Wojewoda jeleniogórski, wicemarszałek województwa dolnośląskiego

Urodził się 11 maja 1943 r. w Jasieniu. Ojciec Władysław Pezda był leśnikiem, pracował w Prezydenckim Gospodarstwie Leśnym - Nadleśnictwo Glinna, a od 1938 r. do wybuchu II wojny światowej kierował nowo powstałym zwierzyńcem spalskim. Matka Raisa z domu Łukaszenko była nauczycielką nauczania początkowego, dyplomowaną specjalistką pracy z dziećmi głuchymi. Mały Janusz i jego siostra Mirosława wzrastali w kochającej się rodzinie, wychowywani przykładnie w poszanowaniu wartości moralnych i patriotycznych. W miarę spokojne dzieciństwo (bo przecież okres okupacji i czas zaraz po nim do łatwych nie należały) przerwał tragiczny wypadek matki. W 1951 r. matka - Raisa Pezdowa została śmiertelnie potrącona przez pijanego motocyklistę, zmarła w wyniku odniesionych ciężkich ran. Ten wypadek położył się cieniem na dalszych losach rodziny.

Ojciec ponownie się ożenił. Z drugą żoną miał jeszcze trójkę dzieci. Został przeniesiony do pracy w Toruniu i wkrótce rodzeństwo przeżyło kolejną traumę – straciły ojca – również w tragicznych okolicznościach (Władysław Pezda zginął mając 45 lat).

Janusz uczęszczał do Technikum Mechanicznego w Toruniu, gdzie zdał maturę. W 1967 roku ukończył Politechnikę Poznańską – Wydział Budowy Maszyn, uzyskując tytuł magistra inżyniera.

W trakcie studiów poznał przyszłą małżonkę – absolwentkę Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu – Mirosławę, na świat przyszła córka Katarzyna, a kilka lat późnej w Gorzowie urodziła się druga córka – Aleksandra.

Już w sierpniu, po skończeniu studiów, rozpoczął pracę zawodową w Zakładzie Włókien Sztucznych STILON w Gorzowie Wielkopolskim jako inspektor nadzoru inwestycji w Wydziale Dokumentacji i Planowania. Szybko awansował na zastępcę kierownika, a później kierownika działu. Dał się poznać jako inteligentny, pracowity i sumienny, o doskonałym przygotowaniu merytorycznym inżynier, wykonujący brawurowo bardzo odpowiedzialną pracę w ważnym dla rozwoju zakładu dziale, w którym powstawały opracowania planów perspektywicznych ogromnej inwestycji (STILON zatrudniał 22 tys. pracowników). Rozruch klimatyzacji i instalacji urządzeń wraz z siecią sanitarną w zakładach produkcji przędzy kordowej i jedwabiu sztucznego oraz przygotowanie dokumentacji dla kolejnych etapów technologicznej rozbudowy fabryki to były główne zadania tego działu.

Ponieważ w STILONIE zyskał sobie miano człowieka, który potrafi kierować dużymi zespołami ludzi, zarekomendowano go jako kandydata na zastępcę dyrektora ds. inwestycji w rozbudowywanej Fabryce Dywanów w Kowarach, dokąd przeniósł się w 1973 r. Janusz Pezda zamieszkał w Kowarach. Żona Mirosława nie chciała opuszczać Gorzowa oraz rezygnować z pracy w ZWS Stilon, gdzie była ekonomistką. Związek nie przetrwał próby długiej rozłąki.

W Kowarach Janusz założył nową rodzinę z Krystyną Załubską. Tu urodził się jego syn Michał.

Jako zastępca dyrektora Fabryki Dywanów KOWARY nadzorował inwestycje zgodnie z założeniami planów, czyli rozbudowę infrastruktury technicznej fabryki, w tym ujęć wodnych, kotłowni dla fabryki i dla miasta, całego zaplecza technicznego, węzłów ciepłowniczych i wodnych, sieci wodno-kanalizacyjnych, energoelektrycznych i innych mediów dla potrzeb przemysłu i mieszkańców miasta. Kierował spektakularną budową 5,5- hektarowego zalewu wodnego i konstrukcją dywanu wodno-kwiatowego.

Był bardzo wrażliwy na problemy socjalne pracowników, dlatego z ogromną pasją realizował plany dotyczące obiektów socjalnych i zakładowego budownictwa mieszkaniowego. Przy inwestycji powstały dwa żłobki, dwa przedszkola, przychodnia zdrowia, stołówka. To wszystko było jego ”oczkiem w głowie”. Z jego inicjatywy powstał piękny Klub NOT-u oraz palmiarnia wyposażona w „najnowocześniejsze” wówczas meble z bambusa. A dla 2 700 kobiet zatrudnionych w fabryce zorganizował i wyposażył salon fryzjersko-kosmetyczny, w którym usługi dla pracownic były darmowe.

Janusz Pezda dokończył w Polanicy budowę ośrodka sanatoryjnego „Nasz Dom” na 300 miejsc dla całej branży włókienniczej. Zainicjował też pierwsze w Kowarach budownictwo jednorodzinne. Fabryka wybudowała 6 pierwszych domków. Chętnie uczestniczył w akcjach społecznych, popołudniami, w soboty, w niedziele, wykonując ciężkie prace „ziemne” razem z podwładnymi. Czas spędzony w kowarskiej fabryce zawsze wspominał z największym sentymentem, interesował się jej losami w późniejszych latach.

Od marca 1982 r. przez kilkanaście miesięcy pracował w Przedsiębiorstwie Polonijno-Zagranicznym SOFAL jako kierownik wydziału. Zajmował się tam remontami i modernizacją. Uruchomił cegielnię i tartak.

Od maja 1983 r. do marca 1984 r. był zastępcą dyrektora ds. inwestycji i remontów w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji w Jeleniej Górze. Opracował tam program rozwoju sieci ujęć wodnych powierzchniowych i podziemnych, modernizacji dotychczasowych i budowy nowych oczyszczalni ścieków, jak również sieci wodno-kanalizacyjnych dla województwa jeleniogórskiego. Stopniowo to realizował.

W kwietniu 1984 r. wygrał konkurs na stanowisko Naczelnika Miasta Kowary. Piastował je do 1988 r. Najistotniejszym osiągnięciem była realizacja projektu obwodnicy Kowar, ale zajmował się też wtedy budową infrastruktury technicznej miasta (drogi, ulice, sieci wodno-kanalizacyjne, oczyszczalnia ścieków przemysłowo-komunalnych, sieci elektroenergetyczne, stacje elektryczne, mosty itp.) oraz nowych osiedli mieszkaniowych. Miał również bardzo odważny plan ciepłowniczy, by do ogrzewania miasta wykorzystać rezerwy mocy znajdujące się w ciepłowni w Fabryce Dywanów. Tego zamierzenia nie udało się już zrealizować.

W listopadzie 1988 r. został powołany na dyrektora Jeleniogórskiej Dyrekcji Budownictwa. W tym okresie uzyskał też uprawnienia budowlane specjalności instalacyjno-inżynierskiej i zajął się ponownie inspirowaniem rozwoju budownictwa komunalnego i mieszkaniowego, tym razem w całym województwie jeleniogórskim.

W lutym 1990 r. został Pełnomocnikiem Wojewody Jeleniogórskiego, a w listopadzie tego roku wrócił do Fabryki Dywanów KOWARY, jako dyrektor, później prezes. W zakładzie zajął się głównie odzyskiwaniem utraconych rynków zbytu po załamaniu się handlu w latach 1989-1990, w szczególności w Wielkiej Brytanii. Przyczynił się do utrzymania Fabryki Dywanów Kowary S.A. w dobrej kondycji ekonomicznej w tym trudnym okresie transformacji ustrojowej.

W marcu 1995 r. został Wojewodą Jeleniogórskim („zabrany prosto z fabryki”). Jako Wojewoda kierował procesami rozwoju gospodarczego województwa, polityką ochrony środowiska naturalnego, poprawą infrastruktury transportu i turystyki. Doprowadził do opracowania i przyjęcia przez sejmik województwa strategii rozwoju regionalnego. Efektywnie współpracował w tworzeniu projektów w ramach programów transgranicznych, w tym Phare CBC i uczestniczył w ich realizacji m.in. programu „Czarny Trójkąt”. Skuteczne kierował prowadzeniem ochrony przeciwpowodziowej podczas „powodzi tysiąclecia” w 1997 r.

Od marca 1998 r. do grudnia 2001 r. był zastępcą dyrektora ds. handlowych w spółce DOLFAMEX.

Jednocześnie przez dwie kadencje, w latach 1998-2006, sprawował mandat radnego sejmiku dolnośląskiego. W pierwszej kadencji pełnił funkcję wiceprzewodniczącego. W grudniu 2001 roku został wicemarszałkiem województwa dolnośląskiego. Zajmował się rozwojem regionalnym, transportem oraz służbą zdrowia. W tym okresie przeznaczył duże kwoty z budżetu województwa na oddłużenie jeleniogórskiej służby zdrowia. Zaskarbił też sobie ogromną wdzięczność kurii biskupiej w Legnicy za znaczącą pomoc przy odnowieniu zespołu klasztornego w Krzeszowie. Pomagał w pozyskaniu funduszy na większe i mniejsze inwestycje w regionie jeleniogórskim. Przygotował województwo dolnośląskie do absorpcji środków unijnych w kolejnych perspektywach budżetowych. Rozpoczął wdrażanie projektu Kolei Dolnośląskich.

W latach 2004–2006 był szefem Wojewódzkiej Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych we Wrocławiu.

W wyborach w 2006 r. już bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z listy komitetu wyborczego Lewica i Demokraci (został umieszczony na dalszej pozycji na liście wyborczej).

Był członkiem PZPR, w 1998 r. wstąpił do SdRP, a od 1999 r. należał do Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Nie sprawował żadnej funkcji partyjnej, nie był ideologiem, polityka nie była dla niego nigdy celem samym w sobie. Przyjmował powierzone stanowiska, jak każde inne zadania do wykonania, starając się wypełnić wszystkie konstruktywne koncepcje, służące rozwojowi przedsiębiorstwa, miasta, województwa. Realizował plany inwestycyjne, które wpływały na poprawę bytu mieszkańców. Miał ogromne zaufanie do przełożonych, do władzy wyższego szczebla. Był też bardzo wymagający w stosunku do podwładnych, ale dużo dawał też od siebie. W praktyce rzadko przebywał na urlopach wypoczynkowych.

Był bardzo skromnym człowiekiem. Nie gromadził majątku. Z przyjemnością uprawiał działkę, hodował pszczoły. Dużo czytał (głównie literaturę historyczną i biografie wielkich ludzi).

W ostatnim okresie życia pojawiła się choroba nowotworowa. Odszedł 4 lutego 2011 roku. Pochowany został 8 lutego 2011 r. na cmentarzu w Kowarach przy ul. Staszica.

Ważniejsze odznaczenia:

1. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski - 19 października 2005 r.
2. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski - 25 listopada 1997 r.

Źródła:

1. Archiwum domowe Stanisława Dziedzica (współpracownika i przyjaciela Janusza Pezdy)
2. Archiwum domowe Michała Pezdy (syna Janusza Pezdy)

Materiał ilustracyjny - fotografie i skany

• Zdjęcie główne: Janusz Pezda.

1. Ojciec Władysław (1937 r.).
2. Trzymiesięczny Janusz z mamą.
3. Z siostrą Mirosławą, rodzicami i ciocią.
4. Pierwsza Komunia.
5. Z siostrą Mirosławą.
6. Wręczenie Złotego Krzyża Zasługi.
7. Dyrektorzy Fabryki Dywanów w Kowarach: Stanisław Dziedzic i Janusz Pezda.
8. Janusz Pezda wśród przyjaciół w palmiarni w Kowarach.
9. "W zaciuszu" gabinetu wicemarszałka województwa dolnośląskiego.
10. Ryszard Maraszek (wojewoda legnicki) i Janusz Pezda (wojewoda jeleniogórski) witają Jana Pawła II w Legnicy.
11. Włodzimierz Cimoszewicz, Julian Gozdowski i Janusz Pezda przy trasie Biegu Piastów w Jakuszycach.
12. Legitymacja Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski.

Autor: Regina Firszt