teoretyk i historyk literatury, bibliolog, wydawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego

We Lwowie ukończył szkołę powszechną, ośmioletnie gimnazjum klasyczne z językiem greckim i łaciną, a w latach 1931-1936 odbył studia na uniwersytecie Jana Kazimierza. Studiując filologię polską uczestniczył w seminariach profesorów Juliusza Kleinera i Kazimierza Kolbuszewskiego, a promotorem jego pracy magisterskiej był Eugeniusz Kucharski. Uczęszczał również na wykłady Romana Ingardena (filozofia), Kazimierza Ajdukiewicza (logika), Władysława Podlachy (historia sztuki) oraz Stanisława Łempickiego (historia oświaty i kultury). Studiując, Jan Trzynadlowski jednocześnie pracował w drukarni jako zecer, co pozwoliło mu zdobyć praktyczną wiedzę o drukarstwie, wykorzystaną później w swoich pracach z zakresu nauki o książce. W latach okupacji pracował najpierw fizycznie, a następnie w biurze. Brał czynny udział w tajnym nauczaniu i jednocześnie złożył egzamin magisterski.

W 1945 r. po repatriacji ze Lwowa Jan Trzynadlowski przybył do Łodzi, gdzie podjął pracę jako asystent, później adiunkt w Katedrze Historii Literatury Uniwersytetu Łódzkiego. W 1947 r. uzyskał stopień doktora filozofii (teoria literatury i metodologia nauk), na podstawie pracy, pt. „Założenie teoretyczne nowszych szkół poetyckich na tle ogólnej teorii sztuki”. Promotorem była prof. Stefania Skwarczyńska, a egzaminatorem z zakresu metodologii nauk – prof. Tadeusz Kotarbiński. Trzynadlowski prowadził seminaria z teorii literatury, wykłady z dziejów i teorii wiersza polskiego na tle porównawczym i wykłady z historii literatury powszechnej. Jednocześnie na zaproszenie Leona Schillera, wykładał zasady wersyfikacji polskiej w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi. W l. 1948-50 wykładał również w warszawskim Instytucie Pedagogicznym.

W 1950 r. Jan Trzynadlowski przeniósł się do Wrocławia, nie zrywając jednak związków zawodowych z Łodzią. Na Uniwersytecie Łódzkim wykładał do 1953 r., od 1946-57 był członkiem kolegium redakcyjnego Prac Polonistycznych, oprócz tego był członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego i od 1958 r. redagował wraz z S. Skwarczyńską pismo „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z którym związany był do śmierci. Jan Trzynadlowski we Wrocławiu pracował najpierw jako redaktor literacki, naczelny, aż w końcu został dyrektorem Wydawnictwa im. Ossolińskich. Dla wydawnictwa tego położył ogromne zasługi. W l. 1950-57 prowadził na Uniwersytecie Wrocławskim wykłady z zakresu teorii literatury, w 1957 r. awansował na stanowisko docenta i wtedy związał się na stałe z Uniwersytetem Wrocławskim. W roku 1965 założył Zakład Teorii Literatury, w 1966 r. został profesorem nadzwyczajnym, w 1973 – zwyczajnym. W 1975 r. założył na wrocławskiej polonistyce Pracownię Filmoznawczą, która kształci do dziś miłośników X muzy i pomaga rozwijać badania naukowe w tym zakresie.

Był wspaniałym wykładowcą, uwielbianym przez studentów. Wypromował ponad dwustu magistrów, trzydziestu doktorów, asystował przy wielu habilitacjach. Wykładał na wielu uniwersytetach zagranicznych, związany był ścisłą współpracą z Dolnośląskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk, z Instytutem Śląskim w Opolu, a także z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Opolu, która uhonorowała go w 1993 r. tytułem doktora honoris causa.

Był również wieloletnim prezesem Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, a także aktywnym członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Redagował prace Towarzystwa prowadząc rocznik „Annales Silesiae”, założył i przez ponad ćwierćwiecze sam prowadził „Litterarie” wydawnictwo periodyczne z zakresu teorii literatury, metodologii nauk, humanistyki i kultury. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe w zamian za jego zasługi nadało mu godność członka honorowego towarzystwa.

Profesor Jan Trzynadlowski zajmował się teorią literatury, edytorstwem, bibliologią i bibliotekoznawstwem (był inicjatorem serii wydawniczej „Studia o Książce”), teoretycznym problemami dziennikarstwa, publicystyki i prasoznawstwa, radioznawstwa i teatru, teatru telewizji i teatru radiowego, filmologią (założył w 1976 r. „Studia Filmoznawcze” i 16 roczników zredagował). Chociaż jego domeną była teoria literatury to natura badacza rozszerzała zakres jego zainteresowań.

Wielki dorobek naukowy profesora to kilkaset artykułów, rozpraw, esejów, przedmów, recenzji i omówień oraz książek, które skupiają się wokół dwóch nurtów : pierwszy o profilu teoretycznoliterackim i drugi dotyczący historii i teorii edytorstwa. Aktywny zawodowo do końca życia, zmarł nagle w czasie wykładu w punkcie konsultacyjnym Uniwersytetu Wrocławskiego w Jeleniej Górze.

Informacje o bibliografii

W 1987 roku wyszła publikacja pt. „W kręgu historii i teorii literatury : księga pamiątkowa ku czci profesora Jana Trzynadlowskiego” pod redakcją Bogdana Zakrzewskiego i Andrzeja Bazana wydana przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich, która zawiera pełną bibliografię prac Jana Trzynadlowskie-go lata 1946-1986. Natomiast w roku 1996 w „Litterarii” Aleksander Kuzik zamieścił „Bibliografię prac Jana Trzynadlowskiego 1946-1995”.

Źródła:

1. Bobowski, Sławomir. Wspomnienia o profesorze Janie Trzynadlowskim. „Litteraria” 1996, T. 27, s. 49-53.
2. Bojakowski, Antoni. Jan Trzynadlowski (29 XII – 18 V 1995). „Szkice Legnickie” 1995, T. XVII, s. 351-353.
3. Pięczka, Bogdan. Profesor Jan Trzynadlowski. „Dolny Śląsk” (1998), nr 5, s. 319-322.
4. Pięczka, Bogdan. Profesor Jan Trzynadlowski. „Litteraria” 1996, T. 27, s. 7-11.
5. Sikorski, Franciszek. Gloria virtuti resonat (rzecz o Janie Trzynadlowskim). „Szkice Legnickie” 1995, T. XVII, s. 323-330.
6. Uczeni wrocławscy : członkowie Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (1953-1996) / red. nauk. Jacek Kolbuszewski. Wrocław, 1996.

Katarzyna Zborowska