artysta malarz

Hans Emil Oberländer (1885-1945) urodził się w Rostocku, studiował malarstwo w Berlinie, a następnie w latach 1910 - 1915 we wrocławskiej pracowni malarstwa Carla E. Morgensterna. Podczas I wojny światowej służył jako sanitariusz na frontach w Rosji, Belgii i Francji. W 1919 r. ożenił się z wrocławianką Marthą Hagedorn, malarką i graficzką, próbującą pod wpływem W. Bibrowicz uprawiania tkactwa artystycznego i zamieszkał w Szklarskiej Porębie. Około 1930 r. Hans Oberländer posłużył rzeźbiarzowi Helmutowi Bennie jako model przy stworzeniu malowniczego, drewnianego kierunkowskazu przedstawiającego artystę w kapeluszu, rozwianym płaszczu, kroczącego ze sztalugami, blejtramem i kastą z farbami oraz nieodłącznym psem-jamnikiem. Poniżej umieszczony został napis "Zur Kunst-Ausstellung St. Lukas Geöffnet 11-1 4-6 1/2"-["Do wystawy artystycznej św. Łukasza. Otwarte 11-1 4-6-1/2"]. Kierunkowskaz ustawiony został przy skrzyżowaniu ul. Jedności Narodowej z ul. 1 Maja i pokazywał drogę do nowej siedziby bractwa w hotelu "Zum Zackenfall". W latach 1930 - 1940 malarz przebywał w rodzinnym Rostocku, aby po zawarciu drugiego małżeństwa z utalentowaną rzeźbiarką Doris Seeberg powrócić w Karkonosze, do Szklarskiej Poręby Dolnej. Zmarł po wojennych przejściach w cieplickim szpitalu pod koniec II wojny światowej i pochowany został na cmentarzu ewangelickim w Szklarskiej Porębie Dolnej. Niestety jego grób nie zachował się do dnia dzisiejszego.

Był malarzem wszechstronnym. Malował zarówno górskie jak i nadmorskie pejzaże, panoramy miast czy ujęte w półpostaci portrety mieszkających w Szklarskiej Porębie Hermanna Stehra, Wilhelma Bölsche, Johanny Hauptmann - siostry Gerharta i Carla Hauptmannów, młodzieńca z kotem czy miejscowego stolarza Wilhelma Hahna. Wielokrotnie tworzył kompozycje kwiatowe w technice olejnej, jak i akwareli. Pozostawił dużą ilość sprawnie wykonanych tuszem rysunków i szkiców krajobrazowych z Włoch, Karkonoszy, jak i z Meklemburgii-Pomorza Zachodniego. W sztuce przykładał dużą wagę do rozwiązań formalnych. Karkonoskie pejzaże malował początkowo w duchu późnego impresjonizmu, z czasem z dużą dozą ekspresji, przez co krytyka określała go mianem "temperierte Kokoschka"-"utemperowanego Kokoschki". W późniejszych latach obrazy Oberländera poprzez deformacje rzeczywistości nabrały cech zbliżonych do kręgu "Neue Sachtlichkeit". co uwidaczniało się najpierw w portretach od około 1927 r., a następnie w pejzażach. Prace olejne malował na specjalnym, nanoszonym na lniane płótno kredowym podkładzie, na którym kreślił srebrnym ołówkiem szkic kompozycji, po czym wykonywał podmalówki temperą i wykańczał obraz cienkim pędzelkiem. Wczesne prace z początku XX w. sygnował literą "E" -monogramem drugiego imienia, następnie monogramem "H.O." podając z prawej strony rok powstania lub pełnym imieniem i nazwiskiem. Obrazy i rysunki Hansa E. Oberländera znajdują się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Museum Stadt Nürnberg, Museum Stadt Schwerin, Ostdeutsches Museum w Ratyzbonie, Städtische Museum w Rostocku, Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze, w Kulturhistorisches Museum w Rostocku, a także w kolekcjach prywatnych w Polsce i w Niemczech.

Przemysław Wiater

Literatura:

1. Grundmann G., Kunstwanderungen im Riesengebirge, München 1969
2. Grundmann G., Künstler und Künstlerkolonien im Riesengebirge [w:] Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, R. 1972, s. 349-384.
3. Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, R. 1972, s. 349-384.
4. Kunst in Schlesien. Künstler aus Schlesien. Ostdeutsche Galerie Regensburg, Würzburg 1985, s. 130.
5. Leistner G., Die künstlerische Entdeckung des riesengebirges als ästhetisch betrachtete Natur" [w:] Schlesien R.1996/1
6. Negendanck R., "Doris und Hans Oberländer. Ein Künstlerpaar in Ahrenshoop", Fischerhude 2003
7. Vollmer H., Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler des 20. Jahrhunderts, T. 3, Leipzig 1956, s. 501
8. Wiater P., "Krajobraz inspirujący. Artyści w Karkonoszach." [w:] "Tożsamość miejsca.", Jelenia Góra 2000, 11-17
9. Wiater P., "Stowarzyszenie Artystów św. Łukasza" [w:] "Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku", red. K. Bździach, Wrocław-Berlin 1999, s. 184-205
10. Wiater P., "Kolonia artystyczna w Szklarskiej Porębie." [w:] "Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych", red. Z. Mazur, Poznań 1997, s. 127-149
11. Wichmann H., "Georg Wichmann 1876-1944. Der Maler des Riesengebirges und sein Kreis", Würzburg 1996, s. 52 i nast.

Ilustracje za:

Negendanck R., "Doris und Hans Oberländer. Ein Künstlerpaar in Ahrenshoop", Fischerhude 2003

1. Hans Emil Oberländer: Autoportret, s. 44
2. Hans Emil Oberländer: Wilhelm Bölsche, 1929, olej (zaginiony), s. 28
3. Hans Emil Oberländer: Siostra Gerharta Hauptmanna, 1928, olej (zaginiony), s. 28
4. Hans Emil Oberländer: Hermann Stehr, 1929, olej (zaginiony), s. 29
5. Hans Emil Oberländer: Portret architekta, 1931, olej (zaginiony), s. 29