artysta, tkacz, pedagog

Wanda Bibrowicz urodziła się 3 czerwca 1878r.w Grodzisku Wielkopolskim. Ojciec, Stanisław Bibrowicz, był właścicielem, ostatniego w rękach polskich, browaru i posiadłości ziemskiej w Grodzisku Wielkopolskim. Matka, Maria Bibrowicz z Tadrzyńskich, pochodziła z polskiej szlachty. Wanda miała troje rodzeństwa, brata Wacława ( ur.1874, neurolog),siostrę Jadwigę (ur.1876) i młodszą od siebie Helenę również uzdolnioną artystycznie. Wszystkie dzieci otrzymały staranne wykształcenie.
Wanda po ukończeniu gimnazjum w Grodzisku Wielkopolskim wyjechała na studia do Wrocławia. Z zapisów meldunkowych o mieszkańcach Wrocławia wynika, że rodzice Wandy przenieśli się do Wrocławia w okresie studiów swoich dzieci.

W 1896 r. zdała egzamin wstępny na studia w Królewskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła Artystycznego i rozpoczęła studia w pracowni malarstwa portretowego, prowadzonej przez profesora Maxa Wislicenusa. W 1898r. ukończyła kierunek pedagogiczny, dający uprawnienia do nauczania rysunku. Studia kontynuowała nadal w pracowni malarstwa.
Profesor Wislicenus zaliczał ją do wyjątkowych studentek, pisząc w swych pamiętnikach: "Wśród bardzo pilnych studentek znajdowała się młoda Polka – Wanda Bibrowicz, która przy swojej skromności i powściągliwości była najlepsza i najzdolniejsza". Uznano ją za osobę wysoko wykształconą, samodzielną i dumną.

W latach 1903-1916 dyrektorem Królewskiej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego był wybitnie uzdolniony architekt Hanz Poelzig, który jako pierwszy, obok sztuki czystej zorganizował Warsztaty Sztuki Stosowanej. Dlatego po latach, historycy wzornictwa nazywali tę szkołę prekursorem Bauhausu. (1919-1933).

W tak sprzyjającym klimacie w 1904 r., została otworzona pracownia tkaniny artystycznej, którą od podstaw organizowała Wanda Bibrowicz, wówczas asystentka Maxa Wislicenusa. Jej wybitny talent i uzdolnienia organizatorskie pozwoliły na szybkie rozpoczęcie pracy ze studentami według programu autorskiego. Wspólnie z Profesorem przyjęła założenie, że artysta jest tkaczem, a tkacz artystą.
Teza ta pomogła jej wyraźnie określić kierunek pracy pedagogicznej.

W pracowni Akademii były wykonywane tkaniny do wyposażenia reprezentacyjnych wnętrz, projektowanych przez zespół profesorów. Tkaniny do lwóweckiego ratusza i Królewskiego Budynku Rządowego we Wrocławiu zostały zrealizowane przez Wandę Bibrowicz. według projektów Maxa Wislicenusa.

Jej własne projekty i realizacje miały charakterystyczny i konsekwentny styl, cechowało je płaszczyznowe traktowanie powierzchni poprzez odpowiednie zestawianie barwnych plam. Profesor Karl Schaefer pisał wówczas o niej ..." Panna Bibrowicz obok zdolności rękodzielniczych była projektantką z dużym talentem. ...prace jej były nasycone kolorem. .. Jest Polką z urodzenia, obdarzona lekkością i temperamentem potrzebnym w pracy twórczej."
Charakterystyczną cechą jej dzieł jest narracja, szczególnie uwidoczniona w tkaninach wykonanych w okresie pobytu w Szklarskiej Porębie.

W 1911 roku, zrezygnowała z pracy w Akademii, pomimo odnoszonych sukcesów artystycznych i zawodowych. Wyprowadziła się do Szklarskiej Poręby, aby tam otworzyć nowoczesny warsztat tkacki z galerią wystawienniczą, który nazywano Śląskim Warsztatem Tkactwa Artystycznego. Obiekt był zlokalizowany przy obecnej ulicy Jedności Narodowej.
Dziesięcioletni okres pracy twórczej w Szklarskiej Porębie był bardzo owocny. Powstały tam najwybitniejsze dzieła między innymi: "Św. Franciszek", "Św. Hieronim", "Pokój", "Bajka", "Modlące się kobiety", "Boże Narodzenie", oraz największe dzieło życia, cykl gobelinów do sali posiedzeń ratzeburskiego ratusza. Daty umieszczone na poszczególnych ratzeburskich dziełach wskazują na to, że w Śląskich Warsztatach Tkactwa Artystycznego w Szklarskiej Porębie powstało dziewięć gobelinów.
Pozostałe trzy przedstawiające herby zasłużonych rodów zostały wykonane w okresie drezdeńskim w warsztatach w Pillnitz.

Carl Hauptman, literat (brat noblisty Gerharta) był entuzjastą dzieł Wandy Bibrowicz, często odwiedzał jej pracownię i tam czerpał inspirację do swej poezji. W pamiętnikach zostawił wspomnienie:"W jej gobeliny zapatrzeć się można tak jak zapatrzeć się można w głębię fresków".

Trzydzieści lat później w 1953 r. prezydent powiatu razeburskiego przysłał artystce podziękowanie za trud włożony w wykonanie dzieł, wpisanych do bezcennych zabytków Ratzeburga.

Po pierwszej wojnie światowej w Saksonii zaczął się dynamiczny rozwój przemysłu tekstylnego, zaobserwowano także zainteresowanie tkactwem artystycznym.
Wanda Bibrowicz otrzymała propozycję uruchomienia warsztatów tkactwa artystycznego i otworzenia szkoły rzemiosła rękodzielniczego w Dreźnie.
W październiku 1919 r. Wanda przeprowadziła się wraz z matką i siostrą Heleną do Pillnitz. Na początku 1920 r.w skrzydle kawalerskim zamku pillnitzkiego uruchomiła Warsztaty tkackie, które działały do rozpoczęcia drugiej wojny światowej.
Dzięki wieloletnim doświadczeniom stworzyła szybko atmosferę pracy, przypominającą Śląskie Warsztaty. Zatrudniła kilka tkaczek, szkoliła młode adeptki sztuki, aby sprostać napływającym zleceniom dla obiektów publicznych; ratuszów, sal konferencyjnych i pomieszczeń reprezentacyjnych.
W latach 1920-1930, wraz z Maxem Wislicenusem odbyła szereg artystycznych podróży, które pozostawiły ślad w jej twórczości. Obok wyjazdów do Francji, Danii, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Czech jeździła także wielokrotnie do swojej ojczyzny, szczególnie do Poznania i Krakowa.

W 1931 r. jako wybitna artystka i uznana rękodzielniczka została powołana na stanowisko kierownicze w Pracowni tkackiej w Państwowej Szkole Mistrzów Rzemiosła Artystycznego w Dreźnie. Wprowadziła tam naukę projektowania tkaniny użytkowej, w oparciu o dominujący wówczas styl Art. Deco. Była ulubionym profesorem, potrafiła inspirować studentów i wskazywać im źródła poszukiwań dla ich twórczości.
Niestety satysfakcję, którą artystce przynosiły sukcesy w pracy akademickiej tłumiła atmosfera nazistowskich Niemiec, nie sprzyjająca rozwijającej się myśli twórczej.
Od 1933 r, kiedy do władzy doszedł Hitler zaczęły się trudne lata dla sztuki niezależnej, zlikwidowano Bauhaus, zamknięto Królewską Akademię Sztuki we Wrocławiu.

Na początku II wojny światowej miała przeszło sześćdziesiąt lat, jednak nie ustawała w swej pasji, wewnętrzne zdyscyplinowana z determinacją tworzyła nadal, aż do kapitulacji Niemiec (1945r.). Z tego okresu znane są prace pod tytułami: "Liczyrzepa", nawiązujący do śląskich wspomnień z pogodnego okresu życia, "Powrót", "Śpiewający las", "Gazele", "Sokoły", "Dobry pasterz", "Gloria muzyki", "Owce" i "Sowy we mgle".

Wraz zakończeniem wojny, prężnie działający warsztat tkacki w Pillnitz przestał istnieć. Władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej nie interesowały się wznowieniem pracy w słynnych warsztatach, ani dorobkiem twórczym artystów. Okres powojenny przyniósł rozgoryczenie i rozczarowanie. Wanda czuła się samotna, bowiem wojna sporządziła spustoszenie, rozdzieliła rodziny i wielu przyjaciół. Pomimo przygnębienia i podeszłego wieku podjęła ponownie pracę twórczą i w wieku siedemdziesięciu lat wykonała gobelin pt. "Boże Narodzenie", prawdopodobnie było to jej ostatnie dzieło.

W 1949 r. (po śmierci Else Wislicenus – 1948 r.) Wanda i Max, zawarli związek małżeński. Okres ich małżeństwa trwał zaledwie pięć lat, czas ten poświęcili na porządkowanie i konserwowanie uratowanych dzieł po zawierusze II-giej wojny światowej.
W sierpniu 1951 r.w Zamku Pillnitz Wanda Bibrowicz i Max Wislicenus wspólnie zorganizowali wystawę swoich dzieł, uratowanych od zniszczeń wojennych. W tym też roku - Wanda otrzymała tytuł profesora przyznany przez rząd Niemieckiej Republiki Demokratycznej za wieloletnią pracę pedagogiczną i artystyczną, oraz dożywotnią honorową emeryturę, która pozwalała im na skromne utrzymanie.

Zmarła 3 lipca 1954r. w Pilnitz w obecności swojego męża Maxa Wislicenusa. Została pochowana w Hosterwitz koło Drezna.
Max żył jeszcze trzy lata, zmarł w 1957 r.

Wanda Bibrowicz – Wislicenus swój dorobek artystyczny z okresu Drezdeńskiego przekazała państwu niemieckiemu, jako pamiątkę po warsztatach tkackich w Zamku w Pillnitz. Prace jej znajdują się w zbiorach muzealnych Zamku Pillnitz, w Muzeum-Chemnitz, w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, we Wrocławiu, w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi i w Muzeum Okręgowym w Jeleniej Górze.
Wykonała ponad 100 realizacji, z których 46 zachowało się w dobrym stanie do chwili obecnej.

Bibliografia:

1. Brade, Joanna. Kobiety z karkonoskich kręgów artystycznych (1900-1945). W: Wspaniały Krajobraz, Jelenia Góra 1999.
2. Borchers, Carl. Wandteppiche als Kunstwerke. Goslar 1942.
3. Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie. Wrocław 2000, 2006.
4. Fastnacht-Stupnicka, Anna. Od św.Jadwigi do Marka Hłaski. Wrocław 2007.
5. Kircher, Ursula. Die Breslauer Kunstakademie,Von Hand gewebt. Marburg 1986.
6. Mock, H., Sie beeinflußte die dekorative Linie, Wanda Bibrowicz, der Meisterin der pillnitzer Bildwirkerei, zum Gedenken. Dresden 1954.
7. Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Staatliches Museum Schwerin. Artyści Wrocławskiej Akademii. 2003.
8. Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego. Życie i twórczość Wandy Bibrowicz. Międzynarodowa Konferencja. Kamienna Góra 2004.
9. Muzeum Tkactwa Dolnośląskiego. Życie i twórczość Wandy Bibrowicz. Katalog. Kamienna Góra 2004.
10. Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Ornamenta Silesiae. Wrocław 2000.
11. Poradowska-Werszler, Ewa Maria. W kręgu sztuki Wandy Bibrowicz. Wrocław 2001.
12. Starzewska, Maria. Zarys rozwoju śląskiego szkolnictwa w zakresie rzemiosł artystycznych. W: Roczniki Sztuki Śląskiej. Tom XV, Wrocław 1991.
13. Zimmermann, Felix. Die Wandteppiche der Wanda Bibrowicz. Die Kunst 1920.

Ewa Maria Poradowska-Werszler

Fotografie

1. Wanda Bibrowicz przy swojej pracy tkackiej "Pokój", 1916
2. Śląskie warsztaty tkackie w Szklarskiej Porębie Górnej, 1911-1919 r.
3. Wanda Bibrowicz i Max Wislicenus
4. Wanda Bibrowicz przy pracy twórczej
5. Portret Wandy Bibrowicz, autor: Max Wislicenus, Pillnitz, 1929
6. Wanda Bibrowicz w pracowni, Szklarska Poręba
7. Wanda Bibrowicz w pracowni, Szklarska Poręba
8. Wanda Bibrowicz i Max Wislicenus, Szklarska Poręba
9. Znak graficzny warsztatów tkackich w Szklarskiej Porębie

Gobeliny

1. Gobelin Herb Lwówka Śląskiego 1907, Wełna, Lwówek Śląski, Ratusz
2. Gobelin Lwy, 1907. Wełna, Lwówek Śląski, Ratusz
3. Gobelin Papugi, 1920. Wełna, 70 x 68 cm. właściciel: Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi
4. Gobelin Święty Franciszek, 1926. Wełna, 240 x 195 cm. właściciel: Kunstgewerbemuseum

Gobeliny