Artysta plastyk w dziedzinie szkła, grafiki i rysunku, muzealnik, nauczyciel

Witold Turkiewicz urodził się 26.02.1926 w Kobryniu (Polesie). Po trzech pierwszych klasach szkoły podstawowej w Drohiczynie Poleskim, zostaje w 1936 roku oddany do szkoły klasztornej OO Pijarów w Lubieszowie. W latach 1943 – 1944 działa w drużynie harcerskiej Szarych Szeregów jako łącznik w inspektoracie Chełm Lubelski. Zostaje przeszkolony do walki w lesie, w akcji “Burza”, wcielony do oddziału Armii Krajowej pod dowództwem Sędzimira. Pracuje jako telegrafista na stacji kolejowej Brzeźno, skąd przekazuje informacje o niemieckich transportach na wschód. Jednocześnie bierze udział w wielu akcjach swojego oddziału. W kolejnych latach kontynuuje edukację na prywatnych lekcjach w Chełmie Lubelskim. Po przeniesieniu się z rodziną do Gruty podejmuje pracę w pobliskim Grudziądzu jako introligator w drukarni. Zostaje powołany do marynarki wojennej w Ustce. Podczas odbywania służby udaje mu się ukończyć Liceum Ogólnokształcące w Słupsku.

W 1949 roku dostaje się na Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu na Wydział Matematyki. Studiuje przez rok, po czym przenosi się do Wrocławia do Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Podejmuje studia na Wydziale Ceramiki i Szkła, u profesora Stanisława Dawskiego. Dyplom broni z wyróżnieniem w 1956 roku, w tym samym roku żeni się z Danutą Widajewicz, absolwentką Wydziału Architektury Wnętrz tej samej uczelni. Zostaje zatrudniony jako projektant w Hucie Kryształów w Stroniu Śląskim. Rok później, w 1957 rodzi się jego córka Joanna.

Turkiewiczowie przenoszą się do Szczytnej Śląskiej, gdzie artysta podejmuje pracę w Zasadniczej Szkole Szklarskiej jako nauczyciel rysunku i projektowania szkła, a w końcu jako jej dyrektor. W 1968 roku obejmuje stanowisko plastyka powiatowego w Kłodzku. Tą funkcję pełni przez rok, po czym zostaje dyrektorem kolejno Muzeum Ziemi Kłodzkiej i Muzeum Filumenistycznego w Bystrzycy Kłodzkiej. Oprócz pełnienia funkcji dyrektorskich, cały czas uprawia grafikę użytkową. Projektuje plakaty, foldery, ilustracje książkowe, exlibrisy, a nawet etykiety zapałczane.

Rok 1976, kiedy to pod presją władz zostaje zmuszony do rezygnacji z zajmowanego stanowiska, kończy w życiu artysty etap prac etatowych. Od tego czasu oddaje się twórczości artystycznej, inspirowanej przede wszystkim przyrodą oraz szeroko rozumianą secesją, a zwłaszcza szklanymi dziełami najznakomitszych twórców secesyjnych: Emila Galle oraz Braci Daum.

W 1978 roku rodzina Turkiewiczów przenosi się do mieszkania w dzielnicy Jeleniej Góry – Cieplicach, jednocześnie teściowie artysty przekazują córce i zięciowi dom w Karpaczu z dużym ogrodem i budynkiem gospodarczym, gdzie Turkiewicz może dowolnie oddać się pracy ze szkłem.
Fascynacja secesją nie objawia się w twórczości Turkiewicza jedynie podejmowaną tematyką, czy charakterystyczną stylistyką Art Nouveau. Artysta stosuje typową dla francuskich szkieł secesyjnych technologię trawienia szkła warstwowego kwasem. Metodą eksperymentów i niezliczonych prób wypracowuje własne metody trawienia szkła. Pomimo jednoznacznych odniesień do secesji, Turkiewicz wypracowuje indywidualny, rozpoznawalny dla niego styl. Stylizowane motywy roślinne poddane są zawsze dyscyplinie geometrii, subtelna kolorystyka uzyskiwana dzięki wielokrotnemu trawieniu warstw jedno- lub wielokolorowych, bądź też wieloznaczna matowość naczyń bezbarwnych to najbardziej znamienne cechy jego twórczości w zakresie szkła unikatowego. Turkiewicz projektuje formy szklane, wykonywane później przez hutników w hutach, natomiast korzysta również z gotowych, wybieranych przez niego obiektów, które opracowuje według własnego pomysłu. Swoje prace sygnuje najczęściej inicjałami WT w ligaturze.

Podobną wrażliwość na naturę widać w rysunkach i pracach graficznych artysty. Turkiewicz wykonuje swoje dzieła niezwykle precyzyjnie, dąży do prostoty i jasności motywów. Tematem tych dzieł jest nie tylko selektywnie wybrana część przyrody, ale przede wszystkim uniwersalne procesy w niej zachodzące.

Witold Turkiewicz był doceniany jako artysta i działacz na polu kultury, stąd bardzo liczne wystawy, plenery i nagrodzone konkursy, w których brał udział. Jego unikatowe dzieła znajdują się w zbiorach muzeów w Polsce. Artysta zapisał się w historii jako świetny rysownik i grafik, a przede wszystkim jako jedyny w swoim czasie twórca szkła, pracujący w trudnej i wymagającej wiele poświęcenia technice trawienia.

Artysta zmarł w poznańskim szpitalu 13 maja 1993. Pochowano go na cmentarzu w Karpaczu.

Wystawy:

• 1957, 1958, 1959, 1960 – wystawy Okręgowe ZPAP, Wrocław
• 1958 – Meble, Ceramika, Szkło, Wrocław
• 1959 – II Ogólnopolska Wystawa Grafiki Książkowej, Zachęta, Warszawa
• 1960 – Międzynarodowa Wystawa Grafiki Książkowej, Lipsk
• 1961 – III Ogólopolska Wystawa Grafiki, Zachęta, Warszawa
• 1963 – Plastyka Ziem Nadodrzańskich, Muzeum Śląskie, Wrocław
  – Polskie Współczesne Szkło Artystyczne, Muzeum Narodowe, Kraków
• 1966, 1968 – Exlibris Wrocławski, Muzeum Architektury Wrocław
• 1967 – Indywidualna wystawa grafiki artystycznej, Kłodzko
• 1969 – Polska Sztuka Użytkowa w XXV-leciu Polski Ludowej, Muzeum Śląskie, Wrocław
  – Indywidualna Wystawa Grafiki Użytkowej, Kłodzko
  – Polska Sztuka Użytkowa, Ryga, Moskwa
• 1971, 1972 – Grafika Artystyczna, wystawa indywidualna, Wrocław, Bolesławiec, Jelenia Góra
• 1972 – Kuenstlerisches Glass aus der VR Polen, Berlin, Lipsk
  – Pejzaże, wystawa indywidualna, Kłodzko, bolesławiec, Kudowa Zdrój
• 1974 – Ogólnopolska Wystawa Szkła, Vitropol, Katowice
  – Międzynarodowa Wystawa Grafiki Filumenistycznej, Leverkusen
  – Międzynarodowa Wystawa Rękodzieła Artystycznego, Toronto
  – Polnische Gegenwartskunst 1945-1973, Duisburg
• 1975 – Grafika Filumenistyczna, Czeskie Budziejowice
• 1976 – Ogólnopolskie Triennale Szkła, Kłodzko
• 1977 – II Ogólnopolska Wystawa Szkła , Vitropol, Katowice
  – XXX-lecie ZPAP okręgu Wrocław, Wrocław
  – Współczesna sztuka z Polski, Bad Windsheim, Rothenburg
  – Rysunek, szkło – wystawa indywidualna, Muzeum Okręgowe, Jelenia Góra
  – Kłodzkie Szkło Artystyczne, Łódź
• 1978 – Quadriennale Sztuki Stosowanej Krajów Socjalistycznych, Erfurt
  – I Ogólnopolskie Targi Szkła, Desna, Kraków
  – Indywidualna wystawa szkła, Muzeum Mazowieckie, Płock
  – Rysunek, szkło – wystawa indywidualna, Nysa
• 1979 – Rysunek, szkło – wystawa indywidualna, Białystok, Warszawa, Kłodzko, Polanica Zdrój
  – Kłodzkie Szkło Artystyczne, Budapeszt, Lipsk
  – II Prezentacje Jeleniogórskie, Jelenia Góra
  – III Ogólnopolska Wystawa Szkła, Katowice
• 1980 – Zbliżenia – wystawa plastyków jeleniogórskich, Drezno
  – Kłodzkie Szkło Artystyczne, BWA, Łódź
  – Środowisko Wrocławskie, Zamek Książąt Pomorskich Szczecin, BWA Poznań
  – Polska 80, Galeria Ars Polona, Duesseldorf
  – Wrocław i inni, BWA Wrocław
  – Indywidualna wystawa rysunku, Galeria MpiK, Jelenia Góra
• 1981 – Polskie szkło, Berlin, Lipsk, Altenburg
  – Kłodzkie Szkło Artystyczne, BWA Jelenia Góra
  – III Prezentacja Jeleniogórska, Jelenia Góra, Koszlin
• 1982 – wystawa zbiorowa, Praga, Bratysława, Moskwa, Ałma Ata, Sofia
• 1983 – Kłodzkie Szkło, Wiedeń, Corvin, Nitra
  – Wystawa Trzech: Trybalski – malarstwo, Turkiewicz – szkło, Liksztet – grafika, Galeria Pokaz, Warszawa
  – Rysunek i szkło – wystawa indywidualna, Łomża, Leszno
• 1984 - Malarstwo, grafika, rysunek plastyków jeleniogórskich, Valkeakoski
• 1985 – Sztuka Polska na Dni Kultury Polskiej, Bangkok
• 1986 – Indywidualna wystawa na 30-lecie pracy twórczej, Muzeum Okręgowe, Wałbrzych
  – Glasunikate Zietgenoessicher Kuenstler, Hochstadt, Schwennenbach
• 1987 – Polska Sztuka Współczena, Kuwejt
  – Polskie Współczesna Szkło i Tkanina, Wiesbaden
• 1988 – Plastycy Kłodzcy na XX-lecie BWA w Kłodzku
  – Interart, Poznań
  – Malarstwo, grafika, rysunek plastyków jeleniogórskich, Homel
  – Indywidualna wystawa szkła, Galeria MpiK, Jelenia Góra
• 1989 – Scultures Contemporaines en Cristal et Verre dT Europe, Liege
• 1990 – 200 Jahre Kunstschulen in Breslau, Wiesbaden
• 1991 – Indywidualna wystawa szkła wraz z malarstwem akwarelowym córki Joanny, Bolesławiec – Bruecke nach Polen – Dni Kultury Polskiej, Landau
• 1994 – Pośmiertna indywidualna wystawa szkła, Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko
• 1996 – Wystawa szkła, BWA, Jelenia Góra i Wałbrzych

Nagrody, wyróżnienia:

• 1966 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
• 1968 – Nagroda Artystyczna Miasta Kłodzka za Grafikę Ilustracyjną
• 1969 – Nagroda Ziemi Kłodzkiej za Upowszechnianie Kultury
• 1972 – miesięczne stypendium do Berlina
• 1974 – medal XXX-lecia PRL
  – medal za zasługi dla miasta Kłodzka
  – złoty medal na Triennale Szkła, Kłodzko
• 1977 – stypendium docelowe Ministra Kultury i Sztuki
• 1978 – Wyróżnienie na Quadriennale Sztuki Stosowanej Krajów Socjalistycznych, Erfurt
• 1979 – wyróżnienie na III Ogólnopolskiej Wystawie Szkła, Katowice
• 1984 – Medal 40-lecia Rzeczpospolitej Polskiej
• 1988 – Krzyż Armii Krajowej i Medal Wojska Polskiego

Prace w zbiorach:

Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Muzeum Mazowieckie w Płocku
Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze

Bibliografia:

1. P. Banaś, Polskie współczesne szkło artystyczne, Wrocław 1982.
2. J. Hobgarska, J. Mielech, Śladami pamięci, Jelenia Góra – Wrocław.
3. Sztuka polska XX wieku. Katalog zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, red. M. Hermansdorfer, Wrocław 2000.
4. J. Świechowski, Wrocław, jego dzieje i kultura, Wrocław 1978.
5. L. Świst, My, Kłodczanie, Witold Turkiewicz, Kłodzko 1994.
6. D. Widajewicz-Turkiewicz, Kalendarium [w:] Katalog wystawy Witold Turkiewicz, Jelenia Góra – Wałbrzych 1996.
7. wspomnienia o Witoldzie Turkiewiczu napisane przez Marię Dzierżyńską 28.04.2005 (udostępnione przez żonę artysty).

Fotografie:

1. Wazon, szkło powłokowe, trawione, piaskowane. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG 2775/s. Foto. Arkadiusz Podstawka
2. Talerz, szkło bezbarwne, trawione, piaskowane. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG 2777/s. Foto. Arkadiusz Podstawka
3. Wazon, szkło powłokowe, trawione. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG 4278/s. Foto. Arkadiusz Podstawka
4. Wazon, szkło powłokowe, trawione. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG 4584/s. Foto. Arkadiusz Podstawka
5. Talerz, szkło powłokowe, trawione, piaskowane. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG 4630/s. Foto. Arkadiusz Podstawka
6. Wazon, szkło powłokowe, trawione. W zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG 2744/s. Foto. Arkadiusz Podstawka
7. Rysunek, w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG AH 6212/s
8. Rysunek, w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG AH 6213/s
9. Rysunek, w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG AH 6214/s
10. Rysunek, w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr inw. MJG AH 6215/s
11. Witold Turkiewicz, zdjęcie portretowe, archiwum rodzinne
12. Witold Turkiewicz, zdjęcie legitymacyjne zrobione podczas odbywania służby wojskowej
13. Witold Turkiewicz z kolegą Zygmuntem Janotą podczas zajęć na studiach, archiwum rodzinne
14. Witold Turkiewicz z Danutą Widajewicz podczas studiów, na dachu uczelni, archiwum rodzinne
15. Dom Turkiewiczów w Karpaczu, archiwum rodzinne
16. Witold Turkiewicz z żoną i znajomymi, na tarasie domu w Karpaczu, archiwum rodzinne
17. Witold Turkiewicz z wnukiem Stasiem, archiwum rodzinne
18. Witold Turkiewicz podczas pracy, projekt dekoracji talerza, archiwum rodzinne
19. Witold Turkiewicz w domu przyjaciół w Übenbűren w Niemczech, archiwum rodzinne
20. Witold Turkiewicz odpoczywający w ogrodzie przed domem w Karpaczu, archiwum rodzinne
21. Witold Turkiewicz podczas pleneru w Dreźnie, archiwum rodzinne

Justyna Wierzchucka