malarz, grafik, pisarz

Hanns Fechner (1860-1931) po studiach w berlińskiej Akademii Sztuki stał się szybko znanym portrecistą. Pod koniec XIX w. jako profesor berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych i malarz pruskiego dworu królewskiego portretował najwybitniejsze postacie cesarskich Niemiec.

W początkach XX w. Fechner w Szklarskiej Porębie Średniej kupił wiejską chatę przy ul. Dolnej 11. W krótkim czasie zgromadził wiele śląskich mebli ludowych. Wnętrze domu tak w czasopiśmie „Schlesien” 1908 r. opisywał A. Koeppen: "Po środku izby stoi stary komin, przy ścianie kolorowo malowana szafa, jak wcześniej tyka tik tak zegar ze swoimi wiszącymi ciężarkami. Oczywiście w domu musiano dokonać paru zmian tak, aby ze starej stodoły stworzyć jasną pracownię malarską."

Malarz swój dom nazwał "Hagal" tzn. "Hege des All" - "Schronienie dla wszystkich”. Nazwa Hagal odpowiadała też znakowi runicznemu, który był określeniem bogini Hel.

Na skutek nieszczęśliwego wypadku, któremu uległ w 1910 r. malarz częściowo utracił wzrok, a z upływem czasu ociemniał zupełnie. Z tego okresu pochodzi jeden z najbardziej przejmujących portretów artysty, ukazujący zaprzyjaźnionego z nim Wilhelma Bölsche. Postać Bölschego jest niedokończona, ujęta w sposób szkicowy, malowana płaską plamą, co zupełnie nie odpowiadało wcześniejszemu sposobowi malowania Fechnera - znanego z realistycznych ujęć.

Hanns Fechner był inicjatorem i jednym z założycieli "Schlesiesche Bund für Heimatspiele" ("Śląski Związek Teatrów Ojczyźnianych"), który szczególny nacisk kładł na zachowanie kultury i regionalnego dialektu. Stowarzyszenie to aktywnie działało na Śląsku w latach dwudziestych zrzeszając wiele teatrów amatorskich. Oddział stowarzyszenia zawiązany został w Szklarskiej Porębie dnia 28.09.1919 r. Przewodniczącym oddziału stowarzyszenia został dr A. Koeppen, a jego zastępcą Hanns Fechner. Malarz częstokroć był w tym teatrze reżyserem, scenografem, autorem scenariuszy, a niejednokrotnie i aktorem.

Hanns Fechner był pomysłodawcą i członkiem honorowym "Künstlervereinigung St. Lukas in Ober-Schreiberhau" ("Stowarzyszenia Artystycznego Św. Łukasza w Szklarskiej Porębie Górnej", tzw. "łukaszowców" grupującgo malarzy, którzy inspirowali swoją twórczość Karkonoszami) Po latach postać Hannsa Fechnera tak wspominał jeden z "łukaszowców": "Mistrz Fechner był naszą duszą, duszą naszego Bractwa św. Łukasza. On był cały nasz. Jego wielka miłość do sztuki była poprzez sztukę miłością do nas."

Ideą Hannsa Fechnera było zorganizowanie w Szklarskiej Porębie festynu pod nazwą "Johanniswoche". Była to impreza, podczas której osiadli tutaj artyści spotykali się twórczo z mieszkańcami Karkonoszy. Podczas imprez organizowanych zawsze w tygodniu, na który przypadała Noc Świętojańska, odbywały się przedstawienia teatrów ludowych, występy grup folklorystycznych, wieczory literackie, wystawy miejscowego rzemiosła, wernisaże malarstwa czy różnorodne koncerty muzyczne. Kulminacyjnym momentem tych festynów była Noc Świętego Jana, podczas której na polanach wokół Szklarskiej Poręby rozpalano dziesiątki ognisk będących miejscami wspólnych spotkań i zabaw (chyba, że padał deszcz, jak to miało miejsce w 1923 r.). Tydzień zamykał barwny przemarsz uczestników w strojach ludowych prowadzony przez całą miejscowość.

Żonie Hannah ociemniały Fechner dyktował wspomnienia ze swego artystycznego życia. W 1925 r. wydał dedykowane matce wspomnienia z berlińskiej młodości zatytułowane "Spreehanns"-" Janek szprewski", które kontynuował w książce "Mein liebes altes Berlin" - "Mój stary, ukochany Berlin". O karkonoskim Duchu Gór Hanns Fechner stworzył piękny zbiór baśni i legend zatytułowany "Bergzauber"- "Czar gór". Opowiadał o ludziach, których portretował, nadając wydanej w 1927 r. książce znamienny tytuł "Menschen, die ich malte" ("Ludzie, których malowałem"). Zadedykował ją : "Hannah, mojej kochanej żonie, wiernej przewodniczce po ostatnich ścieżkach życia". Wśród wspomnień o ludziach, których malował w rozdziale poświęconym mieszkającemu po sąsiedzku Carlowi Hauptmannowi pojawiają się słowa: "Prawdziwi ludzie nie noszą na twarzy maski konwencji - oni ciągle są sami sobą".

Hanns Fechner zmarł 30.11.1931 r. i pochowany został na cmentarzu ewangelickim w Szklarskiej Porębie Dolnej.

Dzieła:

1. Fechner, H. Wilhelm Raabe ; Zum 70. Geburtstage am 8. Sept. 1901. Der Weltspiegel. 1901, 48.
2. Fechner, H. Die Liebe im Wasser, u. andere Fischgeschichten. Leipzig: Eckstein, (1920)
3. Fechner, H. Bekenntnisse deutscher Künstler. Leipzig: Vieweg, 1920
4. Fechner, H. Waldvolk aus dem Reiche der Berggeister. Offenbach a.M.: Klingspor, [1920]
5. Fechner, H. Die Angelbrüder. Berlin: Fontane, 1925
6. Fechner, H. Spreehanns : eine Jugendgeschichte aus dem vorigen Jahrhundert. Berlin-Zehlendorf : Rembrandt-Verl, [1925]
7. Fechner, H. Mein liebes altes Berlin. Berlin-Zehlendorf : Rembrandt-Verl., [1926]
8. Fechner, H. Aus Nöckelmanns Reich. Neudamm: Neumann, 1927
9. Fechner, H. Menschen die ich malte : mit 17 Abbildungen nach eigenen Werken. Berlin-Zehlendorf : Rembrandt-Verl., [1927]
10. Fechner, H. Bergzauber : Märchen aus Rübezahls Reich. Berlin-Zehlendorf : Rembrandt-Verl., [1928]

Literatura:

1. Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler. p. red. Thieme U., Becker F., H.Vollmer. Leipzig 1915, Bd. 11 s. 329 [tamże dalsza literatura].
2. Allgemeines Lexikon der bildenden Kunstler des 20. Jahrhunderts. p. red. Hans Vollmer. Leipzig 1958, Bd. 3, s. 556-557 [tamże dalsza literatura].
3. Brade, J., Moog, S. W szarej strefie politycznej. Artyści w Karkonoszach podczas narodowego socjalizmu. W: Wspaniały krajobraz. Artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX w. p. red. K. Bździach, Wrocław 1999, s. 246-247.
4. Grundmann, G. Künstler und Künstlerkolonien im Riesengebirge. W: Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau, 1972, Jahrbuch 17, s. 362-363.
5. Fechner, H. Menschen, die ich malte. Berlin 1927.
6. Roegner, M. Zu Hanns Fechner Gedächtnis. W: Wanderer im Riesengebirge, 1931, nr 51.
7. Wiater, P. Zabytkowy cmentarz ewangelicki w Szklarskiej Porębie Dolnej. W: "Rocznik Jeleniogórski", Jelenia Góra 1998, s. 147-155.

Przemysław Wiater

Fotografie za: Wspaniały krajobraz : artyści i kolonie artystyczne w Karkonoszach w XX wieku = Die imposante Landschaft : Künstler und Künstlerkolonien im Riesengebirge im 20. Jahrhundert / [red. Klaus Bździach ; tł. Ewa Frątczak i in. ; aut. Daniel Antosik i in.]. Berlin ; Jelenia Góra : Gesellschaft für interregionalen Kulturaustausch e. V. : Muzeum Okręgowe, 1999.

1. Rodzina Fechnerów
2. Fechnerowie
3. Fechner Hannah
4. Dom Fechnerów