroenesansowym szczytem na osi zwieńczonym kulami, gzymsy międzykondygnacyjne i wieńczący na kroksztynkach, bonie narożne oraz lizeny , nadokienniki, stolarka bramy wejściowej z kratami, stolarka okien I piętra, żeliwna balustrada schodów z czasu budowy; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z dwiema blaszano-drewnianymi mansardkami od frontu.

- zachować dyspozycję fasady i elementy jej wystroju.

Fot. 139, 141, 142, 143

Pl. Wolności 9 (naroże z ul. Kolejową)

Kamienica, wzniesiona 3/4 ćw. XIX w., przebudowa lata 20-te XX w. (przybudówka z klinkieru w podwórzu), dwukondygnacyjna, częściowo podpiwniczona (kolebka), z bramą wejściową od frontu i przelotową sienią przy której w trakcie tylnym zainstalowany piec piekarniczy, z 2 witrynami sklepów w parterze; fasada pięcioosiowa, stolarka bramy wejściowej z lat 20-tych XX w., stolarka schodów, ceramiczna posadzka w sieni; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z powiekowym oknem doświetlającym strych z czasu budowy i mansardą wbudowaną w czasie przebudowy

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 144

Pl. Wolności 10

Kamienica, wzniesiona 3/4 ćw. XIX w., przebudowa lata 20-te XX w. (sklep w parterze i przybudówka z klinkieru od podwórza mieszczącą komórki gospodarcze), dwukondygnacyjna, częściowo podpiwniczona, z bramą wejściową od frontu na osi, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, opaska profilowana bramy wejściowej, stolarka nadświetla bramy, drzwi dzielących sień i drzwi do mieszkań; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 144

Pl. Wolności 11

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowa lata 20-te XX w. i po 1945 r. (witryny sklepów), trojkondygnacyjna, częściowo podpiwniczona (kolebka z cegły ułożonej w jodełkę, głęboka), z bramą wejściową od frontu na osi i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, z niewielkim szczycikiem (mieszczącym okno doświetlające strych) na osi zamkniętym półkoliście, boniowane lizeny w tynku na narożach oraz na osi fasady, gzyms wieńczący na kroksztynkach, odcinkowe profilowane gzymsy pod oknami I i II piętra, półkoliste (na osi) i trójkątne naczółki okien I piętra, opaski okien, stolarka bramy wejściowej z kratami, stolarka schodów z balustradą; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (łamany?)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 144, 145

Pl. Wolności 12 (naroże z ul. Żeromskiego)

Kamienica, d. również drukarnia i księgarnia Kuhna, wzniesiona 1924 r. (data na fasadzie), przebudowana po 1945 r. (jedna z witryn sklepu w parterze), w całości podpiwniczona (stropy Kleina), trójkodygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi (przedsionek), przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, na narożach w parterze bonie w tynku, wyżej— lizeny międzyokienne (rodzaj wielkiego porządku), gzymsy międzykondygnacyjne, płyciny podokienne, stolarka schodów z balustradą i bramy wejściowej oraz witryny sklepu w parterze (z prawej) z czasu budowy obiektu; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy).

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 146

Pl. Wolności 13 (naroże z ul. Apteczną)

Kamienica, wzniesiona 3 ćw. XIX w., przebudowana w latach 20-tych XX w. (witryna w parterze) i po 1945 r. (otwory okienne oraz otynkowanie konstrukcji belkowej z wypełnieniem), dwukondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie frontowym, fasada czteroosiowa tynkowana, stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 147, 148

PI. Wolności 14

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowana po 1945 r. (witryny w parterze), trojkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu na osi i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, boniowane lizeny w wielkim porządku, gzymsy międzykondygnacyjne i odcinkowe podokienne, opaski okien i naczółki półkoliste i trójkątne okien I piętra na kroksztynkach, stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z trzema mansardowymi oknami od frontu ujętymi w wolutowe spływy

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 148

Pl. Wolności 15

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowana lata 20/30-te XX w. (podwyższenie o jedną kondygnację) i po 1945 r. (w trakcie modernizacji wymiana schodów, usunięcie detalu architektonicznego), trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu na osi, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 148

Pl. Wolności 16 (naroże z ul. Poprzeczną)

Kamienica, wzniesiona 3 ćw. XIX w., przebudowa lata 30-te XX w. (zmiana układu komunikacyjnego wraz z powstaniem witryn sklepu na narożu i po 1945 r. (ogólna modernizacja z wymianą schodów i likwidacją części detalu architektonicznego), z wejściem do sklepu na narożniku pomiędzy witrynami i wejściem głównym do budynku od podwórza), trójkondygnacyjna (ostatnia kondygnacja w poddaszu), fasada pięcioosiowa tynkowana z dwuokienną mansardą na osi i rodzajem czworobocznej wieżyczki na narożu, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowo-naczółkowy)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 148

Pl. Wolności 17 (naroże z ul. Poprzeczną)

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowana po 1945 r. (modernizacja z wymianą schodów i usunięciem detalu architektonicznego), trójkondygnacyjna, z wejściem do sklepu w parterze od frontu, zaś do mieszkalnej części budynku od podwórza (tamże klatka schodowa), fasada pięcioosiowa tynkowana; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 148

Pl. Wolności 18

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowa w okresie międzywojennym (sklep w parterze) i po 1945 r. (nadbudowa jednej kondygnacji, wymiana jednej z dwu witryn sklepu w parterze— w ramach generalnej modernizacji ), trójkondygnacyjna, z wejściem głównym od frontu, sienią przelotową i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 149

Pl. Wolności 19

Kamienica, wzniesiona 4 ćw., przebudowana po 1945 r. (witryna sklepu w parterze), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z wejściem do budynku od frontu na osi i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, boniowane lizeny w tynku, gzymsy międzykondygnacyjne, płyciny podokienne i naczółki okien trójkątne i półkoliste (dotyczy również trzech mansardowych w elewacji frontowej), opaski okien, stolarka bramy wejściowej z kratą, stolarka okien I piętra, konstrukcja i ażurowe podstopnice schodów odlewane z czasu budowy kamienicy, w oknach półpięter na klatce schodowej częściowo zachowane witrażowe barwne szyby; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu wraz z mansardowymi oknami od frontu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 149

Pl. Wolności 20

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., dobudowa oficyny pocz. XX w., przebudowa w okresie międzywojennym (witryna sklepu), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi i klatką schodową tamże, przelotową sienią, witryną i wejściem do sklepu w parterze, fasada pięcioosiowa tynkowana, boniowanie w tynku w parterze i na narożach na całej wysokości, gzymsy międzykondygfnacyjne, opaski okien, naczółki okien, stolarka bramy od podwórza z kratami, żeliwna konstrukcja schodów z czasu budowy kamienicy (także ażurowe podstopnice i część słupków balustrady), stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z rodzajem belwederu oraz trzema niewielkimi mansardowymi oknami w blaszanej obudowie od frontu)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 149

Pl. Wolności 21

Kamienica, wzniesiona 3/4 ćw. XIX w., przebudowa pocz. XX w. (witryny sklepu w parterze i wejście do restauracji mieszczącej się w sąsiednim budynku), trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne i odcinkowe nad oknami I piętra, opaski okien, stolarka bramy wejściowej z pozostałościami kraty; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 150

PI. Wolności 22

Kamienica, wzniesiona 3 ćw. XIX w., przebudowa k. XIX w. (m. in. witryna sklepu w parterze) i po 1945 r. (utworzenie drugiego sklepu w parterze i związana z tym zmiana układu komunikacyjnego ), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z wejściem do części mieszkalnej od podwórza i klatką schodową tamże, odcinkowe gzymsy podokienne, opaski okien; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z dwuosiową mansardą poddasza na osi od frontu)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 150

Pl. Wolności 23 (naroże z ul. Tylną)

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., trójkondygnacyjna, z wejściem głównym od frontu po lewej, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, profilowane gzymsy między kondygnacyjne i wieńczący na kro- ksztynkach, opaski okien, nadokienniki okien I piętra, stolarka okien; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (łamany z niewielkim mansardowym oknem ujętym w wolutowe spływy doświetlającym strych na osi fasady)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 150, 151

ul. Zacisze

ul. Zacisze 6

Dom mieszkalny, wzniesiony 1895 r., jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z wejściem od frontu za pośrednictwem ganku drewnianego i klatką schodową tamże, fasada sześcioosiowa tynkowana, profilowane gzymsy między kondygnacyjne i odcinkowe podokienne, opaski okien, stolarka okien, bramy wejściowej i ganku; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z powiekowym oknem w dachu doświetlającym klatkę schodową)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 153

ul. Zacisze 6

Budynek gospodarczy (dawniej chlew z obórką), wzniesiony k. XIX w., przebudowany lata międzywojenne i po 1945 r. (zamurowane niektóre otwory drzwiowe i okienne), jednokondygnacyjny, lico ceglane z widocznymi uzupełnieniami z bloków utworzonych ze spieków rudy, gzyms międzykondygnacyjny; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu.

Fot. 154

ul. Zamkowa

ul. Zamkowa 1

Kamienica, wzniesiona XIX/XX w., przebudowana po 1945 r. ( zakład usługowy w parterze w frontowym trakcie dawnej sieni), trójkondygnacyjna, z klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa w cegle (parter i I piętro) oraz tynkowana (II piętro), gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien, płyciny podokienne I piętra, nadokienniki, odcinkowe gzymsy nad oknami elewacji bocznych, w nadokiennikach I piętra dwa medaliony z głowami męskimi; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (łamany)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 155

ul. Zamkowa 2

Dom mieszkalny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany po 1945 r. (likwidacja większości detalu, wymiana stolarki okiennej), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada trój osiowa tynkowana, w elewacji bocznej (od podwórza) brama wejściowa z klatką schodową tamże, odcinkowe gzymsy podokienne; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. Zamkowa 3/4

Dom mieszkalny dwurodzinny, wzniesiony k. XIX w., jednokondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, z dwiema bramami wejściowymi obudowanymi drewnianymi zadaszonymi gankami, z klatkami schodowymi na poddasze w trakcie frontowym, fasada siedmioosiowa tynkowana, w elewacjach bocznych ceglanych użyte jako budulec również bloki spieków rudy darniowej, opaski okien; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (z dwoma powiekowymi okienkami w dachu doświetlającymi schody na osiach wejść)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 156

ul. Zielona

ul. Zielona 4 (poza obrębem geodezyjnym miasta)

Dom mieszkalny, dawniej dom zarządcy folwarku, wzniesiony 1817 (15?) wg daty w portalu, przebudowany k. XIX w. (dobudowa drewnianego ganku) oraz po 1945 r. (gruntowna modernizacja z przebudową układu komunikacyjnego), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z trójosiowym dwukondygnacyjnym ryzalitem wejściowym na osi od frontu nakrytym dwuspadowym dachem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, fasada trzynastoosiowa tynkowana, kamienny portal wejścia głównego do budynku z czasu budowy oraz drewniana weranda-ganek, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu z charakterystycznymi rzędami okien powiekowych (po obu stronach ryzalitu) doświetlających strych

- zachować dyspozycję fasady, w trakcie ewentualnego przyszłego remontu przewidzieć możliwość całościowego rozwiązania układu komunikacyjnego dla budynku.

Fot. 157, 158

ul. Zaułek Fabryczny

ul. Zaułek Fabryczny 1

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 50-tych XIX w., dwukondygnacyjny, fasada pięcioosiowa tynkowana, opaski okien, stolarka bramy wejściowej, stolarka schodów; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. Zaułek Fabryczny 2-3

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. lat 50-tych XIX w., jednokondygnacyjny, elewacje tynkowane; stan zachowani słaby. Przykład najwcześniejszego fabrycznego budownictwa mieszkalnego w Chocianowie, odpowiednik kopalnianych tzw. „familoków”.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dawne granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. S. Żeromskiego

ul. S. Żeromskiego 2 (naroże z ul. Apteczną)

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., przebudowa w okresie międzywojennym (sklep w parterze na narożu), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu ma osi i klatką schodową w trakcie tylnym, z wejściem do sklepu (obecnie apteka) w skosie muru na narożu pomiędzy dwiema witrynami, fasada siedmioosiowa w cegle z detalem w tynku: lizenami w parterze i wolutowymi spływami w szczycie pseudoryzalitu, opaskami okien i płycinami podokiennymi; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (łamany ze szczytem na osi wejścia i dwoma mansardowymi okienkami po bokach)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 159

ul. S. Żeromskiego 4

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., przebudowana pocz. XX w., dwukondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, gzyms pod oknami I piętra, opaski okien, stolarka okien w parterze (część), balustrada schodów; w dobudówce (dwukondygnacyjnej) sklep z witryną i dużym oknem ponad nią, ob. Caffe „Miła”, stolarka witryny i wejścia do sklepu oraz dużego okna; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachów

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 159

ul. S. Żeromskiego 6

Kamienica, wzniesiona 4 ćw. XIX w., dwukondygnacyjna z mieszkalną częścią strychu, z bramą wejściową od frontu po lewej i sienią uskokową, fasada czteroosiowa tynkowana, opaski okien; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 159

ul. S. Żeromskiego 8

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., trójkondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu po prawej, sienią przelotową i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana z niewielkim wolutowym szczytem na osi wejścia, gzymsy międzykondygnacyjne, opaski okien i wejścia (w parterze profilowane), stolarka okien i bramy wejściowej (z kratami), stolarka balustrady schodów; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 159

ul. S. Żeromskiego 12

Dom mieszkalny, wzniesiony 3 ćw. XIX w. jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu, przelotową sienią i klatką schodową tamże, na osi bramy powiekowe okienko w dachu doświetlające klatkę schodową, fasada czteroosiowa tynkowana, stolarka bramy wejściowej, drzwi działowych w sieni oraz schodów; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. S. Żeromskiego 14

Dom mieszkalny, wzniesiony 3/4 ćw. XIX w., przebudowany po 1945 r. (otwory okienne), jednokondygnacyjny, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, fasada trójosiowa tynkowana, profilowany gzyms wieńczący; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. S. Żeromskiego 16

Dom mieszkalny, wzniesiony 1848 r. (wg daty w nadświetlu wejścia), jednokondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, fasada czteroosiowa tynkowana, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową tamże, profilowany gzyms wieńczący, opaski okien, stolarka bramy wejściowej; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (naczółkowy)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 160

ul. M. Żymierskiego

ul. M. Żymierskiego 2

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., przebudowana lata 20-te XX w. (dobudówka jednokondygnacyjna od zachodu), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, gzymsy międzykondygnacyjne i odcinkowe pod- i nadokienne, opaski okien i wejść, stolarka bramy wejściowej z kratami i klamką; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy z oknem w dachu od frontu na osi)

- zachować dyspozycję fasady.

Fot. 162

ul. M. Żymierskiego 4

Kamienica, wzniesiona XIX/XX w., dwukondygnacyjna, z bramą wejściową od frontu na osi, przelotową sienią i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada pięcioosiowa tynkowana, odcinkowe gzymsy podokienne i wieńczący na kroksztynkach, opaski okien i wejść, stolarka bramy wejściowej z kratami, klamką i szyldem zamka; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję fasady.

ul. M. Żymierskiego 5

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony pocz. XX w., przebudowany po 1945 r. (zabudowa ganku z tyłu, przegrodzenie sieni), dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu na osi i drewnianym gankiem tamże, fasada trój osiowa tynkowana z płaskim ryzalitem zamkniętym trójkątnie pośrodku, stolarka okien drzwi wejściowych oraz ganku i schodów wewnątrz z czasu budowy, ceramiczna posadzka ganku i sieni; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 5a

Remiza straży pożarnej (vide obiekty monumentalne, początek katalogu)

Fot. 163

ul. M. Żymierskiego 7 (naroże z ul. Ratuszową)

Kamienica, wzniesiona pocz. XX w., przebudowana po 1945 r. (zamurowanie otworu w parterze na narożu, dodanie dwóch mansard), dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z bramą wejściową od frontu i klatką schodową w trakcie tylnym, fasada sześcioosiowa (jedna oś w skosie naroża), tynkowana z balkonem na narożu i rodzajem narożnej wieżyczki czworobocznej, elewacja od ul. Ratuszowej pięcioosiowa, gzyms międzykondygnacyjny i odcinkowe nad oknami I p., opaski okien, stolarka bramy wejściowej i wiatrołapu oraz balustrady schodów z czasu budowy; stan zachowania średni.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 164

ul. M. Żymierskiego 10

Willa, wzniesiona lata 20-te XX w., przebudowana po 1945 r. (wymiana stolarki okiennej poddasza), jednokondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, z wejściem po schodach za pośrednictwem drewnianego ganku w elewacji bocznej zachodniej, fasada dwuosiowa tynkowana z rustykowanym (bloki betonowe) cokołem, ceramiczne glazurowane parapety okien, stolarka okien, okiennice i ganek z czasu budowy, stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu mansardowego z wolim okiem doświetlającym strych od frontu

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 165

ul. M. Żymierskiego 11

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony k. XIX w., dwukondygnacyjny, fasada sześcioosiowa w cegle, z dwoma ryzalitami bocznymi (po dwie osie każdy) zamkniętymi trójkątnymi szczytami, takież ryzality (po jednym) z bramami wejściowymi (po dwie) w elewacjach bocznych, tło elewacji z żółtej cegły, łuki zamykające otwory okienne i drzwiowe oraz rodzaj narożnych boni - z czerwonej, stolarka okien i drzwi wejściowych z czasu budowy; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 12 (naroże z ul. Ratuszową)

Kamienica, wzniesiona k. XIX w., dwukondygnacyjna z mieszkalnym poddaszem, fasada sześcioosiowa (jedna oś w skosie naroża) tynkowana z bramą wejściową, sienią przelotową i klatką schodową w trakcie tylnym, z ozdobnym szczytem na osi naroża, elewacja od ul. Ratuszowej czteroosiowa, profilowane gzymsy międzykondygnacyjne, gzyms wieńczący na kroksztynkach, lizeny, opaski okien, płyciny podokienne, stolarka okien I piętra i bramy wejściowej, metalowe ażurowe podstopnice schodów i słupki balustrady; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (mansardowy)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 166, 167

ul. M. Żymierskiego 13

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony ok. 1909 r., dwukondygnacyjny, fasada sześcioosiowa w cegle, z dwoma ryzalitami bocznymi (po dwie osie każdy) zamkniętymi trójkątnymi szczytami, takież ryzality (po jednym) z bramami wejściowymi (po dwie) w elewacjach bocznych, tło elewacji z żółtej cegły, łuki zamykające otwory okienne i drzwiowe oraz rodzaj narożnych boni— z czerwonej, stolarka okien i drzwi wejściowych z czasu budowy; stan zachowana dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 18

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony ok. 1909 r., dwukondygnacyjny, fasada pięcioosiowa w cegle z dwoma ryzalitami (po jednej osi) bocznymi zamkniętymi trójkątnymi szczytami, z bramami wejściowymi (z dwoma gankami) w elewacjach bocznych i klatkami schodowymi tamże, w elewacjach tło z żółtej cegły, gzymsy i lizeny narożne oraz obramienia okien— z czerwonej, stolarka okien i bram wejściowych; stan zachowania dość dobry.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 20

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 22

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 24

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu

- zachować dyspozycję elewacji.

ul. M. Żymierskiego 26

Dom mieszkalny wielorodzinny, wzniesiony ok. 1909 r., dwukondygnacyjny, fasada sześcioosiowa tynkowana, z dwoma bramami wejściowymi od frontu i klatkami schodowymi tamże oraz dwoma dwukondygnacyjnymi drewnianymi gankami wejściowymi w elewacjach bocznych (w elewacjach bocznych partie poddasza o konstrukcji drewnianej z wypełnieniem), z ceglaną podmurówką, opaski okien, ceramiczne (glazurowane) parapety okien, stolarka okien i bram wejściowych; stan zachowania słaby.

Wskazania konserwatorskie:

- zachować dotychczasowe granice działki

- zachować bryłę budynku i formę pokrycia dachu (naczółkowy z dwoma powiekowymi oknami od frontu doświetlającymi strych)

- zachować dyspozycję elewacji.

Fot. 170

Dane ludnościowe

1785	157
1825	342
1845	432 (w tym 5 katolików)
1850	455
1860	764
1870	986
1890	1160
1900	3779
1894	3600
1905	4118 (w tym ewangelicy 3696, katolicy 411, Żydzi 10)
1925	3768
1939	4301
1940	5252
1946	1707
1950	1947
1960	4040
1970	5568

Indeks nazw ulic

Polsko-niemieckie nazewnictwo ulic wg urzędowych wykazów:

Nazwy niemieckie	nazwy polskie
Bahnhofstraße, Bauemgasse	Kolejowa
Damaschkestraße	Polna
Gartenstraße	Armii Czerwonej, Ratuszowa
[Hermann Göring Straße]	1-go Maja
Hammerweg	Zacisze
Haynauerstraße	T. Kościuszki
Hillenbergstraße	Marszałka M. Roli-Żymierskiego
Hindenburgstraße	S. Żeromskiego
Kirchhofstraße	Kościelna. Fabryczna
Lindenstraße	Lipowa
Parkstraße	Parkowa
Petersdorferstraße	Piotrowska, Piotrkowska
Primkenauerstraße	II Armii Wojska Polskiego
Ring	Pl. Wolności
Schlittgenstraße	3-go Maja
Schloßauerstraße	Zamkowa
Schulstraße	Szkolna
Seebnitzerstraße	Trzebnicka
Sprottauerstraße	Szprotawska
bez nazwy	Wspólna

poza wykazami oficjalnymi (urzędowymi):

Flurstraße	Krótka
Glogauerstraße	Głogowska
Hintermarkt	bez nazwy
Adolf Hitler Straße	Pocztowa
Hungerhof	Ogrodowa
Lübenerstraße	Trzebnicka
Mittelweg	Środkowa

Literatura

(wybór ważniejszych pozycji)

Adamy H., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Breslau 1887. Adressbuch des Grundbesitzes in der Provinz Schlesien. Berlin 1873.

Anders F. G. E., Historischer Atlas der Evangelischen Kirchen in Schlesien. Glogau 1856.

Anders F. G. E., Statistik der Evangelischen Kirche in Schlesien. Glogau 1848.

Fischer Ch. F., Geographisch-statistisches Handbuch über Schlesien und die Grafschaft Glatz. Breslau— Jauer 1818.

Gerlach M., Chronik der evangelischen Kirche von Kotzenau. Kotzenau 1900.

Grundmann G., Die Baumeister Familie Frantz. Breslau 1937.

Guerquin B., Zamki śląskie, Warszawa 1957.

Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.

Heimatkalender für den Kreis Sprottau 1937.

Kalinowski K., Architektura doby baroku na Śląsku. Warszawa 1977.

Knie J. G., Alphabetisch-statistisch-topographische Übersicht der Dörfer, Flecken und Städte in der Kgl. Preuss. Provinz Schlesien. Breslau 1830.

Knie J. G., Alphabetisch-statistisch-topographische Übersicht der Dörfer, Flecken und Städte in der Kgl. Preuss. Provinz Schlesien. Breslau 1945.

Konwiarz R., Altschlesien. Architektur, Raumkunst, Kunstgewerbe. Stuttgart 1913. Lepiarczyk J., Chocianów—pałac (pow. lubiński, woj. wrocławskie), Studium skrócone. Kraków 1960, mps w zbiorach Regionalnego Ośrodka Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego we Wrocławiu.

Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien. Bd. 3, Breslau 1889. Miasta polskie w tysiącleciu. Warszawa 1967, t. 1.

Mycielski J., Pierwotne słowiańskie nazwiska miejscowości na Szlązku Pruskim. Poznań 1900.

Neuling H., Schlesiens ältere Kirchen und kirchliche Stiftungen nach ihren frühesten urkundlichen Erwähnungen. Breslau 1884.

Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre kirchlichen Stiftungen bis zum Ausgange des Mittelalters. Breslau 1902.

Pastorff M., Schlesisches Güter-Adressbuch. Breslau 1876.

Prace konserwatorskie na terenie województwa wrocławskiego w latach 1944-1968. Wrocław 1970.

Prace konserwatorskie na terenie województwa wrocławskiego w latach 1969-1973. Wrocław 1976.

Przyłęcki M., Zabytki powiatu lubińskiego. „Szkice Legnickie”, t. VIII (1974).

Real-Handbuch des Bistums Breslau. Hrsg. Franz Xavier Geppelt. Breslau 1929. Saurma-Jeltsch H., Wappenbuch über schlesische Städte und Städtel. Berlin 1870.

Schematyzm Diecezji Legnickiej. Legnica 1992.

Schlesisches Güter-Adressbuch. Breslau 1870, 1891, 1894, 1909, 1912, 1917, 1921, 1926, 1930, 1937.

Schlesisches Städtebuch. Band 1. Stuttgart—Berlin—Köln 1995.

Schubert H., Landschlösser in Schlesien, ihre Geschichte und ihre Bedeutung für den schlesischen Barock. Mitteilungen des Geschichts- und Altertumsvereins zu Liegnitz. Bd. XL, Liegnitz 1932/1933.

Weber R., Schlesische Schlösser, Dresden-Breslau 1909, Bd. 1.

Województwo legnickie. Przemiany i rozwój w 40-leciu PRL. Szkice i materiały. Red. Tadeusz Rollauer. Legnica 1988.

Zimmermann F., Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Brieg 1789, Bd. 8.

Obszary Archeologicznego Zdjęcia Polski:

73-17 — H. Śledzik-Kamińska, 1982

73-18 —W. Duda, 1983

W opracowaniu wykorzystano również materiały z sesji popularno-naukowej „700 lat Chocianowa”, która odbyła się 1 maja 1997 r. w Chocianowskim Ośrodku Kultury, przygotowana przez Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych Uniwersytetu Wrocławskiego (maszynopisy referatów udostępnione za zgodą autorów) oraz dokumentację ze zbiorów Państwowej Służby Ochrony Zabytków Oddział Wojewódzki w Legnicy.

Spis ilustracji

Kartografia

1. Chocianów i okolice. Ein Theil des Glogauschen, Jauerschen, und Lignitzen Fürstent[hum]... (topograficzna mapa wojskowa w skali ok. 1:33 000). Reprodukcja fot. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu Oddział Zbiorów Kartograficznych.

2. Mapa Chocianowa i okolic. Partie de la Silesie (mapa topograficzna w skali 1:25 000). Band V Blatt 7. [1824]. Reprodukcja fot. Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu Oddział Zbiorów Kartograficznych.

3. Mapa Chocianowa i okolic. Kotzenau (mapa topograficzna w skali 1:25 000). Pomiar 1888, unacześniona 1933.

Ikonografia

Rynek w Chocianowie. Zdjęcie lotnicze. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Pałac z otoczeniem. Zdjęcie lotnicze. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Widok z wieży pałacu na centrum miasta. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Centrum miasta od zachodu. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3444.

Centrum miasta od wschodu. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3443.

Północno zachodnia część miasta. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3442.

Rynek, obecnie pl. Wolności. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3446.

Zbieg ulic Głogowskiej i Kolejowej. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3445.

Pałac. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3447.

Pałac z parkiem. Zdjęcie lotnicze. Fot. Z. Siemaszko 1968 ODZ Warszawa nr neg. 3448.

Elewacja południowa pałacu. Repr. fot. z Konwiarz R.: Altschlesien. Architektur, Raumkunst, Kunstgewerbe. Stuttgart 1913.

Elewacja wschodnia pałacu. Repr. fot. z Grundmann G.: Die Baumeister familie Frantz. Breslau 1937.

Oficyna wschodnia ze stajnią. Repr. fot. z Konwiarz R.: Altschlesien. Architektur, Raumkunst, Kunstgewerbe. Stuttgart 1913.

Oficyna zachodnia. Repr. fot. z Konwiarz R.: Altschlesien. Architektur, Raumkunst, Kunstgewerbe. Stuttgart 1913.

Kościół ewangelicki obecnie pom. Św. Józefa Robotnika. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Kościół ewangelicki obecnie pom. Św. Józefa Robotnika widok od wschodu. Fot. L. Święcki 1957 ODZ Warszawa neg. nr 46817.

Kościół ewangelicki obecnie pom. Św. Józefa Robotnika widok od zachodu. Fot. L. Święcki 1957 ODZ Warszawa neg. nr 46818.

Kościół ewangelicki obecnie pom. Św. Józefa Robotnika, widok na prezbiterium. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Ratusz. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Szkoła ewangelicka. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Rynek, obecnie pl. Wolności, pierzeja północna. Pocztówka z ok. 1930. Zbiory prywatne.

Rynek, obecnie pl. Wolności, pierzeja południowa. Pocztówka z ok. 1930. Zbiory prywatne.

Rynek, obecnie pl. Wolności, pierzeja wschodnia. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Rynek, obecnie pl. Wolności, pierzeja wschodnia. Pocztówka po 1924. Zbiory prywatne.

Rynek, obecnie pl. Wolności, pierzeja wschodnia, wylot ul. S. Żeromskiego. Pocztówka po 1924. Zbiory prywatne.

Haynauer Straße mit Schloß im Hintergrund. Dawna ul. Chojnowska, obecnie T. Kościuszki. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Schloß Ave. Dawna ul. Chojnowska, obecnie T. Kościuszki. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Ulica T. Kościuszki. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Haynauer Straße. Dawna ul. Chojnowska, obecnie T. Kościuszki. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Ulica Kolejowa wylot na pl. Wolności. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Ulica Kolejowa skrzyżowanie z ul. Głogowską. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Glogauerstrasse. Ulica Głogowska skrzyżowanie z ul. Kolejową. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Lindenstrasse. Obecnie ul. Pocztowa. Pocztówka z ok. 1920. Zbiory prywatne.

Lindenstrasse. Obecnie ul. Lipowa. Pocztówka z ok. 1920. Zbiory prywatne.

Marienhütte. Huta od strony ul. Głogowskiej, fot. lotnicza. Pocztówka z ok. 1920. Zbiory prywatne.

Dworzec kolej i wąskotorowej. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Gazownia i woda ciśnień. Repr. drzeworytu. „Stadtblatt Kotzenau”. 1906.

Strzelnica, obecnie ul. T. Kościuszki. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Kręgielnia. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Hamernia — młyn młotkowy. Fot. z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Wieża widokowa na wzgórzu Fryderyka. Pocztówka z pocz. XX w. Zbiory prywatne.

Fotografie współczesne

Pałac, widok od południa.

Pałac, elewacja południowa.

Pałac i parter wodny, widok od wschodu.

Pałac, elewacja wschodnia.

Oficyna pałacowa zachodnia.

Kuźnia przy oficynie zachodniej.

Oficyna pałacowa wschodnia — stajnia.

Klasycy styczny pawilon parkowy.

Budynek gospodarczy ogrodnictwa pałacowego.

Trzon fontanny w parku.

Leśnictwo dominialne, obecnie Nadleśnictwo w Chocianowie, ul. T. Kościuszki

Tartak dominialny, dom ul. T. Kościuszki 21.

Tartak dominialny, komin z 1876 r.

Kościół parafialny p.w. ul. Głogowska 2

Kościół ewangelicki, obecnie pomocniczy p.w. Św. Józefa Robotnika, pl. Wolności, elewacja zachodnia.

Kościół ewangelicki, obecnie pomocniczy p.w. Św. Józefa Robotnika, pl. Wolności, elewacja wschodnia.

Ratusz, obecnie Urząd Miasta i Gminy, ul. Ratuszowa 10.

Szkoła ewangelicka, obecnie Szkoła Podstawowa, ul. Szkolna.

Dom pastora, obecnie dom mieszkalny ul. II Armii Wojska Polskiego 11.

Poczta, ul. Pocztowa 12.

Dom reprezentantów obecnie Rejon Energetyczny, ul. 3 maja 4.

Hala sportowa, ul. Ratuszowa.

Ciąg zabudowy domów robotniczych przy wschodniej pierzei ul. Fabrycznej 12, 14, 16.

Domy przy ul. Fabrycznej 15, 17.

Stodoła, ul. Głogowska 11.

Kamienica, ul. Kolejowa 1.

Kamienica, obecnie bank, ul. Kolejowa 9.

Dom ul. Kolejowa 15, 17.

Zachodnia pierzeja ul. Kolejowej, domy nr 20, 18, 16, 14.

Dom ul. Kolejowa 21.

Hala fabryczna ul. Kolejowa 21.

Brama fabryki ul. Kolejowa 21.

Domy ul. Kolejowa 25, 23.

Domy ul. Kolejowa 28, 26.

Drzwi domu ul. Kolejowa 27.

Domy ul. Kolejowa 36, 34, 32.

Domy ul. Kolejowa 39, 37, 35.

Willa ul. Kolejowa 43.

Domy ul. Kolejowa 48, 46.

Dom pracowników kolejowych, ul. Kolejowa 47.

Dom ul. Kolejowa 50.

Dom ul. Kolejowa 52.

Dom ul. Kolejowa 58.

Dom ul. Kolonialna 1 i 3.

Dom ul. Kolonialna 2.

Dom ul. Kolonialna 5.

Dom ul. Kolonialna 7 i 9.

Dom ul. Kolonialna 8 i 10.

Dom ul. Kolonialna 15, d. Lehrlingsheim der Mańenhiitte.

Dom ul. T. Kościuszki 4.

Dom ul. T. Kościuszki 5.

Domy ul. T. Kościuszki 6a, 6, 4, 2.

Dom ul. T. Kościuszki 11.

Dom ul. T. Kościuszki 13.

Dom ul. T. Kościuszki 16.

Dom ul. T. Kościuszki 18.

Dom ul. T. Kościuszki 19.

Dom ul. T. Kościuszki 20.

Ulica Lipowa widok od wschodu.

Dom ul. Lipowa 1.

Dom ul. Lipowa 8.

Dom ul. Lipowa 12.

Dom ul. Lipowa 15.

Dom ul. Lipowa 16.

Dom ul. Lipowa 5.

Ogrodzenie ogródka przydomowego przy ul. Lipowej.

Dom ul. 3 maja 1.

Klatka schodowa w domu przy ul. 3 maja 1.

Dom ul. Ogrodowa 1.

Dom ul. Ogrodowa 3a.

Dom ul. Piotrowska 11.

Dom ul. Piotrowska 15.

Dom ul. Pocztowa 3, naroże z Lipową.

Dom ul. Pocztowa 18.

Kamienica ul. Ratuszowa 1, naroże z ul. Tylną i pl. Wolności.

Kamienica ul. Ratuszowa 4.

Kamienica ul. Ratuszowa 5.

Kamienica ul. Ratuszowa 9.

Komenda policji, ul. Ratuszowa 12.

Dom ul. Szkolna 2.

Dom ul. Szkolna 3.

Dom ul. Trzebnicka 4.

Dom ul. Trzebnicka 8.

Dom ul. Tylna 1.

Dom ul. Wesoła 2.

Dom ul. Wspólna 1

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja północna, nr 1—4.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja północna, nr 1—4, elewacja tylna.

Drzwi, pl. Wolności 2.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja północna, nr 4-1.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja północna, nr 5-8.

Drzwi, pl. Wolności 5.

Dom pl. Wolności 8.

Klatka schodowa pl. Wolności 8.

Wejście główne pl. Wolności 8.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja wschodnia, nr 9-11.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja wschodnia, nr 11-12.

Drzwi, pl. Wolności 12.

Dompl. Wolności 13.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja południowa, nr 13-17.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja południowa, nr 18-20.

Pl. Wolności (Rynek) pierzeja zachodnia, nr 21-23.

Dom pl. Wolności 23.

Pompa na pl. Wolności.

Zagroda ul. Zacisze 6, dom.

Zagroda ul. Zacisze 6, budynek gospodarczy.

Dom ul. Zamkowa 1.

Dom ul. Zamkowa 3 i 4.

Folwark ul. Zielona 4, dwór.

Portal dworu przy ul. Zielonej 4.

Domy przy ul. S. Żeromskiego 8, 6, 4, 2.

Dom ul. S. Żeromskiego 16.

Skrzyżowanie ul. S. Żeromskiego z ul. Głogowską i Trzebnicką.

Dom ul. M. Żymierskiego 2.

Remiza straży pożarnej, ul. M. Żymierskiego 5a.

Dom ul. M. Żymierskiego 7.

Dom ul. M. Żymierskiego 10.

Dom ul. M. Żymierskiego 12, skrzyżowanie z ul. Ratuszową.

Dom ul. M. Żymierskiego 12.

Osiedle patronackiego przy ul. M. Żymierskiego.

Dom ul. M. Żymierskiego 26.

Dworzec kolej owy Chocianów.

Wieża ciśnień przy ul. Głogowskiej.

Fabryka Urządzeń Mechanicznych CHOFUM. Budynek administracyjny, ul. Fabryczna 24.

Fabryka Urządzeń Mechanicznych CHOFUM. Dawny budynek dyrekcji.

Fabryka Urządzeń Mechanicznych CHOFUM. Cechownia.

Fabryka Urządzeń Mechanicznych CHOFUM. Hala odlewni od strony ul. Głogowskiej .

Fabryka Urządzeń Mechanicznych CHOFUM. Parkan wzdłuż ul. Głogowskiej.

Pomnik poległych w I wojnie światowej, ul. T. Kościuszki.

Spis plansz

Chocianów — strefy ochrony konserwatorskiej. Skala 1:5 000.

Chocianów — katalog zabytków. Skala 1:2 000.