inżynier mechanik

Jerzy Jan Jerzykiewicz mgr nauk technicznych, inżynier mechanik, jeden z największych autorytetów w kraju i za granicą w zakresie budowy maszyn i instalacji papierniczych.

Jerzy Jan Jerzykiewicz urodził się 5 lipca 1923 r. w Radomiu. Jego rodzicami byli: Wacław Jerzykiewicz – pracownik Dyrekcji Lasów Państwowych i Maria z domu Papierska. Do wybuchu II wojny światowej J.J. Jerzykiewicz ukończył 1 klasę Liceum Matematyczno-Fizycznycznego w Radomiu, w 1942 r. ukończył Technikum Mechaniczne w Radomiu, w latach 1942-1944 uczęszczał na wykłady w Państwowej Wyższej Szkole Technicznej w Warszawie. Po zakończeniu wojny, w 1945 r. podjął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Łódzkiej. Od 1946 r. studiował w Katedrze Papiernictwa na Wydziale Mechanicznym Politechniki. Podczas studiów odbył praktykę w największym wówczas polskim przedsiębiorstwie papierniczym – Włocławskich Zakładach Celulozowo-Papierniczych oraz w Fabryce Papieru w Pabianicach. Dyplom inżyniera mechanika oraz magistra nauk Technicznych uzyskał w 1947 r. za pracę „Bilans cieplny papierni czynnej”, przygotowaną na podstawie doświadczeń zdobytych w pabianickiej papierni. Był jednym z pierwszych w Polsce absolwentów, którzy zdobyli wyższe wykształcenie w zakresie papiernictwa (w 1948 r. Wydział Mechaniczny PŁ ukończyły tylko 2 osoby: J. Jerzykiewicz i M. Czyszkowski).

Z początkiem 1948 r. J. Jerzykiewicz podjął pracę w Fabryce Maszyn Papierniczych – Fampa w Cieplicach, wiążąc całe swoje życie zawodowe z tym zakładem. Początkowo był zatrudniony na stanowisku Konstruktora, później Starszego Konstruktora, Kierownika Pracowni Konstrukcyjnej, Kierownika Działu Postępu Technicznego, Głównego Konstruktora i Kierownika Biura Konstrukcyjnego. Od 1.10.1966 r. do 31.05.1983 r. zajmował stanowiska Pełnomocnika Dyrektora d/s Eksportu i Dostaw Kompletnych Obiektów oraz Głównego Specjalisty Technicznego d/s Eksportu. Z początkiem czerwca 1983 r. został Głównym Specjalistą d/s Projektowania Instalacji Papierniczych. Po przejściu na emeryturę, od 2.01.1991 do 30.06.1991 r. pracował n 1 etatu jako Specjalista – Ekspert ds. Projektowania Instalacji i Urządzeń Papierniczych. W następnych latach utrzymywał współpracę z przedsiębiorstwem służąc mu swą wiedzą i doświadczeniem do ostatnich dni życia, m.in. w zakresie tłumaczeń trudnych technicznych tekstów z i na j. angielski i niemiecki.

Przez kolejne dekady J. Jerzykiewicz wywierał coraz większy wpływ na rozwój Fampy, stając się jednym z głównych twórców sukcesów przedsiębiorstwa, które oprócz dostaw maszyn papierniczych dla krajowych papierni, odgrywało ogromną rolę jako producent urządzeń dla krajów RWPG. W latach powojennej odbudowy, a następnie rozbudowy polskiego przemysłu papierniczego J. Jerzykiewicz projektował lub uczestniczył w projektowaniu wszystkich ważniejszych ciągów produkcyjnych. W 1951 r. uruchomiono w Warszawskich Zakładach Papierniczych w Jeziornie pierwszą maszynę papierniczą do produkcji bibułki papierosowej (tzw. Pamela 1). W 1953 r. projekt linii do wytwarzania tektury surowej dla fabryki w Jeziornie zgłoszono do nagrody państwowej. Za projekt maszyny papierniczej nr 6 dla fabryki we Włocławku (wówczas największej i najwydajniejszej maszyny do produkcji papieru do pisania i drukowania w Polsce) uzyskał nagrodę i dyplom Ministra Przemysłu Ciężkiego. Urządzenie to zbudowano w 1956 r. Za opracowanie konstrukcji maszyny papierniczej dla Żywieckiej Fabryki Papieru J. Jerzykiewicz uzyskał nagrodę specjalną Ministra Przemysłu Ciężkiego.

Po drugiej wojnie światowej polscy konstruktorzy maszyn papierniczych z przyczyn politycznych byli pozbawieni dostępu do najnowszych światowych osiągnięć w zakresie budowy maszyn papierniczych, stąd urządzenia konstruowane w kraju, pomimo, że najlepsze w skali państw obozu socjalistycznego, znacznie ustępowały pod względem zastosowania najnowszych osiągnięć myśli technicznej urządzeniom powstającym w USA i Europie Zachodniej. Z tego powodu na początku lat 60. władze polskiego przemysłu papierniczego zdecydowały zakupić za granicą kilka nowocześniejszych maszyn papierniczych, niż konstruowane dotąd w kraju. W 4 takie jednostki wyprodukowane w Wielkiej Brytanii, wyposażono nowowybudowany kombinat celulozowo-papierniczy w Ostrołęce. Planowano dalsze zakupy, jednak Fampa z inicjatywy J. Jerzykiewicz wysunęła koncepcję zakupu na Zachodzie nie maszyn, lecz licencji w celu uruchomienia budowy najnowocześniejszych jednostek w Cieplicach. Dzięki szerokiej wiedzy w zakresie konstruowania maszyn papierniczych oraz biegłej znajomości języków obcych, J. Jerzykiewicz został głównym negocjatorem kontraktu Fampy na kooperację z amerykańsko-brytyjską firmą Beloit Walmsley Ltd., sfinalizowanym w 1964 r. Już po kilku latach Fampa w oparciu o licencję skonstruowała najnowocześniejsze w Polsce maszyny papiernicze dla fabryk w Kostrzynie, Świeciu i Myszkowie, a w latach 80. również w Kwidzynie, wywierając ogromny wpływ na unowocześnienie polskiego papiernictwa. U schyłku lat 80. ok. 70% wytwarzanego w Polsce papieru powstawało na maszynach skonstruowanych lub zmodernizowanych przez Fampę.

W latach 1980-1983 J. Jerzykiewicz był przedstawicielem Fampy w siedzibie firmy Beloit Walmsley Ltd. w Burry w Wielkiej Brytanii. W latach 80. z powodu sytuacji gospodarczej Polski, znacznie zmalało znaczenie Fampy dla krajowego przemysłu papierniczego; przeżywająca trudności branża powstrzymała się od podejmowania nowych inwestycji; maszyna nr 4 dla kombinatu w Kwidzynie okazała się ostatnią jednostką produkcyjną wybudowaną w Jeleniej Górze-Cieplicach dla polskiego zakładu. Przedsiębiorstwo zwiększyło eksport maszyn do innych krajów.

Przemiany ustrojowe, zapoczątkowane w Polsce w 1989 r., otworzyły przed Fampą nowe możliwości rozwoju. Coraz silniej zdawano sobie sprawę, że przedsiębiorstwo bez zacieśnienia kontaktów z czołowymi producentami maszyn papierniczych na zachodzie nie będzie w stanie konkurować na światowych rynkach. Już na początku lat 90. XX w. przy udziale J. Jerzykiewicza rozpoczęto negocjacje zmierzające do prywatyzacji Fampy, a w 1991 r. przedsiębiorstwo zostało kupione przez amerykańską korporację Beloit, zapewniającą zakładom w Polsce dostęp do najnowszych technologii w zakresie konstrukcji maszyn papierniczych. Po kilku latach, z powodu problemów finansowych, Beloit upadł, a zakłady w Jeleniej Górze-Cieplicach, w wyniku starań kierownictwa, rozpoczęły działalność jako polsko-amerykańska spółka PMPoland S.A.

J. Jerzykiewicz realizował, nadzorował realizację lub prowadził konsultacje techniczne wielu poważnych projektów w zagranicznych papierniach, m.in. przy budowie lub modernizacji maszyny w Turcji, serii maszyn do produkcji tektury i kartonu dla fabryk w ZSRR, 17 maszyn papierniczych dla Rumunii (ok. 50% papieru w tym kraju wytarzano na maszynach z Cieplic) i 2 ciągów produkcyjnych na Kubie. Przedsiębiorstwo przy udziale J. Jerzykiewicza budowało lub modernizowało maszyny również m.in. w Brazylii, Bułgarii, Czechosłowacji, Egipcie, Finlandii, Holandii, Jugosławii, Kamerunie, Turcji i na Węgrzech. J. Jerzykiewicz opracował projekt nowej technologii mielenia szmat do produkcji tektury dla fabryki w Sturovie (Czechosłowacja – obecnie Słowacja). W latach 1988-1990 był szefem ponad 30. osobowej grupy polskich inżynierów konstruktorów, których zadaniem było zaprojektowanie i przebudowa maszyny do produkcji papieru z makulatury w Hartford City (stan Indiana – USA). Wysiłki polskich inżynierów zakończyły się pełnym sukcesem. W trakcie pracy J. Jerzykiewicz odwiedził w celach zawodowych ponad 60 krajów na wszystkich kontynentach, gdzie tylko istniały zakłady przemysłu papierniczego, a maszyny z Cieplic dzięki niemu były jednym z ważniejszych produktów eksportowych Dolnego Śląska.

Za zasługi dla rozwoju przemysłu maszynowego J. Jerzykiewicz otrzymał na podstawie Uchwał Rady Państwa: Srebrny Krzyż Zasługi (1955 r.), Order Sztandaru Pracy II kl. (1962 r.) oraz Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984 r.). Dwukrotnie – w 1979 i 1984 r. został odznaczony Złotą Odznaką za Zasługi dla Rozwoju Przemysłu Maszynowego. W dowód uznania zasług otrzymał Złotą Odznakę Zasłużony Pracownik Fabryki Maszyn Papierniczych FAMPA (1972 r.) oraz Srebrną Honorową Odznakę SIMP (1984 r.).

Jerzy Jerzykiewicz był członkiem polskich organizacji naukowo-technicznych: SIMP (Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich), SITPP (Stowarzyszenie Inżynierów Techników Przemysłu Papierniczego) oraz międzynarodowego stowarzyszenia TAPPI (Technical Association of the Pulp and Paper Industry).

W latach 1949-1953 pracując w Fampie, prowadził wykłady z budowy maszyn papierniczych w Gimnazjum i Liceum Papierniczym w Jeleniej Górze, kształcących kadry dla Fampy oraz licznych fabryk papieru w okręgu jeleniogórskim; wielu papierników zatrudnionych później w zakładach papierniczych w Jeleniej Górze, Janowicach, Piechowicach, Dąbrowicy, Karpaczu, Miłkowie zdobywało wiedzę od tego wybitnego znawcy budowy maszyn papierniczych. W latach 70. prowadził również wykłady dla studentów studiów podyplomowych w Politechnice Łódzkiej na temat maszyn papierniczych. W celu szerzenia wiedzy w zakresie maszyn papierniczych, w latach 1949-1962 opublikował wiele cennych artykułów w czasopiśmie branżowym „Przegląd Papierniczy”.

J. Jerzykiewicz zmarł 9 IV 2000 r. Spoczywa na cmentarzu w Jeleniej Górze-Cieplicach.

W 1948 r. wstąpił w związek małżeński z Wandą Zofią z domu Górnicką, która wspierała Jego zainteresowania zawodowe (będąc z wykształcenia ekonomistą pracowała przez wiele lat w Fampie, a od 1965 r. w Zakładach Wyrobów Papierowych w Jeleniej Górze i od 1973 r. w Karkonoskich Zakładach Papierniczych – m.in. na stanowisku za-cy dyr. ds. Ekonomicznych). Państwo Jerzykiewiczowie doczekali się trzech córek – Ewy (ukończyła Politechnikę Wrocławską – mgr inż. elektronik) Barbary (ukończyła Politechnikę Wrocławską – mgr inż. informatyk) i Danuty (licencjat z anglistyki).

Spis artykułów autorstwa lub współautorstwa J. Jerzykiewicza, zamieszczonych w miesięczniku „Przegląd Papierniczy”:

1. J. Jerzykiewicz, Stacja prób FMP-Cieplice, 1956/2, s. 40.
2. J. Jerzykiewicz, J. Krzewiński, Możliwości produkowania w Polsce aparatury do wyrobu mas półchemicznych, 1957/11, s. 373.
3. J. Jerzykiewicz, Ciesielski, M. Czyżowski, Maszyny do produkcji papieru, 1951/2, s. 27, 1951/3, s. 58 (cd).
4. J. Jerzykiewicz, Nowoczesne metody przygotowania masy papierniczej, 1951/9, s. 200, 1951/10, s. 225, 1951/11, s. 249, 1951/12, s. 265.
5. J. Jerzykiewicz, Niektóre najnowsze ulepszenia maszyn papierniczych, 1949/1, s. 17.
6. J. Jerzykiewicz, Weise Fr., Urządzenie do wymiany sita, 1953/3, s. 67.
7. J. Jerzykiewicz, Z. Krupski, Nowości konstrukcyjne maszyny papierniczej w świetle doświadczeń przemysłu papierniczego Finlandii, 1954/12, s. 375.
8. J. Jerzykiewicz, W. Anglik, Polska maszyna papiernicza uruchomiona w Turcji, 1962/1, s. 13.

Literatura i źródła:

1. Mgr inż. Jerzy Jerzykiewicz (1923-2000), „Przegląd Papierniczy” 2000, nr 5, s. 300.
2. Manufacturing Program and Reference List Beloit FAMPA S.A., Jelenia Góra 1991.
3. Fabryka Maszyn Papierniczych „FAMPA”, „Przegląd Papierniczy” 1989, nr 6, s. 214-217.
4. Inauguracja papierniczych studiów podyplomowych w Politechnice Łódzkiej, „Przegląd Papierniczy” 1974, nr 2, s. 78-79.
5. M. Szymczyk, 150 lat H. Füllner, Fampa, Beloit Poland, PMPoland, Duszniki Zdrój 2004.
6. 60-lecie papiernictwa w Politechnice Łódzkiej (1946-2006), Łódź 2006, s. 85.
7. Informacje Działu Kadr PMPoland S.A. w Jeleniej Górze, małżonki J. Jerzykiewicza – Wandy Zofii Jerzykiewicz oraz jego wieloletniego współpracownika – Norberta Wieczorka.

Maciej Szymczyk