ur. 22 kwietnia 1915, Kleparów, dzielnica Lwowa
zm. 01 kwietnia 1999, Wrocław
| Jahn Alfred ur. 22 kwietnia 1915, Kleparów, dzielnica Lwowa zm. 01 kwietnia 1999, Wrocław |
|
Geograf, geomorfolog o sławie międzynarodowej, rektor UWr. 1962-68, autor wielu prac naukowych, wiele z nich dotyczy morfologii Sudetów Zachodnich, przede wszystkim Karkonoszy. Miał też dom w Karpaczu. Prof. Alfred Jahn pochodził z niezamożnej rodziny. Jego ojciec, Fryderyk, Austriak z pochodzenia, z zawodu był szewcem. Matka profesora, Helena Jaworska, pochodziła z rodziny chłopskiej spod Kolbuszowej. Alfred Jahn był najmłodszym z czwórki rodzeństwa. Miał siostrę Janinę ur. w 1908 r. (nauczycielka) oraz braci – Celestyna (prawnika) i Bronisława (szewc, zmarły na zesłaniu). Przyszły profesor rozpoczął naukę w 7-klasowej szkole przy ul. Weteranów we Lwowie. Po 4 latach przeszedł do lwowskiego V. Gimnazjum im. S. Żółkiewskiego. Był prymusem. Uczyli go tam m.in. prof. Leon Poradowski (polonista), prof. Józef Myszuga (historyk), prof. Juliusz Szander (matematyka). Po ukończeniu gimnazjum przyszła kolej na studia geograficzne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Był wyróżniającym się studentem. Prócz geografii uczęszczał na zajęcia z geologii i biologii. Już jako student rozpoczął pracę naukową. Opiekował się nim prof. August Zierhoffer. W czasie studiów i późniejszej pracy naukowej na macierzystej uczelni zetknął się z wybitnymi geografami – prof. Eugeniuszem Romerem, prof. Henrykiem Arctowskim, prof. Julianem Czyżewskim. Zwieńczeniem studiów była praca magisterska z geomorfologii na temat północnej krawędzi Podola. W 1937 r. młody geograf wziął udział w słynnej wyprawie badawczej na Grenlandię, którą zorganizował prof. Aleksander Kosiba. Zaraz po studiach podjął pracę w macierzystej uczelni jako asystent w Instytucie Geograficznym. Tuż przed wojną obronił pracę doktorską poświęconą zjawiskom peryglacjalnym na przedpolu lodowców w zachodniej Grenlandii. W 1940 r. ożenił się z Marią Szaynowską, również absolwentką lwowskiej geografii. W czasie wojny pracował u prof. Weigla w instytucie zajmującym się produkcją szczepionek dla armii niemieckiej, gdzie był m.in. karmicielem wszy. Jednocześnie zbierał materiały do prac naukowych w okolicach Lwowa. Po zakończeniu wojny wyjechał do Lublina, gdzie przez 4 lata pracował jako adiunkt w Katedrze Geografii nowopowstałego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Już w 1946 r. habilitował się u swego lwowskiego prof. Augusta Zierhoffera w Poznaniu. Tematem dysertacji były utwory czwartorzędowe i morfologia doliny Bugu pod Sokalem. W tym czasie pracował dodatkowo w Regionalnym Urzędzie Planowania Przestrzennego i przez 3 lata jako nauczyciel geografii w Liceum Rolniczym w Lublinie. W listopadzie 1949 r. przenosi się do Wrocławia, gdzie jako profesor obejmuje kierownictwo Zakładu Geografii Fizycznej, a później Zakładu Geomorfologii. W 1956 r. ukazuje się drukiem jedna z najważniejszych jego prac naukowych - monografia Wyżyny Lubelskiej. Od 1950 r. swe zainteresowania kieruje ku Sudetom a szczególnie Karkonoszom, gdzie zajmują go m.in. badania ruchu gruntów na stokach. W latach 1952-54 był prodziekanem Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1958 roku zostaje mianowany profesorem zwyczajnym. Rok później obejmuje stanowisko prorektora wrocławskiej uczelni, by następnie przez dwie kadencje (1962-68) pełnić funkcję rektora. Jednocześnie, od 1960 r. jest dyrektorem Instytutu Geograficznego tegoż uniwersytetu. Przewodniczy też kolegium rektorów uczelni wrocławskich. Za jego kadencji wybudowano znany akademik „XX-latka” oraz instytuty chemii i matematyki. Prof. Jahn zainicjował serię wydawniczą Acta Universitatis Wratislaviensis (od 1960 r.). W marcu 1968 r. opowiedział się po stronie studentów, za strajkiem uczelni, odmówił relegowania studentów i pracowników naukowych określonych przez ówczesne władze „syjonistami”, powstrzymał wyjście studentów na ulice i ewentualne zamieszki. Zapłacił za to utratą zaufania ówczesnych władz i swego rodzaju izolacją. Mimo to wytrwał na stanowisku rektora do końca drugiej kadencji. Po 1968 r. prof. Jahn zaangażował się w działalność społeczną jako Przewodniczący Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej a także w odbudowę Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie. W dużym stopniu dzięki niemu znajduje się ona we Wrocławiu. Prof. Jahn wiele podróżował. Wykładał i prowadził badania na niemal wszystkich kontynentach. Szczególnie interesowały go kraje polarne. Im poświęcił wiele publikacji, w tym książkowych. Do najbardziej znaczących jego prac należą: Zagadnienia strefy peryglacjalnej (1970), Lód i zlodowacenia (1971), Główne cechy i wiek rzeźby Sudetów (1980). W ciągu swego długiego i pracowitego życia opublikował ok. 380 prac naukowych. Badania i wykłady prowadził w wielu krajach świata. Na szczególną uwagę zasługują jego badania w krajach polarnych, na Spitsbergenie, Alasce i Syberii. Był inicjatorem i organizatorem polskich wypraw polarnych, którym nadał ściśle naukowy charakter. Prof. Alfred Jahn był wybitną postacią w kręgach naukowych w skali nie tylko polskiej czy europejskiej ale nawet światowej. Przez 6 lat przewodniczył Komisji Ewolucji Stoków przy Międzynarodowej Unii Geograficznej, najważniejszej organizacji na świecie zrzeszającej geomorfologów i kierującej ich pracami badawczymi. Prócz tego prof. Jahn był członkiem Belgijskiego Towarzystwa Geologicznego, Norweskiej Akademii Nauk, Niemieckiej Akademii Leopoldina, Międzynarodowego Towarzystwa Glacjologicznego i Międzynarodowego Stowarzyszenia Zmarzlinoznawstwa, a także założycielem i prezesem Klubu Polarnego (1971-75), zrzeszającego polskich badaczy i podróżników polarnych. W latach 1971-1975 pełnił także funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Geograficznego. W Polskiej Akademii Nauk wchodził w skład Komitetu Nauk Geograficznych, Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich, Komitetu Badań Polarnych (1981-84 przewodniczący) i Komitetu Badań Czwartorzędu. W 1985 r. otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, w 1987 r. Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie, w 1990 r. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytetu Iwana Franko we Lwowie w 1999 r. W 1993 r. przyznano mu tytuł honorowego obywatela miasta Wrocławia. Jego imię nosi gimnazjum nr 20 przy ul. Pautscha we Wrocławiu. Prof. Alfred Jahn zmarł we Wrocławiu 1. kwietnia 1999 r. Został pochowany na cmentarzu Św. Wawrzyńca. Ziemia Jeleniogórska była jednym z głównych obszarów badań prowadzonych przez prof. Jahna. Szczególną uwagę poświęcał badaniom rozwoju stoków, w tym skałek granitowych, w Karkonoszach. Na początku lat 60. profesor zbadał i opisał profil geologiczny odsłaniający się w dawnej cegielni w Jeleniej Górze. Odkrył w nim iły warwowe z warwami (warstewkami) dziennymi – ślad po istniejącym niegdyś w Kotlinie Jeleniogórskiej jeziorze zastoiskowym oraz największe w Polsce graniaki wiatrowe – głazy granitowe o gładkiej, oszlifowanej przez niesione wiatrem drobiny skalne, powstałe w epoce lodowej, kiedy Kotlina Jeleniogórska znajdowała się na przedpolu lądolodu skandynawskiego. Profesor zabiegał o utworzenie w tym miejscu rezerwatu przyrody nieożywionej. Nie znalazł jednak zrozumienia u władz. W wyrobisku cegielni usytuowano wysypisko śmieci. W niewielkiej niecce na skraju hałdy wysypiska pozostawiono graniaki wiatrowe odkryte przez prof. Jahna. I choć zostały one w końcu uznane za pomnik przyrody, mało kto o tym wie, bo brak jakiejkolwiek informacji na ten temat a same graniaki w zimie skrywa śnieg albo woda a w lecie porastają je chaszcze. Prócz tego prof. interesował się odsłonięciami w piaskowniach i żwirowniach w dawniej dolinie Bobru pomiędzy Jeżowem Sudeckim a Strzyżowcem. Na podstawie występujących tam osadów opisał etapy zaniku (topienia się) lądolodu skandynawskiego w tej okolicy. Wykaz publikacji prof. Alfreda Jahna poświęconych zagadnieniom geomorfologicznym Sudetów.Kursywą zaznaczono publikacje dotyczące w całości Ziemi Jeleniogórskiej.
Ilustracje
Literatura:
Andrzej Paczos |
| Słownik Biograficzny Ziemi Jeleniogórskiej
| © Książnica Karkonoska 2010 Jelenia Góra |