Założyciel fabryki maszyn papierniczych w Cieplicach

H. Füllner urodził się w 1829 r. we Wrocławiu. Posiadał zainteresowania techniczne i z tego powodu zdobył zawód tokarza. Gdy dowiedział się o problemach fabryk papieru okolic Jeleniej Góry, którym brakowało specjalistów potrafiących serwisować urządzenia produkcyjne, postanowił świadczyć dla nich usługi remontowe. 15 lipca 1854 r. za 366 talarów kupił w Cieplicach niewielki drewniany budynek, w którym założył swój warsztat. Podstawowe wyposażenie zakładu stanowiła wówczas mała tokarka, na której Füllner wytwarzał części zamienne do maszyn dla okolicznych papierni. Duże zainteresowanie usługami remontowymi skłoniło go do rozbudowy warsztatu. W tym celu kupił leżącą w sąsiedniej wsi Malinnik szlifiernią szkła, należącą do J.G. Enge (granica Cieplic i Malinnika przechodziła pomiędzy warsztatem Füllnera i szlifiernią Engego, zatem obydwa zakłady sąsiadowały ze sobą). Enge od 1853 r. zaangażował się w prowadzenie w Piechowicach fabryki papieru, dlatego odsprzedał szlifiernię Füllnerowi. Odtąd tereny przedsiębiorstwa leżały w dwóch miejscowościach; w Cieplicach znajdowała się siedziba firmy, a w Malinniku zakład produkcyjny. Sytuacja ta uległa uproszczeniu dopiero w 1941 r., kiedy Malinnik stał się formalnie częścią Cieplic.

W kupionym budynku Füllner zainstalował większe tokarki napędzane energią wodną, a w piwnicach stworzył odlewnię metalu, w której mogły powstawać nowe elementy konstrukcyjne do urządzeń papierniczych. Wkrótce jednak okazało się, że odlewnia jest zbyt mała by sprostać potrzebom rozwijającej się firmy i Füllner utworzył nowy, znacznie większy oddział metalurgiczny.

Z biegiem lat H. Füllner zdobywał doświadczenie i podejmował się konstruowania nowych, coraz bardziej skomplikowanych urządzeń. Budował przekrawacze papieru, które trafiały do okolicznych zakładów oraz na eksport, m.in. do Rosji. Dzięki współpracy z dyrekcją fabryki papieru w Dąbrowicy, Füllner podjął się produkcji pras do maszyn papierniczych. Następnym krokiem w rozwoju firmy była budowa kompletnych maszyn papierniczych.

Pierwszą maszynę wytwarzającą papier H. Füllner wybudował w 1864 r. dla leżącej w pobliskiej wsi Kunnersdorf (obecnie w granicach Jeleniej Góry) fabryki H. Richtera. Urządzenie to miało 1,4 m szerokości oraz część suszącą z trzema cylindrami. Kolejne maszyny podobnej wielkości Füllner wybudował dla innych fabryk z sąsiedztwa – w 1868 r. dla J.G. Engego w Piechowicach, a w 1872 r. dla papierni Heinricha Richtera w Miłkowie.

Kolejne lata przyniosły intensywny rozwój firmy Heinricha Füllnera: 1880 r. wybudowano nowe hale produkcyjne i krótko później przystąpiono do realizacji nowych kontraktów na budowę maszyn papierniczych. Przełomowym dla firmy okazał się rok 1882, kiedy to zbudowano 3 kompletne maszyny papiernicze, z tego dwie dla okolicznych zakładów w Piechowicach i Borowym Jarze (Weltende), a jedną dla nowobudowanej wielkiej fabryki w Warcinie na Pomorzu, w dobrach ówczesnego kanclerza Rzeszy Niemieckiej Ottona von Bismarcka. Urządzenie wykonane dla Kępic po uzyskaniu pełnych możliwości produkcyjnych wytwarzało dziennie 9 ton papieru, co wówczas było wynikiem imponującym. Kierujący tamtejszą papiernią byli bardzo zadowoleni z urządzenia i w następnych latach zamawiali w Cieplicach kolejne urządzenia. Budowa maszyn dla fabryki Bismarcka przyniosła H. Füllnerowi wielką sławę, której efektem były liczne zamówienia z całych Niemiec. W 1883 r. firma zdobyła 3 takie zamówienia, w 1884 r. – 4, w 1885 i 1886 po 6. W ostatnim roku życia Heinricha, skonstruowano tu aż 15 kompletnych maszyn papierniczych. W 1887 r. powstała w Cieplicach pierwsza maszyna na eksport – dla papierni w Frederiksberg w Danii. W kolejnych latach zakład H. Füllnera dostarczył maszyny papiernicze dla kontrahentów w Finlandii, Czechach i Szwecji.

Heinrich Füllner zmarł 7 grudnia 1889 r., pozostawiając firmę swemu synowi, Eugenowi. Do śmierci założyciela, zakład dostarczył 51 maszyn do produkcji papieru i tektury oraz odwadniarki masy celulozowej. Oprócz budowy maszyn papierniczych, firma w dalszym ciągu podejmowała się modernizacji starszych ciągów do produkcji papieru oraz konstruowała mniejsze urządzenia, m.in. do wytwarzania masy papierniczej oraz do obróbki wyprodukowanego papieru.

H. Füllner jeszcze przed przyjazdem do Cieplic zawarł związek małżeński z Henriettą z domu Münch. Małżeństwo doczekało się dwóch synów: Alwina i Eugena oraz córki Hedwig. Wg pierwotnych planów firmę po Heinrichu przejąć miał jego starszy syn Alwin, a Eugen miał zostać pastorem. Jednak po nieoczekiwanej śmierci Alwina w 1867 r. zapadła decyzja, że sukcesorem zostanie Eugen, który w tym celu rozpoczął kształcenie pod kątem budowy maszyn papierniczych. W 1877 r. powrócił do Cieplic, a rok później rozpoczął współpracę w firmie swojego ojca, wywierając ogromny wpływ na jej rozwój.

Bibliografia:

1. Empfängerliste u. Zeugnisse über Papiermaschinen, Kartonmaschinen, Langsiebpappenmaschinen und Langsiebentwässerungsmaschinen, H. Hüllner Warmbrunn, b.m.w., wydanie po 1914 r., s. 3-6.
2. Junker Ullrich, 50 Jahre Maschinenbauanstalt Füllner in Herischdorf, Bodnegg 2017, s. 4-6.
3. Lewerentz Dorothea, Ein Auszug aus dem Stammbaum der Familien Füllner – Schloßbauer.
4. Szymczyk Maciej. 150 lat F. Füllner, Fampa, Beloit Poland, PMPoland, Duszniki-Zdrój, Jelenia Góra 2004, s. 27-31.
5. Schriftl D., 75 Jahre Füllnerwerk, Warmbrunn, „Wochenblatt für Papierfabrikation” 1929, nr 28, , s. 861-862.
6. „Papier-Zeitung” 1883, nr 43, s. 1469.

Spis ilustracji:

• Fotografia główna: Heinrich Füllner.

1. Zakład Füllnera w 1880 r.

Maciej Szymczyk