Piastował urząd lekarza miejskiego.

Rodzice

Süßenbachowie byli wielopokoleniową i rozgałęzioną rodziną osiadłą w Hirschbergu. Protoplastą słynnego rodu był Pancratius ^[1]. Jego syn a pradziadek Melchiora, Valentin Süßenbach, pełnił około roku 1570 w Hirschbergu funkcję konsula lub rajcy ^[2]. Poślubił Sibyllę, córkę Davida Siebeneichera ^[3]. Według kronikarza Johanna Daniela Hensla, Valentin początkowo prowadził praktykę prawniczą, potem został burmistrzem Hirschberga ^[4]. Miał cztery córki i czterech synów - wśród nich późniejszego rajcę Melchiora (*ok. roku 1575), dziadka lekarza Melchiora Süßenbacha. Rajca Melchior był zwierzchnikiem kościoła [ewangelickim administratorem kościoła] ^[5]. Z pierwszego małżeństwa z Crusianą przyszło na świat pięciu synów i jedna córka ^[6]. Po raz drugi ożenił się z Anną, wdową po kupcu Friedrichu Tilischu, córką (z pierwszego małżeństwa) konsula magistra Pancratiusa Kretschmera ^[7].

Jego syn Balthasar Süßenbach (*1603/04; †Warmbrunn (Cieplice Śląskie), 1662), ojciec Melchiora, był najmłodszym z pięciu braci ^[8]. Studiował w Lipsku oraz na uniwersytecie w Wittenberdze ^[9], który ukończył w 1634 r., otrzymując tytuł dr phil. et med. Był tutaj [w Hirschbergu] i w innych miejscach uznawany za światowej sławy lekarza praktyka, który dbał o rozwój działalności uzdrowiskowej w Warmbrunn ^[10]. Po przyjęciu pokoju westfalskiego w roku 1648, czynił starania, by w Hirschbergu ponownie uruchomić i wzmocnić tzw. Legację Süssenbachów - stypendium fundowane przez rodzinę Süssenbachów dla potrzebujących studentów. Mowę pogrzebową ku jego pamięci umieszczono na kościele ewangelickim w Warmbrunn ^[11].

Matka Melchiora, Dorothea z domu Ritter (*Bunzlau (Bolesławiec), 1619; †Hirschberg, 24.9.1689) uczęszczała do szkoły w Löwenberg (Lwówek Śląski). Ślub Dorothei i Balthasara Süßenbacha miał miejsce przed 1648 r. w Lissie (Leszno). Po jego śmierci wyszła ponownie za mąż w roku 1667 w wieku około 48 lat! – w Schmiedebergu (Kowary) za pana Christopha Fiebigerera, dystyngowanego kupca i handlowca (†Schmiedeberg przed 24.9.1689). Jej grób znajdował się na cmentarzu św. Ducha w Hirschbergu ^[12]. Poza Melchiorem, Balthasar i Dorothea doczekali się jeszcze córki Anny Heleny, która zmarła wcześnie ^[13].

Życiorys

Melchior urodził się w roku 1648 w Polskiej Lissie – Lessna Polonorum (Leszno) - jak głosi inskrypcja na jego nagrobku, znajdującym się na południowej zewnętrznej ścianie chóru Kościoła Łaski. Z powodu nieszczęśliwych wypadków, wywołanych działaniami wojny trzydziestoletniej, jego rodzice uciekli do Polski ^[14], gdzie uchodźcom religijnym udzielał azylu tolerancyjny król Władysław IV. W roku 1655 powrócili w swoje rodzinne strony ad fontes nostros calidos („do naszych ciepłych źródeł“ = Warmbrunn) i Hirschberga ^[15]. Melchior uczęszczał początkowo do szkoły w Schmiedebergu, później do słynnego Starego Gimnazjum w Zittau, gdzie mieszkał u swojej babci ze strony matki, Ursuli ^[16]. W roku 1637 Ursula wyszła za mąż za Andreasa Hammerschmi(e)dta (1611/12-1675), kompozytora, znanego organistę i Chori Mus[icae] Dir[rector] w Zittau. Należał on do najwybitniejszych kompozytorów Saksonii pierwszej połowy XVII wieku ^[17].

Melchior przez kilka lat przebywał w słynnym Elisabethinum w Breslau (Wrocław). W zamian za kształcenie dzieci tamtejszego kupca Goldbacha, miał zapewnione tzw. hospitium [wyżywienie i zakwaterowanie]. Najwyraźniej postępy w nauczaniu były na tyle widoczne, że oprócz ogólnego poważania, zdobył również stypendium w wysokości 300 talarów ^[18].

Od roku 1667 Süßenbach studiował medycynę w Lipsku, w maju 1669 r. przeniósł się do Jeny, gdzie uczył się pod kierunkiem dr Wernera Rolfincka (1599-1673), który studiował m. in. na słynnym wydziale medycznym w Leiden (Lejda), a podczas swoich wykładów przeprowadzał pierwsze publiczne sekcje zwłok w Jenie. Tytuł doktora medycyny Süßenbach zdobył w Bazylei w dniu 20 października 1674 r. Powtórzył tym samym drogę wuja Melchiora (1589-1627), który nominację na Dr. phil. et med. również otrzymał w Bazylei w 1618 r., po czym osiadł jako lekarz praktykujący w Hirschbergu ^[19]. Jego siostrzeniec po uzyskaniu promocji także powrócił na Śląsk, by prowadzić praktykę medyczną - przez pierwsze dziesięć lat w Schmiedebergu, gdzie 13 lipca 1677 został powołany na stanowisko lekarza miejskiego. W związku z niebezpieczną niedyspozycją swojej matki funkcję przyjął dopiero 4 sierpnia ^[20].

16 czerwca 1684 r. rada miasta Hirschberg powołała Süßenbacha na urząd lekarza miejskiego. Pomimo iż podobne propozycje złożyły miejscowości Bautzen (Budziszyn) i Löbau (Lubawa), zdecydował się przyjąć posadę w Hirschbergu, u stóp Karkonoszy. Doktor Süßenbach cieszył się szacunkiem i poważaniem, zarówno mieszkańców, jak i gości, szczególnie tych, którzy przyjeżdżali by poddać się jeleniogórskim ciepłym kuracjom zdrojowym ^[21].

Do 27 czerwca 1693 r. Süßenbach pełnił urząd lekarza miejskiego ku ogólnemu zadowoleniu, po czym zrzekł się dobrowolnie funkcji, by oddać się całkowicie wykonywaniu zawodu, co czynił rzetelnie i szczęśliwie do końca swoich dni - jak relacjonuje Zeller ^[22]. Süßenbach poświęcił się tak bardzo swojej pracy, że: jako mężczyzna ceniący samotność, odosobnienie i umiar oraz ab omni luxu, fastu et voluptatibus seculi alienus [będąc wolnym od wszelakiego luksusu, pychy i doczesnych przyjemności] nigdy nie zawarł związku małżeńskiego - kontynuuje Zeller ^[23].

Praktykę lekarską prowadził w domu wielkiego burmistrza Hirschberga, Gottfrieda Georga Josepha Flade von Ehrenschilda (1640-1689), gdzie miał swoje wygodne miejsce pobytu ^[24]. Süßenbach przeprowadzał wraz ze swym wybitnym jeleniogórskim kolegą po fachu, Adamem Christianem Thebesiusem (1686-1732), sekcje zwłok, a prywatnie był ojcem chrzestnym jego syna Johanna Ehrenfrieda (1717-1758) ^[25].

Kronikarz miejski David Zeller opisuje Süßenbacha w sposób następujący: nie poddawał się irytacji, gdy musiał spełnić niejeden ciężki i gorzki obowiązek w służbie cierpiących pacjentów ^[26]. Udzielał za darmo porad w szkołach, żebrakom pod kościołami... opiekował się także służącymi, wdowami i sierotami, opłacając im potrzebne lekarstwa z własnych pieniędzy ^[27].

W roku 1709 był jedynym spośród siedmiu pierwszych członków Kolegium Kościelnego Kościoła Łaski, który nie był kupcem - co oznaczało wielki honor ^[28]. 7 lipca 1721 r. zmarł przy dobrych zmysłach lekko i błogo w wieku 73 lat. Na pogrzebie oddano mu hołd recytując wiersz, z którego pochodzi następujący fragment: Ach! kto w przyszłości zapyta o tego doktora, ten nie znajdzie go na naszych wzgórzach i polach, Jednak znajdzie go w sercach wielu jak i jego bliskich ^[29]. Niechaj długo żyje pamięć o tym przyjacielu ludzkości. Na jego epitafium widnieje napis: Będzie kosztował ze słodkiego strumienia wieczystych radości [dulcem aeterni gaudii rivum gustaturus] ^[30].

Przypisy:

^{[1, 28]}ZELLER, T. 3, s. 25.

^[2]ZELLER, T. 5, s. 30.

^[3]Syn Jeremiasa Siebeneichera (*ok. 1500; †ok.1570), konrektor w szkole miejskiej w Schweidnitz (Świdnica); ZELLER, T. 6, s. 66h.

^[4]Hensel (1797), s. 634 i ZELLER, T. 3, s. 23.

^[5]ZELLER, T. 6, s. 14v i s. 56v; T. 3, s. 33 i 44.

^[6]ZELLER , T. 3, s. 44.

^[7]ZELLER, T. 3, s. 33 i 45.

^[8]ZELLER, T. 6, s. 14v i s. 56v. i T. 3, s. 44.

^[9]ZELLER, T. 5, s. 20 i 30; Johann G. Bergemann, Beschreibung und Geschichte von Warmbrunn und seinen Heil-Quellen, Hirschberg 1830, s. 99.

^[10]ZELLER , T. 5. s. 31.

^[11]Stypendium Süssenbachów na rzecz studentów zostało ufundowane w roku 1571 przez wuja Balthasara Pancratiusa Süssenbacha (*Hirschberg), (magistra filozofii, a w latach 1540 - 1561 rektora gimnazjum w Gocie) po jego powrocie na Śląsk. Legacja zarządzana przez miasto Hirschberg wynosiła rocznie 60 śląskich talarów z tytułu rent, odsetek i wpływów miasta z kapitału założycielskiego wynoszącego 1000 talarów. Pancratius pragnął dzięki tym zyskom wspierać uczniów i studentów swego rodu i imienia. Po zakończeniu przez nich nauki z pomocy mieli korzystać utalentowani uczniowie z Hirschberga; patrz ZELLER, T. 3, s. 23; T. 6, s. 66h; T. 6, S. 56v, 57v, 67v i 67h; Myconius, Reformations-Historie, s. 55; Zedler, tom 41, kol. 467; HENSEL (1797), s. 36.

^[12]ZELLER, T. 5, s. 20 I n. i s. 33 I n.

^[13]ZELLER, T. 5, s. 34 i T. 6, s. 57h.

^[14]ZELLER, T. 5, S. 20.

^[15]ZELLER, T. 5, s. 31.

^[16](†1681), w NDB (Neue Deutsche Biographie) podana data urodzenia (1618) jest prawdopodobnie pomylona. Powinna być wcześniejsza o około 15 lat. Była córką praskiego patrycjusza Martina Teuf(f)la. Pierwsze małżeństwo zawarła prawdopodobnie z niejakim Ritterem, przypuszczalnie z Löwenberg. Prawdopodobnie z drugiego małżeństwa, z Hammerschidtem, pochodził wcześnie zmarły syn i pięć córek, z których jedynie trzy osiągnęły wiek dorosły. Jedna z córek, Anna Sabina, wyszła za mąż w roku 1665 za muzyka Floriana Rittera z Zittau (wzmiankowany w roku 1665; †1685); artykuł„Hammerschmidt, Andreas“ Roberta Eitnera w: Allgemeine Deutsche Biographie, hrsg. v. d. Historischen Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, tom 10 (1879), s. 488–489. – Haberkamp, Gertraut, „Hammerschmidt, Andreas“, w: Neue Deutsche Biographie 7 (1966), s. 594. – ZELLER, T. 5, s. 21.

^[17]Był synem Hansa Hammerschidta (†1636), Sattler, protestanckiego uciekiniera z Czech, 1629 obywatela we Freibergu (syna Wolfganga z Carthaus pod Zwickau i córki młynarza Elisabeth König) i Dorothei N. N. z Czech. Jego macochą od roku 1614 była Dorothea N. N.; Klaus Hortschantzky, Musik und Musikleben im Deutschen Reich. w: Krieg und Kultur. Die Rezeption von Krieg und Frieden in der Niederländischen Republik und im Deutschen Reich 1568-1648. Wyd. Horst Lademacher, Münster 1998, [s. 420-438], s. 430.

^[18]ZELLER, T. 5, s. 21.

^[19]patrz: http://www.hoegelbianca.de/personen/rollfinck.html.

^[20]ZELLER, T. 5, s. 29.

^[21]ZELLER, T. 5, s. 27.

^[22]ZELLER, T. 5, s. 31.

^[23]ZELLER, T. 5, s. 26.

^[24]ZELLER, T. 5, S. 27.

^[25]ZELLER, T. 5, s. 28.

^[26]METTENLEITER (2001), s. 47 i s. 72.

^[27]ZELLER, T. 5, s. 28.

^[28]ZELLER, T. 5, s. 27.

^[29]ZELLER, T. 5, s. 29.

^[30]Napis nagrobkowy na cmentarzu przykościelnym.

Źródła:

1. Napis na nagrobku Melchiora Süßenbacha na ścianie zewnętrznej Kościoła Łaski.
2. ZELLER = Archiwum Państwowe w Wrocławiu. Oddział w Jeleniej Górze (Nr. 83); 83/3/2886-2897; Zeller David, Vermehrte Hirschbergische Merkwürdigkeiten … [1. bis 12.] Theil. Hirschberg [1720-1738]. Faksymile online: (opr. Ivo Łaborewicz); transkrypcja online w Jeleniogórskiej Bibliotece Cyfrowej (opr. Ullrich Junker).
3. HENSEL (1797) =Hensel, Johann Daniel, Historisch-topographische Beschreibung der Stadt Hirschberg bis 1797. Hirschberg 1797.

Literatura:

1. METTENLEITER (2001) = Mettenleiter, Andreas, Adam Christian Thebesius (1686-1732) und die Entdeckung der Vasa cordis minima: Biographie, Textedition, medizinhistorische Würdigung und Rezeptionsgeschichte. w: Sudhoffs Archiv Beihefte 47, Stuttgart 2001.

Materiał ilustracyjny:

1. Nagrobek Melchiora Süßenbacha na ścianie zewnętrznej Kościoła Łaski. Gerhard Schiller.
2. Praca doktorska Melchiora Süßenbacha na uniwersytecie w Bazylei z roku 1674.
3. Pierwszy drewniany Kościół Łaski. Fragment akwaforty H.H Laua, ok. 1759 r. Zbiory Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, JG-AH-70-55/I
4. Ernst W. Knippel, Kościół Łaski w Jeleniej Górze, litografia wydana z okazji jubileuszu 150-lecia, 1859, ze zbiorów Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze, nr ewid. MJG AH 3521.

Autor - Gerhard Schiller