malarz, grafik, scenograf

Urodził się 9 lutego 1886 r. w Erkner k. Berlina jako najstarszy syn pisarza i poety Gerharta Hauptmanna (1862-1946) i jego pierwszej żony Marii z domu Thienemann (1860-1914). W Erkner urodzili się również jego dwaj młodsi bracia: Eckart (1887-1980) i Klaus (1889-1967). Cała rodzina zamieszkała w 1891 r. w Szklarskiej Porębie Średniej w tzw. Dolinie Siedmiu Domów (obecnie ul. 11 listopada 23), w wyremontowanym i przebudowanym domu wiejskim Mieszkali tam wspólnie z bratem Gerharta - Carlem Hauptmannem (1858-1921) i jego żoną Martą (1862-1939), która była siostrą Marii. Dom Gerharta i Carla Hauptmannów w Szklarskiej Porębie odwiedzało w tym czasie wielu przedstawicieli świata nauki, literatury i sztuki, m.in. berlińscy pisarze Wilhelm Bölsche (1861-1939) i Bruno Wille (1860-1928). W 1995 r. w szklarskoporębski dom udostępniony został publiczności jako Oddział Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.

Pod koniec 1894 roku małżeństwo Gerharta i Marii przeżywa ostry kryzys zakończony rozwodem w 1904 roku. Matka z synami opuszcza Szklarską Porębę i przeprowadza się do Drezna, gdzie Ivo rozpoczął naukę. Gerhart Hauptmann zamieszkał w Berlinie i regularnie odwiedzał żonę i synów w Dreźnie. Pod koniec XIX w. rozpoczął budowę dwóch domów: w Dreźnie - Blasewitz dla żony i synów (willa zniszczona podczas bombardowania miasta w lutym 1945 r.) oraz w Jagniątkowie dla siebie i swojej przyszłej żony Margarete z domu Marschalk (1875-1957). Ze związku Gerharta Hauptmanna z Margaretą przyszedł na świat syn Benvenuto (1900-1965).
Ivo utrzymywał stałe kontakty z ojcem, w 1901 r. wprowadził się do willi Wiesenstein (Łąkowy Kamień) w Jagniątkowie (od 2004 r. Muzeum Miejskie Dom Gerharta Hauptmanna w Jeleniej Górze). Ojciec i syn często spotykają się w również: na Hiddensee, w Rapallo, Dreźnie. W latach 1906 – 1909 odbywają kilka wspólnych podróży po Europie, między innymi do Grecji (1907), Holandii, Danii.

Od najwcześniejszych lat Ivo wykazywał duże zdolności artystyczne. Gerhart Hauptmann, który sam zamierzał zostać rzeźbiarzem i interesował się sztuką, popierał artystyczne aspiracje syna. Na parterze jagniątkowskiej willi urządził dla syna atelier (późniejsza jadalnia). Dzięki koneksjom ojca Ivo szybko wszedł w kontakt z wieloma awangardowymi artystami z przełomu XIX i XX w. Do najlepszych przyjaciół Gerharta należeli między innymi berlińscy malarze, członkowie Berlińskiej Secesji, Ludwig von Hoffmann (1861-1945) i Walter Leistikow (1865-1908). Ludwik v. Hoffmann doradził studia w Paryżu, ponieważ uważał uczelnię wrocławską za bardzo konserwatywną. W 1903 r. Ivo odbył swoją pierwszą podróż do Paryża w towarzystwie Hoffmanna oraz hrabiego Harry Kesslera (dyrektora muzeum w Weimarze), gdzie krótko studiował w Akademie Julian u Lefebvre’a (1836-1912), odwiedził również pracownie Maillota, Vuillarda, Bonnarda i M. Denisa.

Po powrocie z Paryża kontynuował studia u L. Corintha w Berlinie (w latach 1903 – 04), następnie w Weimarze (Grossherzogliche Kunstschule) u Hoffmanna (w latach 1904 – 08). W Weimarze poznał Erikę v. Scheel, wówczas uczennicę klasy mistrzowskiej Henry’ego van de Velde. W latach 1909-1911, podczas drugiego pobytu w Paryżu, studiował na Académie Ranson u Bonnarda, Denisa, Sérusiera, Signaca, Vuillarda. W latach 1911 – 1914 był członkiem Salonu Niezależnych (Société des Artistes Indépendants) i brał udział w ich Salonie (1912).

Po powrocie do Niemiec zamieszkał w Dreźnie, w 1912 r. ożenił się z długoletnią przyjaciółką Eriką v. Scheel (1881-1966). W 1913 roku przeprowadza się do Hamburga, tam rok później w październiku umiera na atak serca jego matka. Przyjechała z Drezna w odwiedziny do syna i ciężarnej synowej; tydzień później rodzi się Gerhart Ivo.
W 1914 roku Ivo odwiedza w Berlinie (gdzie pobiera lekcje litografii) przyjaciela z dzieciństwa, starszego o 12 lat, Otto Muellera (1874-1930) i nawiązuje kontakty z Edwardem Munchem (1863-1944). Od tego czasu widoczne są w jego twórczości wpływy ekspresjonizmu. Otto Mueller był spokrewniony z Hauptmannami poprzez matkę. Był częstym gościem w domu Gerharta Hauptmanna, który wspierał go moralnie i finansowo, zwłaszcza podczas jego studiów w Dreźnie i Monachium; podróżował z Gerhartem i Ivem do Szwajcarii, na Hiddensee i do Włoch.

W czasie I wojny światowej, w 1915 r. Ivo Hauptmann zostaje powołany do wojska, gdzie służy do 1918.

W 1919 roku Ivo był współzałożycielem Hamburskiej Secesji (Hamburgische Sezession) rozwiązanej w 1933 r., w 1920 r. berlińskiej Wolnej Secesji (Berliner Freien Sezession). W 1924 r. został członkiem drezdeńskiego Związku Artystów (Künstlervereinigung Dresden). W 1919 roku przeprowadził się do Drezna – Loschwitz, ale wkrótce powrócił do Hamburga (na stałe w 1925 r.). W 1923 r. z powodów finansowych (kryzys gospodarczy), oprócz działalności artystycznej, podjął pracę w firmie Norddeutschen Kohle- und Cokes AG u zaprzyjaźnionego z nim od wielu lat Otto Blumenfelda. Zwolniony z pracy w 1938 r. po przejęciu firmy przez nazistów. Od lat 20. XX w. Ivo spotykał się z ojcem Gerhartem Hauptmannem przynajmniej raz w roku: w Jagniątkowie, na Hiddensee, lub na Riwierze (Rapallo, Askona).Ostatni raz widzieli się na Hiddensee i Dreźnie w 1943 r. Gerhart Hauptmann był dumny z artystycznych osiągnięć syna. Jagniątkowską willę noblisty i letni dom Seedorn na bałtyckiej wyspie Hiddensee zdobiło ok. 40 obrazów autorstwa Iva. Po śmierci pisarza Zarząd Spadków (Nachlassverwaltung) zwrócił obrazy synowi.

Po II wojnie światowej Ivo Hauptmann aktywnie włączył się w życie artystyczne Hamburga, prowadził również działalność pedagogiczną. Uhonorowany został wieloma nagrodami za wkład w rozwój kulturalny miasta. W 1945 r. został pierwszym przewodniczącym reaktywowanej Hamburskiej Secesji (Hamburgische Sezession). W latach 1945–1951 pracował jako docent w Krajowej Szkole Sztuki (Landeskustschule) w Hamburgu. W latach 1955–1965 był wiceprezydentem Wolnej Akademii Sztuki w Hamburgu (Freien Akademie der Künste). W latach tych odbył podróże studyjne na wyspę Sylt, na Riewierę, do Askony odwiedzał Henry van de Velde w Szwajcarii.
W 1961 r. został odznaczony Federalnym Krzyżem Zasługi 1. Klasy (Bundesverdienstkreuzes), w 1962 r. otrzymuje Nagrodę Edwina Scharffa przyznawaną przez miasto Hamburg, w 1965 r. został mianowany Prezydentem Honorowym Wolnej Akademii Sztuki w Hamburgu, w 1973 r. Senat Wolnego Miasta Hanzeatyckiego Hamburga nadał mu tytuł profesora.

Ivo Hauptmann malował pejzaże głównie marynistyczne, portrety, akty, martwe natury, kwiaty; oprócz malarstwa uprawiał również grafikę i zajmował się scenografią. W latach studenckich należał do kręgu neoimpresjonistów, był zafascynowany pointylizmem, malował wówczas w jasnych pastelowych kolorach. Duży wpływ na jego twórczość w tym okresie miał Paul Signac (1863-1935). Od 1914 roku pod wpływem ekspresjonistów jego obrazy stają się bardziej uproszczone, schematyczne, rysunek płaski, obwiedziony ciemniejszym konturem, barwy bardziej zdecydowane, kontrastowe. obrazy stają się bardziej uproszczone, schematyczne, rysunek płaski, obwiedziony ciemniejszym konturem, barwy bardzie zdecydowane, kontrastowe. Przyjaźnił się z wieloma artystami m.in. z Otto Muellerem, Hansem Arpem i Otto Illiesem, Henry’m van de Velde, Rainerem M. Rilke, Augustem Rodinem, Leopoldem v. Kalckreutem, Richardem Demelem, Juliusem Meier-Graefe, Oskarem Kokoschką, Maxem Pechsteinem. Jego dzieła były często eksponowane na wystawach monograficznych i zbiorowych w całych Niemczech od 1920 r., m.in w Hamburgu, Berlinie, Heidelbergu, Bremie, Ratyzbonie. Był autorem książek Bilder und Erinerungen (Hamburg 1976), Erinnerungen an Otto Mueller (Hamburg 1976).

Zmarł 28 września 1973 r. w Hamburgu.

Obecnie część spuścizny po artyście: obrazy, biblioteka podręczna, rękopisy znajduje się w Muzeum Gerharta Hauptmanna w Erkner koło Berlina, w Archiwum Iva Hauptmanna (Ivo-Hauptmann-Archiv), które prowadzone jest przez jego wnuczkę Harriet Hauptmann. Prace artysty znajdują się w zbiorach m.in. Kunsthalle i Altonaer Museum w Hamburgu oraz zbiorach prywatnych. W Polsce Muzeum Narodowe we Wrocławiu posiada jego akwarele Pejzaż z Saint Tropez z 1910 r. (nr inw. XIX-4817).

Ilustracje:

1. Ivo Hauptmann - fot za: Grundmann Günther, Ivo Hauptmann, Schlesien 1974, Jg. XIX, H.2, s. 64.
2. Ivo z ojcem Gerhartem Hauptmannem (stoją) i młodszymi braćmi - za: Ebermayer, E. Hauptmann. Eine Bildbiographie. Monachium 1963, s. 45.
3. Hauptmann, I. Okolice Locarno - za: Grundmann Günther, Ivo Hauptmann, Schlesien 1974, Jg. XIX, H.2, s. 65–73.
4. Hauptmann, I. Pejzaż z Saint Tropez - za: Sztuka XX wieku. Prace artystów zagranicznych, katalog zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 74 (il.).

Literatura:

• Sztuka XX wieku. Prace artystów zagranicznych, katalog zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 74 (il.), 306.
• Hauptmann Harriet, Ivo Hauptmann biografia, msp.
• Hauptmann Harriet, Ivo Hauptmann śladami ojca – akwarele, pastele, obrazy olejne, informator wystawy, Jelenia Góra 2007.
• Hauptmann Ivo, Bilder und Erinnerungen, Hamburg 1976.
• Thieme-Becker Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler, Lipsk, t. XVI, s. 134.
• Grundmann Günther, Ivo Hauptmann, Schlesien 1974, Jg. XIX, H.2, s. 65–73.
• http://www.brockstedt.com/aust_hauptmann.html.

Elżbieta Ratajczak