Ekonomistka, działaczka społeczna, dyrektor banków, wicewojewodzina wrocławska

Danuta Wielebińska, z domu Zając, przyszła na świat 3 listopada 1928 r. we Lwowie, jako druga córka Stefana Zająca (1895-1961) i Jadwigi z domu Szolin (1903-1980). Jej starszą siostrą była Krystyna (1926-2016). Ojciec był zasłużonym oficerem Wojska Polskiego, Legionistą, uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej, odznaczonym m.in.: Krzyżem Virtuti Militari, orderem Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi, Złotym Krzyżem Papieskim, wielokrotnie Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem Niepodległości. W czasie wojny polsko-niemieckiej 1939 r. był dowódcą w stopniu podpułkownika 32 pp 8 DP w Modlinie. Dostał się do niewoli niemieckiej, do końca wojny więziony w różnych oflagach.

Młoda Danuta otrzymała staranne wykształcenie, a w domu wychowywana była w duchu patriotycznym. Jednak jako dziecko, z uwagi na charakter pracy ojca, wielokrotnie przeprowadzała się wraz z rodzicami w ślad za zmianami przydziałów służbowych, mieszkając i uczęszczając do szkół powszechnych oraz gimnazjum kolejno w: Dawidgródku, Jarosławiu, Ostrowi-Komorowie, Modlinie i wreszcie w Warszawie, gdzie wraz z matką i siostrą zamieszkała w 1939 r. Tu w stolicy też spędziła okupację niemiecką.

Pomimo, że warunki bytowe były bardzo ciężkie, to przez trzy miesiące 1942 r. jej mama, a wraz z obiema córkami, udzielały schronienia rodzinie żydowskiej, ukrywającej się przed zbrodniczym okupantem. Fakt ten został odnotowany po latach przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce Instytut Pamięci Narodowej, a wszystkie trzy zostały wpisane do wykazu Polaków udzielających pomocy Żydom podczas okupacji hitlerowskiej. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na tej podstawie przyznał im uprawnienia kombatanckie.

Powstanie Warszawskie 1944 r. przeżyła jako cywil, biorąc udział w grzebaniu poległych żołnierzy - powstańców, jak i ofiar cywilnych hitlerowskiego terroru. Wspominając po latach powstańcze dni stwierdziła: „panował wtedy straszliwy, otępiający głód”. Po upadku Powstania, 1 października 1944 r., razem z matką i siostrą oraz innymi mieszkańcami Żoliborza, została zapędzona przez Niemców do kościoła pw. św. Wojciecha na Woli (ul. Wolska 76), który stał się przystankiem na drodze do obozu w Pruszkowie, skąd większość Polaków była deportowana na roboty przymusowe lub do obozów koncentracyjnych. Jednak następnego dnia (2 października) we Włochach udało im się uciec z kolumny cywilnych jeńców, a to dzięki pomocy znajomej, która wypatrzyła je w tłumie. Dalsze etapy ich tułaczki to kolejno: Białaczów, Kańczuga i Łódź. W 1946 r. osiedliły się w Cieplicach Śląskich-Zdroju, dokąd po pewnym czasie dotarł, zwolniony z niewoli, ojciec Danuty. Sama podjęła edukację przerwaną przez okupację.

W 1947 r. Danuta Zając zdała egzamin maturalny w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. Stefana Żeromskiego w Jeleniej Górze, co pozwoliło jej na przystąpienie do egzaminów wstępnych na Politechnikę Wrocławską, który przeszła pomyślnie. Nie dane jej było jednak rozpocząć nauki, a to ze względu, jak sama pisała: „na trudne warunki życiowe”. Jednak prawdopodobniejszym powodem ostatecznego nieprzyjęci jej na studia była przedwojenna przeszłość jej ojca, „sanacyjnego” wyższego oficera, co w okresie stalinowskim stanowiło poważną przeszkodę w zdobyciu wyższego wykształcenia. Chcąc się mimo wszystko uczyć zdecydowała się wyjechać tam, gdzie ten fakt nie będzie znany, przy okazji zapewne zatajając go w dokumentach.

Przeprowadziła się do Szczecina. Tu w latach 1948-1952 studiowała na wydziale finansowym Wyższej Szkoły Ekonomicznej, uzyskując 21 marca 1952 r. dyplom w zakresie planowania finansowego oraz kwalifikacje ekonomisty-planisty. W czasie studiów była asystentem – wolontariuszem na lektoracie języka angielskiego, ponadto 1 września 1951 r. podjęła pracę nauczyciela nauk społecznych i ekonomicznych w Technikum Budowy Okrętów i Energetyki w Szczecinie. Pracowała tam do 31 sierpnia 1952 r.

W 1952 r. powróciła do Cieplic Śląskich-Zdroju, a w 1953 r. wyszła za mąż za Tadeusza Wielebińskiego (1922-1978) – doświadczonego bankowca, pracującego wcześniej m.in. w Banku Rolnym w Toruniu oraz w Szczecinie, a potem w Banku Inwestycyjnym w Jeleniej Górze i tutejszym Oddziale Narodowego Banku Polskiego, by wreszcie zostać dyrektorem Oddziału Powszechnej Kasy Oszczędnościowej w Jeleniej Górze. Sama również zatrudniła się w bankowości. Dnia 16 listopada 1952 r. podjęła pracę w jeleniogórskim Oddziale Narodowego Banku Polskiego. Pracowała tu do 30 listopada 1971 r., stale awansując. Zajmowała kolejno stanowiska kierownika działu planowania, rzeczoznawcy do spraw pieniężno-kredytowych, specjalisty do spraw analiz ekonomicznych, kierownika komórki ekonomicznej. Pracując w banku podjęła studia eksternistyczne w Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie na Wydziale Finansów i Statystyki. Pięć lat nauki, od 1955 r., zakończyła sukcesem 31 maja 1960 r., uzyskując tytuł magistra ekonomii w zakresie obiegu pieniężnego. Zdobycie dodatkowych kwalifikacji zawodowych, połączone z jej dotychczasową pracą oraz ogromnym doświadczeniem, przyczyniły się do kolejnego awansu.

Dnia 1 grudnia 1971 r. Danuta Wielebińska została powołana na stanowisko dyrektora Oddziału Powiatowego Banku Rolnego w Jeleniej Górze. Funkcję tę pełniła do 31 marca 1973 r., po czym z dniem 1 kwietnia tego roku powołano ją na stanowisko dyrektora Oddziału Powiatowego Narodowego Banku Polskiego w Jeleniej Górze. Na kursach uzupełniała swoje kwalifikacje w zakresie zastosowań – wprowadzanych w tym czasie – systemów informatycznych. Po reformie administracyjnej i powołaniu województwa jeleniogórskiego, z dniem 12 czerwca 1975 r., została Pełnomocnikiem Banku do spraw organizacji Oddziału Wojewódzkiego NBP w Jeleniej Górze. Jednak wkrótce potem, pismem Prezesa Rady Ministrów z 19 czerwca tegoż roku, z dniem 20 czerwca, została powołana na stanowisko Wicewojewody Wrocławskiego. Jej pracę i fachowość wysoko oceniali przełożeni. W opinii dyrektora Oddziału Wojewódzkiego NBP we Wrocławiu Henryka Błaszczaka, spisanej dnia 12 lutego 1973 r., czytamy m.in.: „zdobyła bogate doświadczenie w zakresie kredytowania i kontroli gospodarki uspołecznionej oraz analizy ekonomicznej. Wiedzę ekonomiczną […] uaktualnia poprzez śledzenie prasy i wydawnictw ekonomicznych. Posiada także właściwą znajomość pozostałych działów czynności bankowych. […] cechuje [ją] zapał i zaangażowanie w pracy, obowiązkowość, sumienność i zdyscyplinowanie. Posiada zdolności kierownicze, które umożliwiają jej ocenę sytuacji organizacyjnej i kadrowej kierowanego zespołu pracowników. Posiada wysokie poczucie odpowiedzialności za wykonywanie powierzonych jej obowiązków, jest osobą o dużej ambicji zawodowej, dążącą do uzyskania pozytywnych ocen dla swoich poczynań. Ob. Wielebińska jest bezpartyjna”.

Jako wicewojewoda zajmowała się głównie sprawami kultury i sportu. Stanisław Szelc wspominał ją z tego okresu w sposób następujący: „Pani Danuta znana była z tego, że nigdy nie opuściła żadnej, z pozoru mało ważnej, imprezy kulturalnej czy sportowej. Na swój skromny sposób uczestniczyła w ostatnich pożegnaniach artystów i sportowców. Była prawdziwą Damą”. Dobitnym na to przykładem może być choćby jej udział w obchodach 40-lecia archiwów państwowych na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski, podczas których w auli Leopoldińskiej Uniwersytetu Wrocławskiego wygłosiła przemówienie, wydrukowane następnie w czołowym polskim czasopiśmie archiwalnym „Archeion” (t. 83, 1987, s. 11-13). Nie można też pominąć jej ogromnego zaangażowania przy pracach związanych z renowacją oraz zainstalowaniem we wrocławskiej Rotundzie, wspaniałego dzieła Jana Styki i Wojciecha Kossaka, czyli Panoramy Racławickiej, sprowadzonej po wojnie ze Lwowa. Zostało ona udostępnione publiczności dnia 4 czerwca 1985 r. Za wyróżniający się udział w konserwacji Panoramy Racławickiej otrzymała pamiątkowy medal.

Bardzo dobrze wspominał ją również Zdzisław Smektała: „Wielebińska to jedyny znany mi przedstawiciel władzy wyższego szczebla serio traktujący misję propagowania kultury. O dolnośląskiej sztuce i artystach wie prawie wszystko. To pożeraczka kultury”. Ze stanowiska wicewojewody została odwołana na wniosek wojewody wrocławskiego z dnia 8 maja 1986 r., z uzasadnieniem, iż jest to realizacja „rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 kwietnia 1984 r. w sprawie określenia liczby wicewojewodów, wiceprezydentów miast oraz zastępców naczelników, określającego limit czterech wicewojewodów w województwie wrocławskim”. Widocznie była tym piątym, w dodatku bezpartyjnym, wicewojewodą, a ponadto osiągnęła wiek emerytalny. Odwołana została ze stanowiska przez Ministra Szefa Urzędu Rady Ministrów pismem z dnia 3 lipca 1986 r., co nastąpiło 15 lipca tegoż roku. Odeszła na emeryturę, a jej zaległości urlopowe wynosiły w tym czasie blisko 3 miesiące (104 dni), co dobitnie świadczy o wielkim zaangażowaniu w pracę, kosztem swojego wolnego czasu.

O jej poświęceniu i ogromnej aktywności w działalności społecznej świadczy czynne uczestnictwo w licznych organizacjach i stowarzyszeniach. Już w 1945 r. została członkiem Związku Walki Młodych, a po reorganizacji tego zrzeszenia w 1948 r. członkiem Związku Młodzieży Polskiej, pozostając w nim aż do momentu rozwiązania w 1957 r. W czasie studiów należała do Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej. W latach 1952-1957 była Przewodniczącą Koła ZMP przy NBP w Jeleniej Górze. W latach 1952-1958 sprawowała funkcję Przewodniczącej Powiatowego Komitetu Obrońców Pokoju w Jeleniej Górze. W pracy zawodowej od 1954 r. udzielała się w organizacjach związkowych, pełniąc m.in. przez trzy kadencje (1958-1963) funkcję przewodniczącej Rady Zakładowej w NBP w Jeleniej Górze, w latach 1962-1973 była przewodniczącą Oddziału Powiatowego Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Samorządowych w Jeleniej Górze, a także członkiem Zarządu Okręgowego tego Związku we Wrocławiu (w latach 1963-1973). W latach 1967-1976 była członkiem Centralnej Rady Związków Zawodowych.

Należała również do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Związku Filatelistów, Towarzystwa Urbanistów Polskich, którego Oddział w Jeleniej Górze współzakładała w 1973 r. W tym też roku została członkiem założycielem Karkonoskiego Towarzystwa Naukowego, a po jego ukonstytuowaniu się weszła do władz, jako członek Sądu Koleżeńskiego. Należała też do Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, gdzie od 2005 r. była członkiem Zarządu. Szczególnie aktywnie działała w Polskim Towarzystwie Ekonomicznym, którego jeleniogórski Oddział w 1962 r. organizowała. Została przewodniczącą Koła PTE przy NBP, a także jeleniogórskiego Oddziału Powiatowego PTE. W latach 1965-1976 wchodziła w skład Prezydium Zarządu Wojewódzkiego PTE we Wrocławiu, a w 1976 r. wybrano ją w skład Rady Naczelnej PTE. W 1970 r. została członkiem Zarządu Oddziału tego Towarzystwa we Wrocławiu. Będąc już na emeryturze została członkiem Klubu Seniora Politechniki Wrocławskiej. W latach 1966-1975 była członkiem Redakcji „Rocznika Jeleniogórskiego”, nie tylko pozyskując autorów i skutecznie dbając o finansowanie periodyku, ale i sama w nim publikując, np.: „Przemysł ciężki w Kotlinie Jeleniogórskiej” (t. II, 1964, s. 40-57); „O niektórych aspektach turystyki w regionie jeleniogórskim” (t. IV, 1966, s. 43-60). Gdy odeszła do pracy we Wrocławiu, opuszczając społeczną działalność przy „Roczniku Jeleniogórskim”, wczesny jego redaktor naczelny Stanisław Bernatt bardzo wyraźnie odczuł jej brak, pisząc: była „najbardziej czynnym i użytecznym członkiem komitetu redakcyjnego”.

Działała aktywnie we władzach lokalnych. W 1954 r. została członkiem i przewodniczącą Komisji Finansów, Budżetu i Planowania Powiatowej Rady Narodowej w Jeleniej Górze, pozostając w tym gremium przez dwie kadencje, czyli do 1961 r. W 1961 r. wybrano ją radną Powiatowej Rady Narodowej, a potem radną Rady Narodowej Miasta i Powiatu Jelenia Góra, gdzie od 1965 r. wchodziła w skład Prezydium. W latach 1975-1976 była radną Wojewódzkiej Rady Narodowej w Jeleniej Górze.

W związku ze swoją aktywnością Danuta Wielebińska była wielokrotnie odznaczana. W 1961 r. przyznano jej Odznakę XV-lecia Dolnego Śląska. Za działalność związkową w 1962 r. otrzymała Srebrną, zaś w 1967 r. Złotą Odznakę Związków Zawodowych Pracowników Państwowych i Samorządowych. W 1966 r. wyróżniono ją Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego. W 1967 r. uhonorowana została Złotą Odznaką „Zasłużony dla Dolnego Śląska”. W 1968 r. doceniono jej aktywność społeczną, przyznając Odznakę 100-lecia Sportu Polskiego. W 1969 r. otrzymała Brązowy Krzyż Zasługi, a także Złotą Odznakę Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, jak również Medal Pamiątkowy 25-lecia Narodowego Banku Polskiego. W 1970 r. wręczono jej Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju, jak również Medal XXV-lecia za zasługi dla Kultury Fizycznej i Turystyki Dolnego Śląska. W 1974 r. otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, a także Medal 30-lecia PRL oraz Medalem Honorowym „Zasłużony dla Miasta i Powiatu Jelenia Góra”. W 1979 r. została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Przyznano jej wiele innych odznaczeń i wyróżnień honorowych.

W 1961 r. państwo Wielebińscy, wspólnie z rodzicami Danuty, nabyli od Skarbu Państwa dom mieszkalny przy ul. Nadbrzeżnej w Cieplicach Śląskich-Zdroju. Po przeprowadzce do Wrocławia w 1976 r. zamieszkali przy ul. Januszowickiej.

Danuta Wielebińska zmarła 26 kwietnia 2018 r. w Jeleniej Górze. Jej ciało złożono 28 kwietnia 2018 r. do grobu na starym cmentarzu w Cieplicach, co było jej życzeniem.

Źródła i literatura:

1. Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze, Narodowy Bank Polski w Jeleniej Górze, akta osobowe.
2. Dolnośląski Urząd Wojewódzkie we Wrocławiu, archiwum zakładowe, akta osobowe.
3. Ivo Łaborewicz, Danuta Wielebińska (3.11.1928 – 26.04.20), „Rocznik Jeleniogórski”, t. 50, 2018, s. 353-356.

Spis ilustracji:

• Fotografia główna i pozostałe: Danuta Wielebińska.

Ivo Łaborewicz